Lũ lụt là một trong những hiện tượng thiên nhiên phổ biến và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng trên toàn thế giới. Mỗi năm, hàng triệu người phải chịu cảnh mất nhà cửa, tài sản, thậm chí mất mạng do lũ lụt gây ra. Vì vậy, việc tìm hiểu hiện tượng lũ lụt, nguyên nhân, biểu hiện, hậu quả cũng như các biện pháp phòng tránh là điều hết sức cần thiết để bảo vệ cuộc sống con người.

Lũ lụt là hiện tượng nước trên mặt đất dâng cao vượt mức bình thường, làm ngập úng các vùng đất thấp, thường xảy ra sau những trận mưa lớn kéo dài hoặc do tác động của bão, áp thấp nhiệt đới. Khi nước từ sông, suối, hồ dâng lên tràn bờ, khu vực dân cư, cây trồng và các công trình bị ngập sâu, gây khó khăn trong sinh hoạt và sản xuất.

Hiện nay, tình trạng lũ lụt ngày càng diễn ra nghiêm trọng ở nhiều vùng trên thế giới, đặc biệt là ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới như Việt Nam, Ấn Độ, Bangladesh. Các vùng ven sông như đồng bằng sông Cửu Long hay đồng bằng sông Hồng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi lũ. Biểu hiện của lũ lụt là nước dâng cao ngập đường phố, nhà cửa, làm gián đoạn giao thông, gây thiệt hại cho hoa màu và vật nuôi.

Nguyên nhân gây ra lũ lụt rất đa dạng. Về nguyên nhân tự nhiên, lũ thường xảy ra do mưa lớn kéo dài, bão, áp thấp nhiệt đới hoặc nước biển dâng do thủy triều. Ngoài ra, sự phá rừng, lấn chiếm đất tự nhiên và hệ thống thoát nước yếu kém cũng là những nguyên nhân nhân tạo làm trầm trọng thêm tình trạng lũ lụt. Theo các chuyên gia khí tượng, biến đổi khí hậu toàn cầu đã làm tăng tần suất và cường độ các trận mưa lớn, góp phần gia tăng nguy cơ lũ lụt.

Hậu quả của lũ lụt rất nặng nề về mọi mặt. Theo báo cáo của Liên hợp quốc năm 2020, trung bình mỗi năm có hơn 250 triệu người trên toàn thế giới bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các trận lũ, gây thiệt hại hàng chục tỷ đô la Mỹ. Lũ không chỉ làm chết người, phá hủy nhà cửa, mà còn khiến đất đai bị xói mòn, gây ô nhiễm nguồn nước, làm bùng phát các dịch bệnh như tiêu chảy, sốt rét. Ngoài ra, lũ còn gây gián đoạn việc học hành, sản xuất kinh tế và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của các vùng bị ảnh hưởng.

Để hạn chế thiệt hại do lũ lụt, cần áp dụng nhiều biện pháp phòng chống. Đầu tiên là xây dựng hệ thống đê điều, kè chắn, cống thoát nước hợp lý, kết hợp với quy hoạch đô thị và nông thôn bền vững. Bên cạnh đó, việc bảo vệ và phát triển rừng đầu nguồn giúp giữ nước, giảm dòng chảy mạnh khi mưa lớn. Ngoài ra, cần nâng cao ý thức cộng đồng về phòng chống lũ, sử dụng công nghệ cảnh báo sớm và xây dựng kế hoạch ứng phó linh hoạt.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng lũ lụt là hiện tượng tự nhiên không thể tránh khỏi và con người chỉ cần thích nghi, sống chung với lũ. Mặc dù đúng về mặt tự nhiên, quan điểm này chưa tính đến khả năng ứng phó và giảm thiểu thiệt hại thông qua khoa học kỹ thuật và biện pháp quản lý hiệu quả. Con người hoàn toàn có thể giảm nhẹ tác động của lũ nếu có sự chuẩn bị và quản lý tốt.

Như vậy, lũ lụt không chỉ là một hiện tượng thiên nhiên mà còn là thử thách lớn đối với xã hội loài người. Việc hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện và hậu quả của lũ giúp chúng ta chủ động hơn trong phòng chống và ứng phó. Đồng thời, hiện tượng này cũng là lời cảnh tỉnh về sự cần thiết của việc bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững trong tương lai.