1. Thiết bị số là gì? (Công cụ)

Thiết bị số là những món đồ vật lý (phần cứng) mà bạn có thể cầm nắm được. Chúng có bộ vi xử lý để đọc các dãy số nhị phân (0 và 1) và thực hiện lệnh.

Ví dụ: Điện thoại thông minh (Smartphone), laptop, máy tính bảng, đồng hồ thông minh, hay thậm chí là chiếc máy giặt có cảm biến thông minh.

Dễ hiểu nhất: Đây là cái "cày", cái "cuốc" của chúng ta trong thời đại mới. Không có nó, chúng ta không thể bước vào thế giới ảo được.

2. Sản phẩm số là gì? (Hàng hóa)

Khác với cái bánh hay cái áo, Sản phẩm số là những thứ không có hình dáng vật lý, bạn không thể cầm nắm trực tiếp mà chỉ có thể trải nghiệm qua thiết bị số.

Ví dụ: Một bài hát trên Spotify, một bộ phim trên Netflix, một tệp PDF, các khóa học online, hay các ứng dụng như Facebook, Zalo.

Dễ hiểu nhất: Nếu thiết bị số là cái "đầu đĩa", thì sản phẩm số chính là nội dung bên trong "đĩa nhạc" đó.

3. Công dân số là gì? (Con người)

Công dân số là chính chúng ta khi chúng ta biết sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm, an toàn và hiệu quả. Một công dân số không chỉ biết lướt mạng, mà còn biết bảo mật thông tin cá nhân, biết phân biệt tin giả và có văn hóa ứng xử trên mạng.

Ví dụ: Người biết dùng ứng dụng ngân hàng để thanh toán, biết dùng dịch vụ công trực tuyến để làm giấy tờ thay vì phải xếp hàng.

Dễ hiểu nhất: Đây là "người điều khiển" máy móc. Máy móc hiện đại đến đâu mà con người không biết dùng thì cũng vô dụng.

4. Chuyển đổi số là gì? (Cách làm/Hành động)

Đây là khái niệm lớn nhất. Chuyển đổi số không chỉ là mua cái máy tính về dùng, mà là thay đổi hoàn toàn cách chúng ta vận hành cuộc sống hoặc công việc từ kiểu cũ (giấy tờ, thủ công) sang kiểu mới (tự động, dữ liệu).

Ví dụ: Thay vì ngày xưa phải viết sổ tay quản lý bán hàng, nay bạn dùng phần mềm tự động tính toán, báo cáo doanh thu qua điện thoại ngay lập tức. Đó là chuyển đổi số.

Dễ hiểu nhất: Là quá trình "thay máu" cách làm việc cũ bằng công nghệ để nhanh hơn, rẻ hơn và chính xác hơn.

5. Thời đại số là gì? (Môi trường)

Thời đại số là cái tên gọi cho giai đoạn lịch sử mà chúng ta đang sống, nơi mà thông tin và công nghệ số đóng vai trò chủ đạo trong mọi hoạt động của xã hội.

Dễ hiểu nhất: Là "không gian" mà tất cả những thứ trên (thiết bị, sản phẩm, con người) gặp nhau.

A. Khác biệt giữa "Thiết bị số" và "Sản phẩm số"

Thiết bị số là cái "xác" (phần cứng). Bạn có thể cầm, nắm, chạm vào được.

Sản phẩm số là cái "hồn" (phần mềm). Bạn chỉ có thể nhìn thấy, nghe thấy hoặc tương tác thông qua thiết bị số.

Sự khác nhau: Thiết bị là vật chứa, sản phẩm là nội dung chứa bên trong.

B. Khác biệt giữa "Chuyển đổi số" và "Sản phẩm số"

Sản phẩm số chỉ là một món hàng cụ thể (Ví dụ: Một cái app ngân hàng).

Chuyển đổi số là cả một quá trình thay đổi thói quen (Ví dụ: Thay vì trước đây người dân ra quầy rút tiền, nay họ chuyển sang dùng app hoàn toàn).

Sự khác nhau: Sản phẩm là công cụ, chuyển đổi số là cách con người thay đổi hành vi bằng công cụ đó.

C. Khác biệt giữa "Công dân số" và "Thời đại số"

Thời đại số là môi trường chung cho tất cả mọi người. Dù bạn có biết dùng máy tính hay không, bạn vẫn đang sống trong thời đại số.

Công dân số là tiêu chuẩn dành cho cá nhân. Một người chỉ được gọi là công dân số khi họ trang bị đủ kiến thức, kỹ năng và đạo đức để sống tốt trong thời đại này.

Sự khác nhau: Thời đại số là khách quan (xảy ra tự nhiên), Công dân số là chủ quan (do con người rèn luyện).

Cặp 1: Thiết bị số vs. Sản phẩm số

Thiết bị số là cái iPhone.

Sản phẩm số là ứng dụng TikTok chạy trên cái iPhone đó.

Điểm khác: Em có thể đập vỡ cái iPhone (thiết bị), nhưng em không thể dùng búa đập vỡ ứng dụng TikTok (sản phẩm) được, vì nó là mã code.

Cặp 2: Chuyển đổi số vs. Sản phẩm số

Nhiều người nhầm rằng mua một cái phần mềm về là "Chuyển đổi số". Không phải!

Sản phẩm số chỉ là cái app (ví dụ app Grab).

Chuyển đổi số là việc cả xã hội thay đổi từ việc "đứng ra đường vẫy taxi" sang việc "ngồi nhà bấm app". Nó là sự thay đổi thói quen của hàng triệu người.

Cặp 3: Công dân số vs. Thời đại số

Thời đại số là môi trường (giống như nước biển).

Công dân số là kỹ năng của con người (giống như kỹ năng bơi).

Điểm khác: Em đang sống trong thời đại số (nằm trong nước), nhưng nếu em không biết dùng máy tính, không biết bảo mật thông tin, thì em chưa phải là công dân số (chưa biết bơi).

Lời nhắn nhủ tận tâm:

Năm 2025, ranh giới giữa các khái niệm này rất quan trọng. Để thành công, em cần sở hữu Thiết bị số, tạo ra Sản phẩm số, rèn luyện để thành Công dân số, thực hiện Chuyển đổi số cho bản thân và nắm bắt cơ hội trong Thời đại số.

Nếu em cần thực hành để trở thành công dân số, hãy thử đăng ký các khóa học miễn phí tại Nền tảng học trực tuyến mở (MOOCs) hoặc tìm hiểu hướng dẫn của Chính phủ tại Chương trình Chuyển đổi số quốc gia.