Nhê-cơ-ra-xốp đã từng nhận xét: "Trong tâm hồn của con người đều có cái van mà chỉ có thơ ca mới mở được." Và "cái van" trong lời nhận xét ấy chính là tâm hồn, là nỗi niềm của con người. Có lẽ ai trong chúng ta đều hiểu rằng, tâm hồn và nỗi niềm của con người là những điều thầm kín, sâu thẳm và không hề dễ dàng để khai phá. Ấy vậy mà, thơ ca lại làm được. Chính vì thế mới có ý kiến nhận xét rằng: "thơ thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng con người bằng ngôn ngữ cô đọng, gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu". Nhờ có thơ, "cái van" ấy của con người mới được khai phá và qua bài thơ "Khúc hát tháng ba" của tác giả Nguyễn Thị Đào Tĩnh, chúng ta sẽ cảm nhận rõ hơn về ý kiến được nêu trên. 

           Có rất nhiều khái niệm về thơ đã được các nhà nghiên cứu tìm hiểu, sưu tầm và khái niệm chung nhất về thơ có lẽ là khái niệm của nhóm tác giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi trong cuốn "Từ điển thuật ngữ văn học" rằng: "Thơ là hình thức sáng tác văn học phản ánh cuộc sống, thể hiện tâm trạng, những cảm xúc mạnh mẽ bằng ngôn ngữ hàm súc, giàu hình ảnh và nhất là có nhịp điệu”. Thơ thể hiện cho con người ta thấy cảm xúc và cảm xúc cũng là "cái van" quan trọng để mở ra một bài thơ đặc sắc. Cảm xúc chính là sự rung động, tình cảm, tiếng lòng của nhà thơ trước cuộc đời và cảm xúc ấy được thể hiện bằng những ngôn từ tinh luyện, cô đọng, vừa mang sức gợi hình nhưng cũng vừa giàu tính nhạc. Có thể thấy, ý kiến nêu ra ở đề bài đã phản ánh được chất riêng, đặc trưng riêng của thơ ca: thơ ca là "nhạc của tâm hồn", được thể hiện bằng những ngôn từ tinh tế.

           Thơ xuất phát từ trái tim, từ rung cảm của người nghệ sĩ trước cuộc sống. Và mỗi bài thơ đều là những mảnh hồn, những trái tim, những dòng tâm trạng sâu lắng mà người nghệ sĩ muốn gửi đến độc giả của mình. Có lẽ vì vậy mà thơ ca được xem như một hình thức nghệ thuật để thể hiện cảm xúc, suy nghĩ và tâm trạng của con người. Thơ $-$ vốn ngắn gọn, xúc tích; vì thế những nhà thơ cần phải biết chắt lọc những hình ảnh, những từ ngữ cô đọng nhưng vẫn đong đầy cảm xúc, nhạc điệu cùng sức gợi để đưa những lời thơ ấy vào trong tâm trí của độc giả khiến cho "cái van" của độc giả được khai phá. 

          Qua "Khúc hát tháng ba" của Nguyễn Thị Đào Tĩnh, người đọc sẽ hiểu rõ hơn về ý kiến được nêu ra ở đề bài. Bài thơ là khúc ca chan chứa cảm xúc về thiên nhiên, về quê hương và về mẹ. Trước hết, bằng ngôn từ ngắn gọn, cô đọng, tác giả Nguyễn Thị Đào Tĩnh đã thể hiện cho đọc giả thấy được cảm xúc bâng khuâng, chênh vênh của nhân vật trữ tình trước thiên nhiên tháng Ba. Cảm xúc ấy được thể hiện qua những câu thơ: "Đào đã tàn từ lâu / Mà sen thì chưa tới / Ngoài khung cửa / Một khoảng trời chới với / Tháng ba". Chỉ bằng những câu thơ ngắn gọn những đầy cảm xúc, nhà thơ đã khắc họa nên bức tranh thiên nhiên lúc giao mùa đầy man mác. Không chỉ là cảm xúc bâng khuâng, tác giả còn thể hiện cảm xúc, tình cảm với sắc đẹp của thiên nhiên bằng hình ảnh so sánh đầy độc đáo nhưng cũng không kém phần gợi cảm: "Bông lựu đơn nở vội trước hiên nhà / Một chấm đỏ như lời yêu vừa chín". Hơn thế nữa, chỉ bằng một âm thanh bình dị, Nguyễn Thị Đào Tĩnh đã gợi cho đọc giả thấy được về một miền kí ức $-$ nơi có quê hương, có tình mẹ ấm áp mà tha thiết: "Mẹ ta ngồi vo gạo cầu ao / Tiếng vỗ rá nghe sao mà thân thuộc". Cuối cùng, bằng ngôn ngữ cô đọng, nhạc điệu dồn dập, tác giả đã truyền tải được tâm trạng tha thiết, nỗi nhớ khắc khoải cùng khao khát được trở về với cội nguồn, với quê hương và với sự yêu thương của mẹ. Tâm trạng ấy được thể hiện rõ nét, cô đọng ở khổ thơ cuối bài thơ: "Dù đi muôn phương / Ta vẫn muốn được như ngày thơ bé / Trở về nhà bên mẹ / Sà vào khói bếp tháng Ba."

        Bài thơ với ngôn ngữ cô đọng, giản dị; hình ảnh dân dã kết hợp với nhạc điệu khi thì uyển chuyển khi thì nhẹ nhàng tha thiết đã thành công gợi mở ra được "cái van" trong tâm hồn của mỗi đọc giả. Có thể thấy, để viết nên một bài thơ "chạm" tới hồn người thì mỗi một nghệ sĩ cần phải gửi gắm cả tâm hồn mình; sau đó là sử dụng thứ ngôn ngữ mang đầy ma lực để khiến cho bài thơ có sức lay động vào tâm trí người đọc. Ngược lại, về phía độc giả thì cần phải học cách mở rộng lòng mình để đón nhận, để thấu cảm những ngôn ngữ, những suy nghĩ, cảm xúc và tâm trạng mà người nghệ sĩ đã gửi gắm vào trong thơ. Từ đó, ta sẽ thấy được vai trò cũng như sự cần thiết của thơ.

       "Khúc hát tháng ba" $-$ dòng tâm trạng, cảm xúc về thiên nhiên, về quê hương và về mẹ. Nó không chỉ là khúc ca của tác giả mà còn là những dòng tâm trạng chung của những người con xa quê luôn khao khát được trở về quê hương $-$ nơi có người mẹ đang chờ. Bài thơ đã trở thành nơi lưu trữ những tình cảm đẹp đẽ và sâu nặng nhất của con người.

@LP