Trong quá trình giáo dục toàn diện con người, trường học không chỉ là nơi truyền đạt tri thức mà còn là môi trường hình thành nhân cách, rèn luyện ý thức và lối sống văn minh cho thế hệ trẻ. Một ngôi trường lý tưởng không chỉ cần phòng học khang trang, chương trình học tiên tiến mà còn cần một không gian xanh – sạch – đẹp, nơi học sinh được sống và học tập trong sự trong lành, ngăn nắp. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy hiện tượng xả rác bừa bãi trong trường học vẫn diễn ra khá phổ biến, trở thành một vấn đề đáng lo ngại. Trước thực trạng đó, cần khẳng định rõ ràng rằng hành vi xả rác bừa bãi trong môi trường học đường là điều đáng phê phán, bởi nó không chỉ gây hại cho môi trường mà còn phản ánh sự xuống cấp về ý thức và trách nhiệm của một bộ phận học sinh.

Xả rác bừa bãi được hiểu là hành vi vứt, thải rác không đúng nơi quy định, không tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh môi trường, gây mất mỹ quan và ô nhiễm không gian sống. Trong môi trường học đường, hành vi này tuy diễn ra âm thầm nhưng lại hiện diện thường xuyên và ở nhiều hình thức khác nhau. Không khó để bắt gặp sau mỗi giờ học, nền lớp học lấm tấm giấy nháp, vỏ bút, túi nilon; thùng rác ở góc lớp đầy tràn nhưng rác vẫn nằm la liệt dưới gầm bàn. Những buổi trực nhật hằng ngày, dù chỉ trong một lớp học nhỏ, học sinh có thể thu gom được một lượng rác không hề ít. Đặc biệt, tình trạng học sinh mang đồ ăn vặt lên lớp ngày càng phổ biến. Vì vội vàng, vì tiện tay, nhiều bạn ăn xong liền vứt rác xuống sàn, hành lang hay bồn cây. Sau những buổi sinh hoạt tập thể, liên hoan lớp, khung cảnh rác thải vứt lung tung lại càng dễ bắt gặp hơn, để lại hình ảnh nhếch nhác, phản cảm trong chính không gian giáo dục.

Nguyên nhân của hiện tượng xả rác bừa bãi trong trường học xuất phát từ nhiều phía, trong đó nguyên nhân chủ quan vẫn giữ vai trò quyết định. Trước hết, ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận học sinh còn thấp. Không ít bạn cho rằng việc dọn dẹp đã có cô chú lao công đảm nhiệm, nên bản thân không cần bận tâm. Sự thờ ơ ấy dần hình thành thói quen xấu, khiến hành vi xả rác trở nên vô thức. Bên cạnh đó, nhiều học sinh chưa nhận thức đầy đủ về hậu quả lâu dài của việc xả rác đối với môi trường và sức khỏe con người. Các em chỉ nhìn thấy sự “tiện lợi trước mắt” mà không thấy được cái giá phải trả trong tương lai. Ngoài ra, sự thiếu sót trong giáo dục gia đình cũng góp phần không nhỏ. Khi cha mẹ chưa thực sự chú trọng dạy con ý thức giữ gìn môi trường từ những hành động nhỏ nhất, trẻ em rất dễ hình thành lối sống tùy tiện. Về phía khách quan, điều kiện cơ sở vật chất chưa đầy đủ như thiếu thùng rác, thùng rác đặt không hợp lý, thường xuyên quá tải cũng vô tình tạo điều kiện cho hành vi xả rác bừa bãi diễn ra.

Hậu quả mà hiện tượng xả rác bừa bãi trong trường học để lại là vô cùng nghiêm trọng, cả trước mắt lẫn lâu dài. Trước hết, rác thải tích tụ ngày càng nhiều gây ô nhiễm môi trường học đường, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe học sinh. Môi trường bẩn thỉu là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, côn trùng phát triển, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm. Không chỉ vậy, không gian học tập thiếu sạch sẽ còn ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, khiến học sinh giảm hứng thú học tập. Nguy hiểm hơn, hành vi xả rác bừa bãi tạo ra một “lỗ hổng” trong nhận thức và hành động của học sinh, hình thành thói quen xấu khó sửa. Một khi thói quen ấy ăn sâu, nó sẽ theo các em ra ngoài xã hội, góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề ô nhiễm môi trường trong tương lai. Đồng thời, việc xả rác bừa bãi cũng gây thêm áp lực cho các cô chú công nhân vệ sinh, những người âm thầm làm công việc nặng nhọc để giữ gìn môi trường học đường sạch đẹp.

Trước thực trạng đó, đã có ý kiến cho rằng xả rác bừa bãi trong trường học chỉ là vấn đề nhỏ, không đáng lo ngại, bởi rác thải trong trường học không nhiều và đã có lực lượng vệ sinh xử lý hằng ngày. Tuy nhiên, quan điểm này là phiến diện và thiếu trách nhiệm. Chính những hành vi nhỏ, lặp đi lặp lại hằng ngày mới là mầm mống của những vấn đề lớn. Nếu học sinh không được rèn luyện ý thức giữ gìn môi trường ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, thì rất khó để kỳ vọng các em trở thành những công dân có trách nhiệm trong tương lai. Trường học là nơi “ươm mầm nhân cách”, vì vậy mọi hành vi lệch chuẩn dù nhỏ cũng cần được nhìn nhận nghiêm túc.

Để khắc phục tình trạng xả rác bừa bãi trong trường học, cần có sự phối hợp đồng bộ của cá nhân, gia đình, nhà trường và xã hội. Trước hết, mỗi học sinh cần tự nâng cao ý thức và trách nhiệm của bản thân. Việc bỏ rác đúng nơi quy định, biết phân loại và thu gom rác không chỉ là nghĩa vụ mà còn là biểu hiện của lối sống văn minh. Khi mỗi học sinh coi việc giữ gìn vệ sinh môi trường là trách nhiệm cá nhân, môi trường học đường sẽ thay đổi rõ rệt. Bên cạnh đó, gia đình giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành thói quen sống xanh cho con em. Cha mẹ cần giáo dục con từ những hành động nhỏ nhất, giúp các em hiểu rằng bảo vệ môi trường chính là bảo vệ cuộc sống của chính mình. Ngoài ra, nhà trường và xã hội cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua các hoạt động thiết thực như ngày hội “Trường học xanh”, phong trào “Nói không với rác thải nhựa”, hay các buổi sinh hoạt chuyên đề về môi trường. Đồng thời, việc đầu tư cơ sở vật chất như bố trí thùng rác hợp lý, đảm bảo đủ số lượng cũng là yếu tố cần thiết để hỗ trợ hành vi đúng đắn của học sinh.

Giữ gìn môi trường học đường sạch đẹp không phải là khẩu hiệu nhất thời mà là một quá trình bền bỉ, đòi hỏi sự thay đổi từ nhận thức đến hành động của mỗi cá nhân. Khi mỗi học sinh biết bắt đầu từ việc không xả rác bừa bãi, trường học sẽ thực sự trở thành nơi giáo dục toàn diện, không chỉ dạy chữ mà còn dạy cách sống có trách nhiệm. Một môi trường học đường xanh – sạch – đẹp hôm nay chính là nền tảng để xây dựng một xã hội văn minh, bền vững trong tương lai.