Giúp mình với mọi người oii

            Puskin từng nói: "Linh hồn là ấn tượng của một tác phẩm. Cây cỏ sống được là nhờ ánh sáng, chim muôn sống được là nhờ tiếng ca và một tác phẩm sống được là nhờ tiếng lòng của người cầm bút". Và đến với tác phẩm Việt Bắc của nhà thơ Tố Hữu, người đọc sẽ thấy được vẻ đẹp của bức tranh tứ bình miền Tây Bắc cùng những nét độc đáo, mới mẻ về bức tranh tứ bình của Tố Hữu trong đoạn thơ.

              Tố Hữu là lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Chặng đường thơ của ông luôn gắn liền với chặng đường thơ của dân tộc. Thơ của Tố Hữu là tiếng nói tâm tình của một trái tim sống vì cách mạng. Các tác phẩm của ông là những lời bày tỏ chân thành của tác giả nhưng lại tập trung đến những vấn đề to lớn, trọng đại của dân tộc. Đến với bài thơ Việt Bắc với sự thể hiện của Tố Hữu trong phong cách thơ trữ tình $-$ chính trị, Việt Bắc không chỉ là đỉnh cao trong thơ Tố Hữu mà còn là một trong những thành công của nền thơ ca thời kì chống Pháp. Việt Bắc được coi là bản tình ca và bản hùng ca về cuộc cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Sau $9$ năm gian khổ kháng chiến và giành chiến thắng tại trận Điện Biên Phủ; tháng $10-1954$, Trung ương Đảng và Chính phủ đã rời căn cứ địa Việt Bắc về Thủ Đô. Nhân dịp trọng đại này, Tố Hữu đã viết nên bài thơ. Việt Bắc được viết bằng thể thơ lục bát $-$ thể thơ của dân tộc với kết cấu của một bài ca dao về tình yêu đôi lứa.

            Hoài Thanh đã từng nhận xét: "Thời đại ta may mắn có được nhà thơ Tố Hữu". Qủa thật vậy, với nỗi nhớ về thiên nhiên và con người Việt Bắc, cuộc chia tay đầy cảm động của người cán bộ miền xuôi với người dân Việt Bắc đã được Tố Hữu thể hiện rõ nét ở những câu thơ trên. Đối với người ở lại, đó là tình cảm gắn bó thủy chung sâu nặng với cách mạng rồi gợi nhắc những kỉ niệm không thể nào quên trong lòng người ra đi. Còn đối với người ra đi khẳng định đinh ninh tình cảm trước sau như một. Việt Bắc đã hóa tâm hồn dạt dào nghĩa yêu thương trong thơ Tố Hữu. Với những kỉ niệm, lời thơ như tiếng nhạc ngân nga với cảnh và người ấm áp, những ân tình không bao giờ quên. Điều đó được lắng đọng trong những câu thơ bức tranh tứ bình Việt Bắc.

           Tố Hữu đã từng tâm sự: "Tôi yêu đất nước và nhân dân tôi. Tôi viết về đất nước và nhân dân tôi như viết về người đàn bà tôi yêu". Đúng vậy, thấm đẫm trong trang thơ của Tố Hữu là bản tình ca về quê hương thấm đượm nghĩa tình. Ở những đoạn thơ trước, Tố Hữu đã nói đến tình cảm sâu nặng giữa người đi và kẻ ở đã khắc trạm vào tâm khảm mỗi người là tình cảm trong suốt $15$ năm gắn bó sâu nặng. Và đến đây, Tố Hữu lại một lần nữa mở đầu cho khúc hát về cảnh và người qua bức tranh tứ bình Việt Bắc.

            Mở đầu cho bức tranh vẫn là lối đối đáp "mình $-$ ta" quen thuộc trong ca dao:

                                                   "Ta về, mình có nhớ ta

                                           Ta về ta nhớ những hoa cùng người"

