Hai khổ đầu của bài thơ “Hai chữ nước nhà” đã thể hiện sâu sắc nỗi đau mất nước và tấm lòng yêu nước cháy bỏng của nhà thơ Trần Tuấn Khải. Mở đầu bài thơ, tác giả gợi ra một bức tranh thiên nhiên ảm đạm, tang thương: “Chốn Ải Bắc mây sầu ảm đạm / Cõi trời Nam gió thảm đìu hiu.” Cảnh vật như mang nặng nỗi buồn, nỗi thương đau của non sông khi đất nước bị giày xéo dưới ách ngoại xâm. Tiếng “hổ thét, chim kêu” càng làm cho khung cảnh thêm phần dữ dội, thể hiện sự phẫn uất, oán hờn của thiên nhiên và con người trước cảnh nước mất nhà tan. Sang khổ thơ thứ hai, cảm xúc chuyển dần vào nội tâm người cha, một kẻ lưu vong đau đớn vì “hạt máu nóng thấm quanh hồn nước” mà “chút thân tàn lần bước dậm khơi.” Dù tuổi già sức yếu, ông vẫn mang trong lòng nỗi nhớ nước, thương dân và truyền lại cho con lời dặn tha thiết: “Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên.” Qua hai khổ thơ đầu, ta cảm nhận được tấm lòng yêu nước nồng nàn, nỗi đau thương sâu sắc và khát vọng giành lại độc lập của tác giả. Đó cũng là tiếng nói chung của những người dân Việt Nam trong thời buổi mất nước, khơi dậy lòng tự hào dân tộc và ý chí đấu tranh vì “hai chữ nước nhà.”