Bài kí viết về sông Thương của tỉnh Bắc Giang, dòng sông mang trong mình kí ức hào hùng của dân tộc. Sông Thương cũng rất trữ tình, duyên dáng. Sự trữ tình, duyên dáng ấy đi vào thơ ca một cách mộc mạc tự nhiên và đầy trắc ẩn. Đoạn trích dưới đây viết về sông Thương qua cảm thức nghệ thuật của các nghệ sĩ tài ba.)

Dòng sông luôn là chủ đề cho các nhạc sĩ, nhà thơ sử dụng hình tượng, ngôn ngữ nghệ thuật để đưa vào các tác phẩm của mình. Trong bài thơ Chiều Sông Thương của nhà thơ Hữu Thỉnh, cảm thức nghệ thuật đã thấm đẫm vào từng câu thơ, đầy hình ảnh, màu sắc như mùa thu, trăng sao, gió mây, ngõ quê, đồng ruộng như một bản tình ca tươi đẹp của sông Thương. Tất cả được hòa quyện một cách tự nhiên, trong sáng, thắm thiết, gắn bó. “Đi suốt cả chiều thu/ vẫn chưa về tới ngõ/ dùng dằng hoa quan họ/ nở tím chiều sông Thương”. Sông Thương hiện lên trong thơ, nhạc quá đỗi bao dung, giản dị và đắm say “Nước vẫn chảy đôi dòng/ chiều uốn cong lưỡi hái/ những gì sông muốn nói / cánh buồm giờ hát lên…/ ơi con sông màu nâu/ ơi con sông màu biếc/ …bên cầu con nghé đợi/ cả chiều thu sang sông”. Những thi ảnh mây, gió, hoa, cỏ đã làm nên một “Chiều thu sông Thương” từ thơ đến nhạc lay động tâm hồn người nghe.

Nếu như mỗi một nhạc sĩ có riêng cho mình một dòng sông để tận hiến cho nghệ thuật như Phó Đức Phương “Sông hiến mình tất cả/ đời sông trẻ mãi không già” trong tác phẩm “Chảy đi sông ơi”đầy chiêm nghiệm của đời người. Văn Cao với “Trường Ca Sông Lô” đầy khí thế hào hùng, đậm chất sử thi. Hoàng Cầm với “Bên kia sông Đuống”; Tế Hanh “Nhớ con sông quê hương”; Nguyễn Trọng Tạo “Khúc hát sông quê”; Hoàng Hiệp “Trở về dòng sông tuổi thơ”, thì sông Thương cũng có một tác phẩm bất hủ đó là “Con thuyền không bến” của nhạc sĩ Đặng Thế Phong.

“Đêm nay thu sang cùng heo may/ đêm nay sương lam mờ chân mây/ thuyền ai lờ lững trôi xuôi dòng/ như nhớ thương ai chùng tơ lòng…”. Sông Thương trong nỗi niềm cô độc, lẻ bóng của mùa thu heo may. Những hình ảnh nghệ thuật như sương lam, con thuyền, bờ bến trong đêm thu đầy biểu cảm, ngôn ngữ như từ trong vô thức tuôn trào, nỗi cô đơn của nhạc sĩ là nỗi cô đơn mang vẻ đẹp lộng lẫy, thánh thiện của tâm hồn. “Trong cây hơi thu cùng heo may…/ lướt theo chiều gió một con thuyền/ theo trăng trong trôi trên sông Thương nước chảy đôi dòng / biết đâu bờ bến thuyền ơi thuyền trôi nơi đâu/ trên con sông Thương nào ai biết nông sâu…”.

Có rất nhiều bài thơ đậm chất nghệ thuật ca từ qua các tác phẩm như “Sông Thương tóc dài” của cố nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Ông mất vào chiều 20.4, khi ấy ông vừa từ trường dân tộc nội trú tỉnh Bắc Giang trở về được vài ngày và đó cũng là lần cuối cùng ông đọc thơ và cũng là lần cuối cùng ông trở lại Bắc Giang.

