1. Nội dung cơ bản của cải cách Minh Mạng

a) Chính trị - hành chính

Tổ chức bộ máy nhà nước tập quyền:

+ Xóa bỏ chế độ "nội thuộc, ngoại phiên"

+ Chia cả nước thành 30 tỉnh, đứng đầu là Tổng đốc hoặc Tuần phủ, chịu sự quản lý trực tiếp của triều đình.

+ Thành lập Lục bộ (Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công) và Viện Hàn lâm, Quốc sử quán để hỗ trợ vua trong quản lý và biên soạn lịch sử.

Cải cách hành chính địa phương:

+ Quy định rõ nhiệm vụ của các cấp quan lại, từ trung ương đến địa phương.

+ Thi hành chế độ luân chuyển quan lại để tránh hình thành thế lực cát cứ địa phương.

+ Tăng cường kiểm tra, giám sát qua hệ thống Ngự sử đài để chống tham nhũng và lạm quyền.

Quân sự:

+ Tổ chức lại quân đội, xây dựng lực lượng thường trực và dự bị, tăng cường huấn luyện.

+ Xây dựng các đồn điền quân sự ở biên giới để vừa khai hoang vừa bảo vệ lãnh thổ.

b) Văn hóa - giáo dục

Xây dựng nền văn hóa Nho giáo:

+. Minh Mạng đề cao Nho giáo, xem đây là nền tảng tư tưởng của triều đình. Các lễ nghi, phong tục được chuẩn hóa theo Nho giáo.

+. Ban hành "Thập điều"

Cải cách giáo dục

+ Mở rộng hệ thống giáo dục Nho học, thành lập trường học ở các cấp

+ Tổ chức các kỳ thi Hương, thi Hội, thi Đình để tuyển chọn nhân tài, bổ nhiệm quan lại.

+ Thành lập Quốc tử giám ở Huế

Biên soạn văn hóa - lịch sử:

+ Soạn thảo các bộ sách lớn như Đại Nam thực lục, Đại Nam nhất thống chí, ghi chép lịch sử, địa lý và văn hóa Việt Nam.

+ Chuẩn hóa hệ thống đo lường, tiền tệ, và chữ viết

2. Liên hệ

Với bối cảnh lịch sử:

     triều Nguyễn vừa thống nhất đất nước sau thời Tây Sơn. Minh Mạng muốn củng cố quyền lực trung ương, xóa bỏ di sản phân quyền từ thời Nguyễn sơ (Gia Long).

.     Pháp bắt đầu xâm lược, đòi hỏi một bộ máy chính trị mạnh mẽ và thống nhất.

Với các cải cách khác trong lịch sử:

Tương tự  của Lê Thánh Tông (thế kỷ 15), Minh Mạng cũng xây dựng bộ máy tập quyền và đề cao Nho giáo

Với hiện nay

Tinh thần cải cách hành chính của Minh Mạng (tăng cường hiệu quả, chống tham nhũng) có thể liên hệ với các nỗ lực hiện đại hóa bộ máy nhà nước Việt Nam hiện nay, như cải cách thủ tục hành chính

3. Nhận xét, đánh giá

a) Thành tựu

Chính trị - hành chính:

Xây dựng được bộ máy nhà nước tập quyền mạnh mẽ, thống nhất từ trung ương đến địa phương.

Tăng cường kiểm soát lãnh thổ, củng cố quốc phòng và khai hoang ở vùng biên giới.

Hệ thống quan lại được tổ chức chặt chẽ, giảm nguy cơ cát cứ.

Văn hóa - giáo dục:

Nho giáo được củng cố, tạo sự ổn định về tư tưởng và đạo đức xã hội.

Hệ thống giáo dục và thi cử phát triển, cung cấp nhân tài cho bộ máy nhà nước.

Các công trình văn hóa, lịch sử như Đại Nam thực lục có giá trị lâu dài, góp phần bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam.

Tác động chung:

Cải cách giúp triều Nguyễn đạt đỉnh cao quyền lực, Việt Nam trở thành một quốc gia phong kiến thống nhất và có tổ chức vào đầu thế kỷ 19.

b) Hạn chế

Chính trị - hành chính:

Chính sách tập quyền quá mức gây áp lực lên người dân, dẫn đến nhiều cuộc khởi nghĩa 

Thiếu linh hoạt trong đối ngoại, đặc biệt là thái độ bế quan tỏa cảng

Văn hóa - giáo dục:

Đề cao Nho giáo một cách cứng nhắc, kìm hãm các tư tưởng tiến bộ và sáng tạo.

Giáo dục chủ yếu phục vụ tầng lớp quan lại, chưa phổ cập đến dân chúng->  tỷ lệ mù chữ cao.

Hậu quả:

Cải cách chưa giải quyết được các vấn đề căn bản như mâu thuẫn giai cấp, bất bình đẳng xã hội.

Việc bảo thủ khiến Việt Nam không đủ sức chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp sau này.

4. Bài học rút ra

Cải cách phải phù hợp với bối cảnh lịch sử

Cân bằng giữa tập quyền và quyền lợi người dân

Đầu tư vào giáo dục và nhân tài

Bảo vệ di sản văn hóa

+......