Sự giống nhau của khởi nghĩa Lam Sơn và phong trào Tây Sơn

- Đều là các cuộc đấu tranh vũ trang lớn trong lịch sử Việt Nam nhằm lật đổ thế lực áp bức, giải quyết yêu cầu cấp bách của dân tộc.

- Có sự tham gia rộng rãi của nhân dân, nhất là nông dân → mang tính quần chúng sâu sắc.

- Lãnh đạo đều là những nhân vật kiệt xuất (Lê Lợi – Nguyễn Trãi; anh em Tây Sơn) có tài năng quân sự và chính trị. 

- Biết kết hợp quân sự với chính trị, ngoại giao, vận dụng linh hoạt chiến thuật (du kích – chính quy; đánh nhanh – đánh chắc).

- Kết quả đều giành thắng lợi quyết định, làm thay đổi cục diện lịch sử đất nước

Sự khác nhau giữa khởi nghĩa Lam Sơn và phong trào Tây Sơn

- Khác nhau về bối cảnh và nhiệm vụ lịch sử:

Khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427) chống quân Minh xâm lược, nhiệm vụ là giải phóng dân tộc. Phong trào Tây Sơn (1771-1789) là khởi nghĩa nông dân, vừa lật đổ các tập đoàn phong kiến mục nát (chúa Nguyễn ở Đàng Trong - vua Lê chúa Trịnh ở Đàng Ngoài), và chống lại các thế lực xâm lược ngoại bang (Xiêm La - Thanh)

- Khác nhau về kết quả:

Khởi nghĩa Lam Sơn đánh bại quân xâm lược Minh và mở ra thời kì độc lập lâu dài dưới thời Lê Sơ. Phong trào Tây Sơn lật đổ Trịnh-Nguyễn, Xiêm-Thanh nhưng triều đại Tây Sơn tồn tại ngắn, chưa kịp củng cố lâu dài (Nguyễn Huệ - Quang Trung lên ngôi năm 1788, mất năm 1792, đến năm 1802 Nguyễn Ánh-Gia Long lên ngôi)

- Khác nhau về nghệ thuật quân sự: 

Lam Sơn nổi bật với chiến tranh nhân dân, đánh lâu dài, lấy yếu thắng mạnh, kết thúc bằng giải pháp hòa bình. 
Tây Sơn nổi bật với đánh nhanh, táo bạo, thần tốc, các trận đánh quyết liệt (Rạch Gầm - Xoài Mút, Ngọc Hồi, Đống Đa) 

- Khác nhau trong sự đánh giá, nhận xét của hậu thế

Khởi nghĩa Lam Sơn: 

- Sử cũ Việt Nam (Ngô Sĩ Liên – Đại Việt sử ký toàn thư):

→ Xem Lam Sơn là cuộc kháng chiến chính nghĩa, “thuận lòng trời, hợp ý dân”, mở ra thời kỳ thịnh trị của nhà Lê sơ.

- Các sử gia hiện đại Việt Nam (Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng)

→ Khẳng định Lam Sơn là đỉnh cao của chiến tranh giải phóng dân tộc thời trung đại, tiêu biểu cho nghệ thuật “lấy yếu thắng mạnh, lấy nhân nghĩa thắng hung tàn”.

Sử gia phương Tây (Keith Taylor):

→ Nhấn mạnh Lam Sơn là quá trình kiến tạo tính chính danh quốc gia, trong đó tư tưởng chính trị của Nguyễn Trãi đóng vai trò đặc biệt.

Phong trào Tây Sơn:

- Sử phong kiến nhà Nguyễn:

→ Đánh giá Tây Sơn tiêu cực, xem là “ngụy triều”, phản nghịch (do xung đột chính trị – chính thống).

- Sử học cách mạng Việt Nam (Trần Văn Giàu, Phan Huy Lê):

→ Đánh giá rất cao phong trào Tây Sơn như một cuộc cách mạng nông dân triệt để, lật đổ trật tự phong kiến mục nát và bảo vệ độc lập dân tộc.

- Sử gia nước ngoài (David Marr, Alexander Woodside):

→ Vừa ca ngợi thiên tài quân sự của Quang Trung, vừa chỉ ra hạn chế trong xây dựng thể chế và tính bền vững của nhà nước Tây Sơn.