Lối đối đáp "mình $-$ ta" trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt chiều dài tác phẩm thể hiện được tình cảm mến thương mặn nồng giữa kẻ ở và người đi. Chính vì vậy, lối đối đáp trên đã trở thành khóa son cho bài ca cách mạng cất lời. Ở đây, nhà thơ liên tục chuyển đổi, có khi mình là người ra đi, ta là người ở lại nhưng cũng có khi "mình; ta" chuyển đổi cho nhau. Ở đoạn thơ này, ta chính là người đi còn mình là người ở lại. Việc sử dụng linh hoạt lối đối đáp này tạo ra một cấu trúc ý nghĩa đặc biệt. Dường như tác giả đã đồng nhất những người chiến sĩ cách mạng với người dân Việt Bắc. Chính trong $15$ năm gắn bó ấy, "mình $-$ ta" hòa quyện, tuy hai mà một. Cả hai cùng chiến đấu, cùng vượt qua gian khó nên nhà thơ mới có cảm nhận sâu sắc như thế. Nếu mở đầu bài thơ, tác giả viết: "Mình về mình có nhớ ta" thì đến đây, tác giả lại viết: "Ta về, mình có nhớ ta". Hai câu hỏi nhưng chung một nỗi niềm băn khoăn, không biết người đi, người ở có nhớ mình không. Câu hỏi tu từ đã tô đậm hơn tình cảm của người chiến sĩ cách mạng với nhân dân Việt Bắc, hỏi nhưng tự để giãi bày. Điệp từ "nhớ" thể hiện nỗi nhớ da diết, triền miên; nỗi nhớ là trạng thái bao trùm cả bài thơ. Người ra đi nhớ đến Việt Bắc là nhớ đến hoa cùng người. Hoa là biểu tượng cho thiên nhiên, người là biểu tượng cho con người Việt Bắc. Từ "cùng" hiện lên như cầu nối của hoa và người để tạo nên sự gắn kết nhất định. Như vậy, trong tâm trạng của người ra đi, nhớ đến Việt Bắc là nhớ cả thiên nhiên con người. Nỗi nhớ ấy hòa quyện, thống nhất với nhau. Từ nỗi nhớ chung, tác giả thể hiện nỗi nhớ cụ thể vào bức tranh tứ bình được nhà thơ vẽ nên rất công phu:

           Trước hết, Tố Hữu đã khắc họa những nét vẽ đầu tiên về bức tranh mùa đông Việt Bắc. Nhắc đến mùa đông là nhắc đến sự lạnh lẽo, âm u,... Nhưng ở đây, mùa đông lại ấm áp, tươi sáng lạ thường:

                                                           "Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

                                                       Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng"

Bức tranh thiên nhiên được vẽ lên với màu xanh là gam màu chủ đạo và sắc xanh ấy cũng là đặc trưng của núi rừng Việt Bắc $-$ màu xanh ôm ấp mảnh đất Việt Bắc bao đời nay. Nhớ đến màu xanh của núi rừng là nhớ đến những gì thân thuộc nhất của Việt Bắc. Và nổi bật trên màu xanh ấy là hình ảnh "hoa chuối đỏ tươi". Gam màu đỏ là gam màu nóng; nó xua tan đi cái giá lạnh của mùa đông Việt Bắc. Nhìn từ xa, những bông hoa chuối như những ngọn đuốc thắp sáng cả núi rừng. Tất cả đã làm nên một bức tranh mùa đông không còn lạnh lẽo, u ám nữa mà thay vào đó là ấm áp và ngập tràn màu sắc. Ta thấy sự ấm áp ấy trong "Cảnh ngày hè" của Nguyễn Trãi:

                                                 "Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

                                                   Hồng liên trì đã tiễn mùi hương"

Trên nền của thiên nhiên ấy là hình ảnh con người xuất hiện kì vĩ với thế đèo cao $-$ đó là tư thế làm chủ thiên nhiên, làm chủ núi rừng. Như trong bài thơ "Đất nước" của Nguyễn Đình Thi có viết:

                                                 "Trời xanh đây là của chúng ta

                                                   Núi rừng đây là của chúng ta"

Hình ảnh con người trong công việc lao động đó là phát nương làm rẫy. Có thể thấy được con người cần cù chăm chỉ và con người lúc này là trung tâm nơi hội tụ của ánh sáng. Khi ánh nắng chiếu vào dao gài thắt lưng, con người đã trở thành linh hồn của bức tranh mùa đông Việt Bắc. 

           Đông qua, xuân đến, nhà thơ vội vàng kéo người đọc với những sắc màu của mùa xuân tuyệt đẹp:

                                                "Ngày xuân mơ nở trắng rừng

                                       Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang"

Nếu bức tranh mùa đông xuất hiện với sự hòa quyện của hai gam màu xanh, đỏ thì mùa xuân lại được mở ra với một màu trắng tinh khôn. Với biện pháp đảo ngữ "trắng rừng" kết hợp với động từ "nở" làm cho người đọc thấy được khi xuân đến, cả núi rừng Việt Bắc như khoác lên mình một màu áo mới đó là màu trắng tinh khôi của hoa mơ. Từ trắng vốn là tính từ nhưng ở đây lại là tính từ cho thấy được sự dịch chuyển của không gian, thời gian. Màu trắng cũng là màu đặc trưng của mùa xuân Việt Bắc. Nhà thơ Tố Hữu cũng viết trong "Xuân $41$":

                                                 "Ôi sáng xuân nay xuân $41$

                                                  Trắng rừng biên giới nở hoa mơ"

Khi miêu tả sắc trắng của hoa mơ trong mùa xuân của Tố Hữu cũng có những điểm khác biệt với Nguyễn Du. Dường như những bông hoa mơ đã dồn nén nhựa sống của mình vào trong từng búp hoa, kẽ lá để rồi khi xuân về những búp hoa ấy nở trắng rừng. Câu thơ như trào ra một sức sống mãnh liệt làm cho mùa xuân đẹp, nên thơ hơn bao giờ hết. Con người chính là mảnh ghép cuối cùng để hoàn thiện bức tranh mùa xuân. Con người trong công việc đan nón, sử dụng hàng loạt những động từ "chuốt, đan" thể hiện sự lao động cần cù, chăm chỉ, cần mẫn để gửi trao vào từng chiếc nón yêu thương những tình cảm để gửi cho người lính, người chiến sĩ. Động từ "chuốt" thể hiện sự chăm chỉ.

