MB: Thơ là hoa, là tiếng nói của trái tim tâm hồn mà người nghệ sĩ đã buông dòng cảm xúc phiêu du chảy vào dòng sông thi ca đầy ắp những nỗi niềm . Dòng chảy dạt dào của thi ca dân tộc luôn tỏa ngát những bông hoa muôn màu muôn sắc. "Mùa xuân nho nhỏ" là một trong những bông hoa lưu hương sắc cuộc đời đã để lại trong lòng độc giả những rung động về vẻ đẹp thiên nhiên quê hương đất nước. Mùa Xuân về, nắng chứa xuân quá diễm lệ yêu kiều khiến ta không thể hững hờ . Với những người nghệ sĩ như Thanh Hải đâu có thể làm ngơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước trong ca khúc ấy. 

TB :

        Bài thơ mùa xuân nho nhỏ từng sáng tác vào tháng 11 năm 1980. Điều đặc biệt là bài thơ được viết trong khoảnh khắc trước khi lìa xa cõi đời của thi nhân, khi ông đang nằm trên giường bệnh sợ cái không khí se se của năm mới sắp đến dù phải chống chọi với cơn đau của bệnh tật , Thanh Hải vẫn dành trọn từng giây từng phút cho Văn Chương nghệ thuật cho cuộc đời và con người. Nếu như nhà thờ Hàn mặc tử đã từng sáng tác thành công bài thơ "đây thôn vĩ dạ"chan chứa tình người tình đời khi ông đang phải chịu đựng căn bệnh phong ghê gớm thì Thanh Hải cũng như thế. Ở ông, ta bắt gặp một tấm lòng "sứ điệp"sâu nặng nhất là trước lúc lâm chung mới thấy được cái tính ấy của nhà thơ đậm đà biết nhường nào. 

        Làm văn làm thơ là để"gửi hương cho gió"(Xuân diệu) dù chỉ để gió cuốn đi. Thanh Hải đã gửi cái lòng của mình vào trong từ khổ thơ. Mỗi câu mỗi chữ đọc lên ta như nắm bắt được: 

       Đến với khổ thơ đầu tiên, ta bỗng mắt gặp một lòng yêu say sưa trước bức tranh thiên nhiên mùa xuân đầy Xuân sắc Xuân tình. Một vẻ đẹp hết sức tự nhiên nhẹ nhàng đặc trưng cho mùa xuân xứ Huế. 

          "Mọc giữa dòng sông xanh 

            Một bông hoa tím biếc 

            Ơi con chim chiền chiện 

            Hót chi mà vang trời"

         Ngay ở dòng thơ đầu tiên với phép đảo ngữ, tác giả đã đưa động từ"mọc"lên đầu câu trước hình ảnh "dòng Sông xanh"và"bông hoa tím biếc"để gọi lên cái sức sống trỗi dậy vươn mình của vạn vật trước mùa xuân. Không nhiều lời mà bức tranh thiên nhiên hiện lên sắc nét qua những hình ảnh chọn lọc tiêu biểu đó là dòng sông hương thơ mộng nước trong xanh êm đềm điểm thêm sắc tím viết mộng mơ của Bông lục Bình trôi êm nhẹ. Nếu như mùa xuân trong thơ Tố Hữu có"mơ nở trắng rừng"thì Thanh Hải chỉ say lắm trước một đóa hoa lục bình tím mà thôi . Câu thơ thứ hai đọc lên ta tưởng như rất vô lý bởi lẽ giữa dòng sông dài rộng kia làm sao chỉ có"một bông hoa". Thế nhưng đằng sau cái vô lý của logic còn là cái lý của cảm xúc, mặc dù bức tranh ấy chỉ có một bông hoa nhưng không hề gợi ra vẻ cô đơn lẻ loi mà trái lại đó là cảm giác say mê ngắm nhìn tận hưởng cảnh đẹp của tạo hóa. 

