1. Khái niệm:

- Điệp vần: Là sự lặp lại vần (âm cuối) ở các từ, cụm từ hoặc câu trong một đoạn thơ, đoạn văn.

=> Tác dụng: Tạo nhịp điệu, âm hưởng, giúp câu thơ dễ nhớ, dễ thuộc.

- Điệp thanh: Là sự lặp lại thanh điệu (bằng/trắc) hoặc âm thanh đầu/cuối trong câu thơ, lời văn.

=>  Tác dụng: Tăng tính nhạc, biểu cảm, nhấn mạnh cảm xúc hoặc hình ảnh.

-  Chơi chữ: Là cách sử dụng từ ngữ dựa trên sự giống nhau về âm, nghĩa hoặc cấu tạo để tạo hiệu ứng hài hước, bất ngờ, mỉa mai, hoặc đa nghĩa.

=> Tác dụng: Tạo sự dí dỏm, sâu sắc, gợi nhiều tầng ý nghĩa cho người đọc/nghe.

2. Bài làm:

1.

+ Điệp vần: "Cốc - dốc - cò " , "Tràng - hàng -ếch " ( vần " ôc " và " ang " )

+ Điệp thanh: Thanh trắc lặp lại nhiều (" cốc" , "dốc " , "bắn", " cười ", "khanh" )

+ Chơi chữ: Ghép tên địa danh với hành động hài hước để đối lập giới tính (trai - gái), địa phương (Văn Cốc - Bát Tràng), nghề nghiệp và thái độ.

=> Tác dụng: Tạo âm điệu vui tai, hài hước, phác họa sinh động hai nhân vật dân gian qua ngôn ngữ dân gian dí dỏm.

2.

+ Điệp vần: " trời- nơi - gầy -  cây " ( vần ơi/ây )

+ Điệp thanh: Thanh bằng (trời, nơi, gầy, cây, say)

+ Chơi chữ: Dùng từ ngữ hình ảnh giàu biểu cảm ( nhung lam , vàng phai , chim yên) - gợi cảnh vật nhân hóa.
=> Tác dụng: Tăng chất nhạc và tính biểu cảm, miêu tả cảnh thiên nhiên lãng mạn, trừu tượng.

3.

+ Điệp vần: "giáo - tháo " , " trường - nhường "

+ Điệp thanh: Thanh trắc đầu câu và cuối câu ( "tháo " , "lốp" , "trường", " trong ")

+ Chơi chữ: Dùng cách đảo âm, đối xứng âm thanh để nói giảm nói tránh, nhấn mạnh sự khó khăn, thiếu thốn.

=> Tác dụng: Gợi ý hài hước nhưng cũng phản ánh hiện thực về đời sống gian khó trong môi trường giáo dục thời xưa.

4.

+ Điệp vần: " tình - mành " - vần gần

+ Điệp thanh: Thanh bằng nhẹ nhàng xuyên suốt (" giả - đò - ghe ")

+ Chơi chữ: Dùng hình ảnh ẩn dụ "neo thuyền", "tơ mành", "gấp ghe" để nói chuyện tình cảm khéo léo.
=> Tác dụng: Gợi sự trữ tình, duyên dáng, sâu sắc trong lời tỏ tình lồng trong hình ảnh con thuyền, tơ duyên.

5.

+ Điệp vần:  " xanh - cành - hương " - vần anh/ương

+ Điệp thanh: Thanh bằng lặp lại (" trời ", "xanh " , " vàng" , "say ' ,"hương" )

+ Chơi chữ: Dùng từ lạ và kết hợp giàu hình ảnh (ngọc trăng, kim cương, nhung mây) để gợi cảm giác say, ngất ngây.

=> Tác dụng: Miêu tả cảnh đẹp siêu thực, đầy chất mộng mị và trữ tình, giàu màu sắc và nhạc tính.

6.

+ Điệp vần: " đó – khó " 

+ Điệp thanh: Thanh bằng lặp lại nhiều ("có", "ngồi", "câu", "không")

+ Chơi chữ: Dùng hình ảnh "ngồi câu" để ám chỉ việc chờ đợi tình cảm vô vọng.

=> Tác dụng: Gợi sự mỉa mai nhẹ nhàng, hài hước về sự kiên nhẫn một cách vô lý trong tình yêu hay cuộc sống.

7.

+ Điệp vần: " xưa – trưa "

+ Điệp thanh: Thanh bằng ("tôi " , "xưa", "trưa")

+ Chơi chữ: "quê mẹ nuôi xưa" vừa là địa danh vừa gợi cảm xúc, mang tính chất tự sự, hoài niệm.

=> Tác dụng: Tạo cảm giác nhẹ nhàng, sâu lắng, gợi nhớ quê hương, kỷ niệm tuổi thơ.

8.

+ Điệp vần: x

+ Điệp thanh: Thanh trắc ở đầu và giữa câu, bằng ở cuối (“thục địa”, “chỉ thiên”)

+ Chơi chữ: Dùng tên thuốc nam ("thục địa", "chỉ thiên") gắn với động vật một cách bất ngờ → kiểu nói ví von, hài hước.

=>Tác dụng: Gây cười, trào phúng bằng cách kết hợp phi lý giữa động vật và thảo dược.

9.

+ Điệp vần: " mờ – mơ " - vần ơ

+ Điệp thanh: Âm " m "được lặp lại dày đặc - điệp âm đầu

+ Chơi chữ: Lặp âm " m "tạo hiệu ứng âm thanh mờ, mịt - gợi mưa, mộng, mỏi

=> Tác dụng: Tạo nhạc tính trầm buồn, gợi cảm giác mông lung, chán chường về thời gian, không gian và cảm xúc.

10.

+ Điệp vần: " rầu – đâu "

+ Điệp thanh: Lặp âm đầu "tri","rầu rầu" , "anh yêu em "

+ Chơi chữ: Dùng cách đảo cấu trúc ("trời buồn", "trời rầu") kết hợp mỉa mai " anh yêu xong đi đâu "

=> Tác dụng: Vừa hài hước, vừa xót xa, phơi bày cảm giác hụt hẫng trong tình yêu hời hợt.

11.

+ Điệp vần: " khóc - nhọc "

+ Điệp thanh: Lặp  " một " 3 lần (điệp ngữ), âm trầm ( "nặng","khóc " , "nhọc ")

+ Chơi chữ: Dùng " một bụng một dạ " để nói lòng chân thật - chơi chữ theo lối thành ngữ

=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự chân thành, chịu đựng trong lặng thầm của nhân vật sâu sắc và cảm động.