            Nếu bức tranh mùa đông, mùa xuân, tác giả chỉ miêu tả màu sắc thì bức tranh mùa hạ còn rộn rã âm thanh:

                                                         "Ve kêu rừng phách đổ vàng

                                                  Nhớ cô em gái hái măng một mình"

Tiếng ve được coi là âm thanh đặc trưng của ngày hè. Động từ "đổ" diễn tả cảm giác nhanh, mạnh, bất ngờ. Trong bài thơ "Duyên" của Xuân Diệu có viết:

                                                "Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá

                                                 Thu đến nơi nơi động tiếng thuyền"

Cuối xuân, tất cả những nụ hoa phách còn đang nín náu ở trong kẽ lá và khi nghe tiếng ve đầu tiên cất lên, cả núi rừng Việt Bắc chuyển sang màu vàng. Chỉ trong nháy mắt, sắc vàng bao phủ cả núi rừng tạo nên một mảnh ghép trữ tình lãng mạn. Không chỉ thỏa mãn về thính giác, thị giác mà còn làm xốn xao lòng người trước vẻ đẹp của "cô em gái hái măng một mình". Giữa thiên nhiên mùa hè, con người xuất hiện; hình ảnh cô gái hái măng một mình nhưng không thấy cô đơn vì nhân dân đang chăm chỉ lao động để nuôi chiến sĩ và cung cấp lương thực cho kháng chiến. Hình ảnh con người không gợi lên sự lẻ loi như những thiếu nữ trong thơ xưa:

                                               "Dạo hiên vắng thầm reo từng bước

                                                Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen"

bởi đằng sau cô gái ấy là sự dõi theo, tri ân của người chiến sĩ. Con người trong lao động "một mình" nhưng không hề tỏ ra cô đơn mà vẫn dũng cảm, nhiệt huyết. Đây là vẻ đẹp của thế hệ trẻ của đất nước năng động, trẻ trung, đầy sức sống. Nhà thơ đã gửi gắm niềm tin vào tương lai, thế hệ trẻ của đất nước.

            Mảnh ghép cuối cùng để tạo nên bức tranh tứ bình là bức tranh mùa thu:

                                                       "Rừng thu trăng rọi hòa bình

                                                 Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung"

Câu thơ gợi ra hình ảnh ánh trăng mùa thu của núi rừng Việt Bắc nay không còn mang vẻ đẹp bạt ngàn màu xanh khi đông về cũng không phải vẻ đẹp tinh khôi khi xuân đến, cũng không phải màu vàng rực rỡ của hoa phách mà mang vẻ đẹp của "ánh trăng rọi hòa bình". Động từ "rọi" như bao phủ khắp núi rừng Việt Bắc, rọi cả vào con đường hành quân. Ánh trăng mang niềm tin về khát vọng, hạnh phúc, ấm no. Ánh trăng cũng xuất hiện nhiều trong những bài thơ kháng chiến:

                                           "Trăng lồng cổ thủ bóng lồng hoa"

Và trong thơ Tố Hữu, ánh trăng lại một lần nữa xuất hiện và gợi ánh sáng hòa bình nên hình ảnh thơ càng lung linh. Đại từ phiếm chỉ "ai" để chỉ con người Việt Bắc và tiếng hát cũng là tiếng lòng của người dân Việt Bắc gửi cho những người cách mạng như một bản tình ca thủy chung và gắn bó sâu nặng với kháng chiến. Tiếng hát cất lên để ca ngợi sự thủy chung son sắt của người đi kẻ ở trong suốt $15$ năm kháng chiến. 

            Qua đoạn thơ, người đọc sẽ thấy được sự độc đáo, mới mẻ trong bức tranh tứ bình Việt Bắc. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người; sự mới mẻ trong cách phối hợp các yếu tố nghệ thuật: thị giác (màu sắc), thính giác (âm thanh), cảm giác (cái lạnh, cái ấm); cảm hứng dân gian được hiện đại hóa nhưng không rập khuôn. Tất cả tạo nên bức tranh tứ bình đẹp đẽ, tươi sáng, rực rỡ và đầy hy vọng.

             Tóm lại, bức tranh tứ bình trong bài Việt Bắc là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo. Nó không chỉ tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên bốn mùa mà còn thể hiện chiều sâu tình cảm cách mạng và tinh thần gắn bó giữa con người với vùng đất Việt Bắc giàu truyền thống. 

@LP