Lễ hội Gầu Tào là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc và mang đậm bản sắc văn hóa của người Mông ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu. Lễ hội Gầu Tào là một nét văn hóa đặc sắc của người Mông, mang đậm màu sắc tâm linh và tinh thần cộng đồng. Không tổ chức thường niên như nhiều lễ hội khác, Gầu Tào chỉ được tổ chức khi một gia đình trong bản muốn tạ ơn trời đất sau khi cầu con, cầu phúc và đã được như ý nguyện. Điều đặc biệt là lễ hội diễn ra trên một quả đồi hoặc cánh đồng rộng, nơi dựng một cây cột cao gọi là cột Gầu Tào – biểu tượng linh thiêng kết nối con người với thần linh. Phần lễ trang nghiêm với các nghi thức cúng bái, khấn vái tổ tiên và cầu xin mùa màng tốt tươi, con cháu khỏe mạnh. Sau nghi lễ, không khí trở nên náo nhiệt với những trò chơi dân gian truyền thống như đánh tu lu, ném pao, kéo co, cùng tiếng khèn rộn rã và những điệu múa uyển chuyển. Lễ hội không chỉ là dịp để tạ ơn trời đất mà còn là ngày hội để trai gái gặp gỡ, kết duyên, góp phần giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa độc đáo của người Mông giữa núi rừng Tây Bắc. Lễ hội Gầu Tào không chỉ là một sự kiện văn hóa, mà còn là một “hơi thở” thiêng liêng trong đời sống tinh thần của người Mông. Không tổ chức thường xuyên như các lễ hội phổ biến khác, Gầu Tào chỉ được dựng lên khi một gia đình cầu xin điều lành – như con cái, sức khỏe, may mắn – và lời cầu đã linh ứng. Điều khiến lễ hội trở nên đặc biệt là cách người Mông xem thiên nhiên như một phần máu thịt: họ dựng lễ giữa đồng rộng hay trên sườn đồi, nơi trời đất và con người như hòa làm một. Nổi bật là cây nêu Gầu Tào cao vút, trên treo vải đỏ, lời khấn nguyện, cùng những biểu tượng thiêng liêng gửi gắm ước mong. Lễ có cúng bái, nhưng hội lại tràn đầy sức sống – với tiếng khèn rộn rã, với những trò chơi như đánh tu lu, ném pao, kéo co... nơi trai gái e ấp trao nhau ánh mắt, nụ cười. Gầu Tào không chỉ để cầu thần linh mà còn là lúc con người tìm lại sự gắn bó với nhau, với cội nguồn, với đất trời – trong một nhịp sống dung dị, chân thành mà đầy cảm xúc.