          Xuân không chỉ hiện hữu qua màu sắc, đường nét mà còn hài hòa cả về âm thanh. Đó là tiếng hót trong trẻo thanh thanh của chú chim chiền chiện nhỏ nhắn vang động cả không gian mùa xuân tĩnh tại. Tác giả đã rất tinh tế khi sử dụng một loạt các từ"ơi", "chi"mang đậm âm hưởng ngọt ngào dễ thương đặc trưng cho giọng nói của người Huế. Đó cũng là một điểm nhấn cho bức tranh mùa xuân của riêng Thanh Hải của riêng Huế chứ không phải của bất kỳ một vùng nào. Ấn tượng nhất trong bức tranh này xuân sắc xuân tình là chi tiết"từng giọt long lanh rơi". Phải chăng đó là giọt mùa xuân hay giọt sương đêm còn vương chút lưu luyến trên lá mà ở lại. Đặt vào hoàn cảnh sáng tác bài thơ giữa tiết trời mùa Đông giá lạnh hay khô của xứ Huế thì có lẽ dọc rừng ấy không chỉ đơn thuần là hình ảnh tả thực mà nó còn là nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác nghe - nhìn. Đang nằm trên giường bệnh làm sao thi nhân có thể đưa mắt ngắm nhìn giọt sương nhỏ bé ở xa? Chính cái tâm hồn nhạy cảm đầy luyến ái gợi cho nhà thơ những vẻ đẹp chỉ có thể cảm nhận bằng toàn bộ trái tim mình."giọt long lanh"ấy chính là giọt âm thanh của tiếng chim của sức sống mưa xuân đang phơi với căng trào trong lồng ngực thì nhanh như đã quậy hòa trong thiên nhiên từ lúc nào không hay.

           Chiếc vẻ đẹp tràn đầy sức sống của mùa xuân thiên nhiên, nhà thơ đã đón nhận bằng một thái độ hết sức trân trọng với một tâm hồn say sưa ngây ngất:"Tôi đưa tay tôi hứng". Nâng niu từng giọt sương nhỏ bé hay cũng chính là trân trọng vẻ đẹp tự nhiên mà nhẹ nhàng của tạo hóa. Phải là một người có thời gian sự gắn bó thiết tha vào cảm xúc với quê hương đất nước, phải có một tâm hồn nhạy cảm tinh tế nhà thơ mới có được những cảm nhận về mùa xuân hay đến vậy. Đặc biệt hơn là trong hoàn cảnh nằm trên giường bệnh thì ta mới thấy được tình yêu ấy còn nồng nàn đến nhường nào. 

        Nếu như ở khổ thơ thứ nhất ta bắt gặp một bức tranh thiên nhiên đẩy xuân sắc xuân tình thì ở khổ thơ thứ hai ta không khỏi xao xuyến trước lãnh đạo của mùa xuân đất nước trong bức tranh sinh hoạt đầy ấm áp của con người: 

           "Mùa xuân người cầm súng 

            Lộc giắt đầy trên lưng 

            Mùa xuân người ra đồng 

            Lộc trải dài nương mạ

            Tất cả như hối hả 

            Tất cả như xôn xao. 

        Để khắc họa mùa xuân của đất nước, tác giả đã thật tài tình khi chọn lọc được những hình ảnh tiêu biểu nhất. Đó có vẻ là những ký ức sâu đậm không thể xóa nhòa trong không khí của một con người yêu quê hương đất nước tha thiết. Hình ảnh "người cầm súng"-hình ảnh đẹp nhất cao cả nhất là đại diện cho lực lượng chiến đấu và bảo vệ quê hương đất nước. Hình ảnh"người ra đồng"đại diện cho lực lượng lao động sản xuất xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đó chính là hai lực lượng cao quý nhất trong mọi thời đại. Mặc dù trong thời điểm ấy đất nước đã hòa bình không còn tiếng súng Tiếng bom, không gian trong lành Bình Yên, con người hào hứng xây dựng đất nước. Hình ảnh"Lộc"được lập lại hai lần không chỉ là Lộc non chổi biết của mùa xuân mà còn tượng trưng cho thành quả lao động sản xuất và chiến đấu của cuộc cách mạng Việt Nam trên khắp mặt trận giải phóng dân tộc. Điệp từ"tất cả"tạo nên câu điệp khúc dồn dập"hối hả","xôn xao"thể hiện thành công cái không khí "người người thi đua, nhà nhà thi đua"xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

