I. Mở bài

→Giới thiệu tác giả: Lê Ngọc Hân (1770 – 1799) là công chúa triều Lê, nổi tiếng vừa tài vừa sắc, vừa giàu tình cảm.

→Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác: Bài Ai tư vãn được viết khi Quang Trung Nguyễn Huệ – chồng bà – qua đời, để bộc lộ nỗi đau mất chồng, cảnh sống cô đơn quả phụ.

→Dẫn dắt và giới thiệu đoạn trích “Nỗi buồn quả phụ”: tập trung khắc họa nỗi buồn thương, cô độc và tâm trạng đau đớn của người phụ nữ mất chồng.

II. Thân bài 1. Nỗi buồn trong không gian trăng (khổ 1)

“Buồn trông trăng, trăng mờ thêm tủi: Gương Hằng Nga đã bụi màu trong”
→ Vầng trăng vốn sáng nay nhuốm màu u tối, gợi sự lạnh lẽo, mờ mịt, như đồng cảm với nỗi buồn của nhân vật trữ tình.

→Hình ảnh “gương Hằng Nga” → biểu tượng cho sự vĩnh hằng, hạnh phúc lứa đôi, nay trở nên phủ bụi → tượng trưng cho duyên phận đã tan vỡ.

→Tâm trạng: người phụ nữ nhìn cảnh mà thấy lòng thêm cô độc, lạnh lẽo như mùa “đêm đông biên hà”.

2. Nỗi buồn trong cảnh hoa và chim (khổ 2)

“Buồn xem hoa, hoa buồn thêm thẹn: Cánh hải đường đã quyện giọt sương”
→ Hoa cũng ủ ê, cánh hoa héo tàn trong giọt sương sớm → gợi sự héo úa, phai tàn của tuổi xuân người quả phụ.

“Trông chim càng dễ đoạn trường: Uyên ương chiếc bóng, phượng hoàng lẻ đôi”
→ Hình ảnh loài chim vốn biểu tượng cho hạnh phúc vợ chồng, nay “chiếc bóng”, “lẻ đôi” → tô đậm nỗi đau mất đi người bạn đời, nỗi cô đơn xé lòng.

3. Nỗi buồn bao trùm, khái quát (khổ 3)

“Cảnh nào cũng ngùi ngùi cảnh ấy, Tiệc vui mừng còn thấy chi đâu”
→ Tâm trạng bi lụy: cảnh vật nào cũng nhuốm màu tang thương, niềm vui giờ chỉ còn trong quá khứ.

“Phút giây bãi biển nương dâu, Cuộc đời là thế, biết hầu nài sao?”
→ Nhận thức về quy luật nghiệt ngã của đời người, sự đổi thay vô thường → nỗi bất lực, bế tắc.

4. Nghệ thuật

→Sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình: cảnh thiên nhiên (trăng, hoa, chim) gắn với tâm trạng cô đơn của nhân vật.

→Nhiều hình ảnh ước lệ, giàu tính biểu tượng: trăng, gương Hằng Nga, uyên ương, phượng hoàng…

→Ngôn ngữ trang nhã, tinh tế nhưng vẫn thấm đẫm nỗi đau chân thành.

5. Ý nghĩa

→Thể hiện nỗi đau sâu sắc, khát vọng hạnh phúc và sự cô đơn tột cùng của người phụ nữ trong chế độ phong kiến khi chồng mất.

→Đồng thời, qua đó phản ánh tấm lòng thuỷ chung, tình yêu son sắt của Lê Ngọc Hân dành cho Quang Trung Nguyễn Huệ.

III. Kết bài

→Khẳng định lại giá trị đoạn trích: một trong những tiếng lòng chân thành, xúc động nhất trong văn học trung đại Việt Nam về tình cảm lứa đôi.

→Mở rộng: Gợi cho người đọc hôm nay sự cảm thông với số phận người phụ nữ trong xã hội xưa, đồng thời trân trọng tình yêu thủy chung son sắt.