Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ và quá trình hội nhập toàn cầu diễn ra sâu rộng, giới trẻ ngày nay có điều kiện tiếp cận thông tin, tri thức, văn hóa đa dạng từ khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, chính trong dòng chảy đó, một thực trạng đáng lo ngại đã và đang diễn ra: lịch sử dân tộc dường như đang trở nên xa lạ với một bộ phận không nhỏ giới trẻ Việt Nam. Đây là một vấn đề không chỉ liên quan đến nhận thức cá nhân, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến bản sắc văn hóa và tinh thần dân tộc trong tương lai.

Không khó để bắt gặp những bạn trẻ thờ ơ, thậm chí lúng túng khi nhắc đến những mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc như chiến thắng Bạch Đằng, Điện Biên Phủ, hay những nhân vật vĩ đại như Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Hồ Chí Minh,... Thay vào đó, họ lại tỏ ra hứng thú với những xu hướng văn hóa ngoại lai, những “trend” mạng xã hội vô thưởng vô phạt, và dành hàng giờ để cuốn theo các nội dung giải trí mà ít khi dành thời gian tìm hiểu về cội nguồn dân tộc mình. Có người biết rất rõ tiểu sử của một nhóm nhạc K-Pop, nhưng lại không nhớ nổi những giai đoạn đấu tranh giành độc lập oanh liệt của cha ông.

Vậy điều gì đã khiến giới trẻ ngày càng xa rời lịch sử dân tộc?

Trước hết, sự phát triển của công nghệ số và mạng xã hội đã tác động mạnh mẽ đến cách tiếp nhận thông tin của giới trẻ. Trong một thế giới mà tốc độ, sự hấp dẫn và tính giải trí được đặt lên hàng đầu, những kiến thức lịch sử vốn khô khan, nhiều dữ kiện và ít tính tương tác trở nên lép vế. Lịch sử trở thành “môn học khó nhớ”, không thực tế, ít hữu dụng trong đời sống hằng ngày, đặc biệt khi việc học tập đôi khi chỉ nhằm mục tiêu “thi cử” chứ không phải để hiểu sâu và cảm nhận.

Thứ hai, phương pháp giảng dạy và truyền thông về lịch sử hiện nay còn nhiều hạn chế. Phần lớn chương trình lịch sử trong nhà trường vẫn còn nặng về ghi nhớ sự kiện, thiếu tính sáng tạo và chưa khơi gợi được cảm xúc, niềm tự hào dân tộc nơi học sinh. Trong khi đó, các sản phẩm giải trí về lịch sử như phim ảnh, trò chơi, sách truyện lịch sử... lại chưa thực sự phổ biến, hấp dẫn và hiện đại hóa để bắt kịp xu hướng giới trẻ. Thậm chí, nhiều bạn trẻ còn cho rằng “lịch sử là chuyện đã qua, không liên quan gì đến hiện tại”.

Thêm vào đó, quá trình toàn cầu hóa khiến giới trẻ tiếp xúc ngày càng nhiều với văn hóa phương Tây, Hàn Quốc, Nhật Bản... Việc tiếp nhận có chọn lọc là tốt, nhưng khi giới trẻ bị cuốn vào đó quá mức, họ dễ đánh mất bản sắc dân tộc, quên đi lịch sử hình thành của chính đất nước mình.

Tuy nhiên, cần khẳng định rằng lịch sử không bao giờ là lỗi thời. Lịch sử là gốc rễ, là nền tảng của một dân tộc. Một cây nếu không biết gốc rễ của mình thì khó mà vững vàng trước giông bão. Con người cũng vậy, nếu không hiểu về quá khứ của dân tộc thì sẽ khó mà biết quý trọng hiện tại và định hướng tương lai một cách vững vàng.

Vì thế, để giới trẻ hiểu và gắn bó hơn với lịch sử dân tộc trong thời đại hiện nay, cần có những giải pháp thiết thực, đồng bộ và sáng tạo.

Trước hết, việc đổi mới cách dạy và học lịch sử trong nhà trường là cấp thiết. Lịch sử cần được dạy như một câu chuyện sống động, chứ không phải chỉ là những mốc thời gian, tên nhân vật khô khan. Giáo viên nên sử dụng hình ảnh, video, mô phỏng, tranh vẽ, trò chơi lịch sử để khơi dậy hứng thú và sự tò mò nơi học sinh. Cần tạo điều kiện để học sinh được tham quan các di tích lịch sử, bảo tàng, được hóa thân vào nhân vật lịch sử thông qua các hoạt động ngoại khóa.

Thứ hai, truyền thông và công nghệ cần đóng vai trò tích cực hơn trong việc lan tỏa giá trị lịch sử. Các nhà làm phim, nhà sản xuất nội dung cần đầu tư vào các bộ phim lịch sử hấp dẫn, trò chơi điện tử mang yếu tố lịch sử, các kênh YouTube, podcast kể chuyện lịch sử sinh động. Nếu có thể biến lịch sử thành những sản phẩm giải trí thông minh, hiện đại, chắc chắn giới trẻ sẽ tiếp nhận dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, vai trò của gia đình và cộng đồng cũng rất quan trọng. Cha mẹ nên kể cho con nghe về truyền thống của gia đình, khơi gợi lòng tự hào dân tộc từ khi còn nhỏ. Các tổ chức thanh niên, đoàn thể nên tổ chức nhiều hoạt động tìm hiểu, thi đua, trại hè về lịch sử để tạo sân chơi học mà vui, vui mà học.

Đặc biệt, giới trẻ cần tự ý thức được vai trò của bản thân trong việc giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống. Học lịch sử không phải chỉ để làm bài kiểm tra, mà còn là để hiểu về những hy sinh, mất mát, những thành tựu mà cha ông đã tạo ra, từ đó thêm yêu nước, sống có trách nhiệm và lý tưởng.

Tóm lại, trong dòng chảy của thời đại số và toàn cầu hóa, việc giới trẻ xa rời lịch sử dân tộc là một thực trạng đáng báo động nhưng hoàn toàn có thể thay đổi. Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, truyền thông và chính các bạn trẻ để lịch sử không chỉ là quá khứ, mà là hành trang quý báu cho tương lai. Bởi một dân tộc muốn vươn xa thì trước hết phải biết mình là ai, đến từ đâu, và đã vượt qua những gì để có ngày hôm nay.