Khi ông mất, bài thơ “Sông Thương tóc dài” đã được rất nhiều người post lên trang mạng xã hội facebook với những ca từ đầy ám ảnh khôn nguôi: “Mai đành xa sông Thương, thật thương/ muôn kiếp tình thương anh gửi lại/ sông ơi sông, sao sông trôi chảy mãi/ hạ chưa về nhưng nắng đã Côn Sơn/ mai đành xa sông Thương thật thương/ mắt nhớ một người, nước in một bóng/ mây trôi một chiều chim kêu một giọng/ anh một mình náo động một mình anh”.

Nỗi nhớ trong tình yêu với dòng sông, với con người là một nỗi buồn đẹp, nỗi buồn cho một mùa tái sinh và những giá trị sống, giúp con người có niềm tin, hi vọng vào cái gửi lại nơi dòng sông, đó có thể là một ánh mắt, một nụ cười, một chiều trôi hay là một tình yêu đi chăng nữa. Nội tâm càng “náo động” thì sự thăng hoa của ngôn ngữ mang dấu ấn nghệ thuật càng vụt sáng

(Sông Thương – Dòng sông thi ca, Đinh Tiến Hải;  https://vanvn.vn/song-thuong-dong-song-thi-ca/)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Chỉ ra dấu hiệu để xác định thể loại của đoạn trích trên.

Câu 2. Liệt kê ba tác phẩm thi ca viết về sông Thương trong đoạn trích.

Câu 3. Phân tích tác dụng của cách diễn đạt tăng tiến trong câu văn sau: Nội tâm càng “náo động” thì sự thăng hoa của ngôn ngữ mang dấu ấn nghệ thuật càng vụt sáng.

Câu 4. Nhận xét tình cảm của tác giả dành cho sông Thương qua đoạn trích.

Câu 5. Nêu thông điệp có ý nghĩa nhất đối với anh/chị rút ra từ đoạn trích (trình bày khoảng 5-7 dòng).

Câu `1`: Bài ký .

`-` Dấu hiệu :

`+` Có tính chất cảm nhận , suy tư cá nhân . 

( Đoạn trích thể hiện rõ cảm thức , suy nghĩ và chiêm nghiệm của người viết về sông Thương qua lăng kính nghệ thuật . Người viết không chỉ đơn thuần miêu tả mà còn đưa vào những cảm nhận chủ quan về sự trữ tình , duyên dáng , và những nỗi niềm được thể hiện trong các tác phẩm nghệ thuật )

`+` Kết hợp yếu tố miêu tả , biểu cảm và bình luận .

( Đoạn trích vừa có những đoạn miêu tả vẻ đẹp của sông Thương ( dù là gián tiếp qua thơ ca ) , vừa thể hiện cảm xúc , sự rung động của người viết trước những tác phẩm nghệ thuật về dòng sông , và đồng thời bình luận , phân tích về cách các nghệ sĩ đã đưa sông Thương vào sáng tác của mình )

`+` Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh , biểu cảm . 

( Văn phong của đoạn trích khá mềm mại , giàu tính văn học , sử dụng nhiều từ ngữ gợi hình , gợi cảm để diễn tả vẻ đẹp và ý nghĩa của sông Thương trong thi ca )

`+` Đề cập đến các tác phẩm nghệ thuật cụ thể .

( Việc trích dẫn và phân tích các đoạn thơ, lời nhạc từ các tác phẩm nổi tiếng như " Chiều Sông Thương " ( Hữu Thỉnh ) , " Con thuyền không bến " ( Đặng Thế Phong ) , " Sông Thương tóc dài " ( Hoàng Nhuận Cầm ) là đặc trưng của thể loại văn xuôi nghị luận, cảm nhận về văn học )

`+` Có yếu tố hồi tưởng , liên tưởng . 

( Đoạn văn gợi nhắc về những kỷ niệm , những câu chuyện liên quan đến dòng sông và các nghệ sĩ ( ví dụ như việc Hoàng Nhuận Cầm trở về Bắc Giang lần cuối ) )

`+` Mục đích không phải là cung cấp thông tin khô khan .