         Như một lẽ thường tình, niềm tự hào trong Thanh Hải gợi cho nhà thơ về một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc 

          "Đất nước 4000 năm 

           Vất vả và gian lao 

            Đất nước như vì sao 

            Cứ đi liền phía trước"

          Trải qua môn vàng thử thách gian lao có biết bao thế hệ cha anh đã ngã xuống đã hi sinh, có biết bao máu xương của những thế hẹn đi trước phải chôn vùi dưới lớp đất cỏ ngàn năm. Giấc ngủ nghìn thu ấy gợi nhớ mỗi thế hệ trẻ hôm nay sống tận hưởng nhưng phải cống hiến cho cuộc đời, cho xứng đáng với công suất mà tổ tiên đã để lại. 4000 năm là khoảng thời gian quá dài đủ để cho thi nhân bồi hồi nhưng không kém phần tự hào. Phép so sánh"đất nước như vì sao"là cách nói rất đẹp và tin yêu và tương lai tươi sáng của dân tộc "cứ đi lên phía trước". Nó cũng là niềm tin vào thế hệ trẻ hôm nay sẽ gánh vác phần người đi trước để lại, dặn dò con cháu chuyện mai sau. Âm hưởng lời thơ phơi phới khiến tâm hồn ta cũng như cuộn trào trong từng đợt sóng lòng không không nguôi hòa vào mùa xuân và sức sống diệu kỳ của dân tộc.

         Tự cảm xúc dạt dào ấy nhà thơ như giấy lên một mùa xuân nho nhỏ cũng là niềm khao khát khao đẹp trong một tâm hồn trong sáng: 

           "Ta làm con chim hót 

             Ta làm một nhành hoa 

             Ta nhập vào hòa ca 

             Một nốt trầm xao xuyến 

             Một mùa xuân nho nhỏ 

             Lặng lẽ dâng cho đời 

             Dù là tuổi hai mươi 

             Dù là khi tóc bạc"

         Nếu ở khổ thơ đầu nhân vật trữ tình xưng "tôi"tức là cái riêng của thi nhân thì đến đây Thanh Hải đã chuyển thành"ta"là đại từ chỉ chung cho tất cả mọi người. Nhà thơ như hòa nhập tâm hồn mình vào tâm hồn tạo vật của con người để nói hộ tiếng nói của vô và người khác. Làm thơ không chỉ nói cho mình mà còn thay lòng người:"Thơ đi từ chân trời cũng một người đến chân trời của tất cả"cũng bởi lẽ đó. Trở lại với mạch cảm xúc của bài thơ ta vô cùng ấn tượng với điệp ngữ"ta làm"kết hợp với những hình ảnh vô cùng giản dị như "con chim hót ,nhành hoa ,nốt nhạc trầm". Lời thơ như ngân lên thành khúc ca không ước mơ to tát cao siêu, nhà thơ chỉ ước làm con chim để cất tiếng hót góp vui mùa xuân, làm ngành hoa bé để tô điểm thêm Hương sắc mùa Xuân, và là một lúc trầm xao xuyến lòng người. Đọc những câu thơ ấy ta bỗng thấy tận sâu trong lòng từ mỗi câu thơ là một sự tự nguyện chân thành khát khao được tận hiến cho cuộc đời một cách âm thầm lặng lẽ mà ý nghĩa. 