( Khác với một bài báo hay bản tin , đoạn trích này không tập trung vào việc cung cấp thông tin khách quan mà đi sâu vào cảm nhận , lý giải ý nghĩa văn hóa , nghệ thuật của sông Thương )

Câu `2`:

`-` " Chiều Sông Thương " của nhà thơ Hữu Thỉnh .

`-` " Con thuyền không bến " của nhạc sĩ Đặng Thế Phong .

`-` " Sông Thương tóc dài " của cố nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm .

Câu `3`: " càng ... càng ... " ( " ... càng “ náo động ” thì sự thăng hoa của ngôn ngữ mang dấu ấn nghệ thuật càng vụt sáng " )

`-` T / d :

`+` Nhấn mạnh mối quan hệ tương quan đồng biến . 

( Nó cho thấy một cách rõ ràng rằng khi mức độ của yếu tố thứ nhất ( nội tâm " náo động " ) tăng lên , thì mức độ của yếu tố thứ hai ( sự thăng hoa của ngôn ngữ nghệ thuật ) cũng tăng theo một cách tương ứng và mạnh mẽ . Điều đó tạo ra một sự liên kết chặt chẽ , không thể tách rời giữa trạng thái cảm xúc bên trong và sự biểu đạt nghệ thuật bên ngoài )

`+` Gia tăng cường độ biểu đạt .

( Từ " càng " lặp lại có tác dụng khuếch đại ý nghĩa . Nó không chỉ đơn thuần nói rằng nội tâm náo động sẽ dẫn đến ngôn ngữ thăng hoa , mà còn nhấn mạnh rằng càng náo động đến mức độ nào thì ngôn ngữ càng bùng nổ , càng trở nên rực rỡ và độc đáo bấy nhiêu . Điều đó tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ về sự phát triển và đỉnh cao của quá trình sáng tạo )

`+` Diễn tả sự phát triển tự nhiên và tất yếu .

( Cách diễn đạt này gợi lên một quá trình tự nhiên , nơi những rung động mãnh liệt của tâm hồn là chất xúc tác mạnh mẽ , gần như là điều kiện tiên quyết để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao . Nó ngụ ý rằng sự " náo động " trong tâm hồn không phải là một trạng thái tiêu cực mà là nguồn năng lượng dồi dào , cần thiết cho sự bùng nổ sáng tạo )

`+` Tạo nhịp điệu nhất định cho câu văn , khiến nó trở nên uyển chuyển và có sức hút hơn . 

( Nó khơi gợi trong tâm trí người đọc hình ảnh về một sự chuyển hóa từ bên trong ra bên ngoài , từ một trạng thái cảm xúc phức tạp đến một hình thức biểu đạt rực rỡ , chói sáng )

Câu `4` : Một tình yêu sâu sắc , được thể hiện qua sự trân trọng lịch sử , vẻ đẹp tự nhiên , và đặc biệt là qua sự thấu hiểu , ngưỡng mộ đối với những cảm hứng nghệ thuật mà dòng sông đã mang lại cho các tài năng Việt Nam .

Câu `5`:

Đoạn trích " Sông Thương - Dòng sông thi ca " của nhà thơ Đinh Tiến Hải đã khắc họa một cách sâu sắc vẻ đẹp đa chiều của sông Thương , từ sự hào hùng lịch sử đến nét trữ tình , duyên dáng đi vào thơ ca , nhạc họa . Thông điệp ý nghĩa nhất mà em rút ra là : Sông Thương không chỉ là một dòng chảy tự nhiên mà còn là một biểu tượng văn hóa , nơi lưu giữ những ký ức , cảm xúc và những giá trị nghệ thuật vĩnh cửu của dân tộc . Dòng sông trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho các nghệ sĩ , mỗi tác phẩm là một lát cắt tâm hồn , phản ánh tình yêu quê hương , con người và những trắc ẩn trong cuộc đời . Qua đó , sông Thương trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn Việt , nơi vẻ đẹp tự nhiên hòa quyện với những giá trị tinh thần sâu sắc , bất chấp thời gian .