         Tất cả những mong ước nhỏ nhoi khi đã khái quát thành một mùa xuân nho nhỏ. Với sự sáng tạo độc đáo Thanh Hải đã mang đến một cái nghĩ đẹp, một cách sống đẹp của một con người đẹp. Ta bỗng nhận ra mỗi chúng ta hãy là một"mùa Xuân nho nhỏ"dù chỉ nhỏ bé thôi cũng đủ sức góp phần vào mùa xuân lớn của dân tộc. Sự hi sinh thầm lặng của nhà thơ là vô điều kiện nó vượt qua mọi không gian thời gian quy ước. Cách nói"tuổi hai mươi, khi tóc bạc"chính là cách nói tượng trưng cho cuộc đời con người từ khi sinh ra đến lúc mất đi kết hợp với điệp ngữ"dù là"tác giả đã nhấn mạnh giỏi hơn chân lý muôn đời của cuộc sống thể hiện sự tự tin bất chấp thời gian và tuổi tác của nhà thơ. Không những vậy đó còn là lời khẳng định của nhà thơ sống là phải cống hiến tuyệt đối. Có lẽ nhà thơ quan niệm mùa xuân lớn lao là mùa xuân thiên nhiên đất nước còn mỗi người chỉ là một phần nhỏ bé của mùa xuân lớn góp phần vào mùa xuân lớn ấy. 

          Và từ khúc ca Xuân rộng lớn của thiên nhiên đất nước con người đến một lúc chòm xao xuyến trong tâm tư nhà thơ tả dâng trào cảm xúc. Nó như là một sự hiến dâng cuối cùng cho quê hương đất nước 

            "Mùa xuân ta xin hát 

             Câu  Năm Ai Nam Bình

              Nước non ngàn dặm mình 

              Nước non ngàn dặm tình 

              Nhịp phách tiền đất Huế"

          Vẫn mở to bằng hình ảnh mùa xuân và đặt từ"ta"như hoa vào cảm xúc chung của toàn dân tộc. Câu thơ"mùa xuân ta xin hát"diễn tả niềm khao khát bồi hồi của nhà thơ đối với quê hương trong những ngày cuối cùng của cuộc đời. Khúc Nam Ai Nam Bình được nhắc lại như một niềm tự hào vô bờ bến và đây cũng là cách nhà thơ thể hiện tình yêu quê hương nguồn cội. Câu thơ"ngàn dặm mình, ngàn dặm tình"là quê hương đất nước trải dài ngàn dặm chứa chan tình yêu thương. Câu thơ của người con xứ Huế quả là dịu ngọt vang lên mặn mà chung thủy gắn bó chẳng thể rời xa. Điệp khúc"Nước non ngàn dặm"như tôn lên âm hưởng hùng tráng trữ tình hạnh phúc mùa xuân đất nước và cũng là hạnh phúc của mùa xuân tâm hồn nhà thơ. Vì vậy khép lại bài thơ, ta vẫn thấy văng vẳng đâu đây là lời ca ngọt ngào của một tâm hồn nhạy cảm một lòng yêu thương gắn bó máu thịt với quê hương đất nước của nhà thơ Thanh Hải. 

KB : Có thể nói vượt lên rất nhiều bài thơ viết về mùa xuân của các thi nhân Việt Nam,"mùa Xuân nho nhỏ"của Thanh Hải đã để lại cho lời một ý nghĩa thật lớn lao. Bài thơ không chỉ là một bức tranh thiên nhiên hút hồn người mà còn là một tiếng lòng tha thiết của một con người yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước. Bài thơ còn thể hiện một quan điểm sống Tuy không phải hoàn toàn mới mẻ nhưng vẫn lấp lánh vẻ đẹp nhân văn của chính con người và cuộc đời nhà thơ. Cảm ơn Thanh Hải-người đã thả con diều nghệ thuật chất chứa những tình cảm cao đẹp về quê hương đất nước và con người để rồi cánh diều ấy cũng như tiếng chim chiền chiện mùa xuân không tan biến vào trong không trung mà ngưng đọng lại trong trái tim bao thế hệ độc giả mọi quan niệm nhân sinh"sống là phải ước mơ và cống hiến"