Thương nhớ mười hai của Vũ Bằng là một văn xuôi toàn cảm xúc, và ở bộ phận truyện mình, lần lượt thuật lại niềm ân xá và da diết mà nhà văn dành cho Hà Nội và miền Bắc Việt Nam. Qua mỗi lời kể, Vũ Bằng không chỉ tái hiện bức ảnh miền quê tươi vui mà còn khơi đậy ra ở người đọc tình thân mật với mảnh đất quê hương.

Về nội dung, đoạn trích là lời bày tỏ nỗi nhớ quê hương mãnh liệt của Vũ Bằng khi ông phải xa cách Hà Nội và miền Bắc. Ở phần đầu tác giả đã đưa ra minh họa bằng những nét hiện thân quen mà chỉ bán kính cụ thể ấy mới mến thương: "những nét mặt thương yêu", "con đường đã đi về năm trước", "mùi hoa xoan", hay những món ăn như "cá mè, rau rút". Sống quên quê nhà không mấy giới hạn ở bán kính cụ thể mà lan tỏa khắp mọi ngóc ngách của ký ức, từ cảnh vật, con người đến hương vị quê nhà. Tác giả nhấn mạnh: "bất cứ cái gì của Hà Nội cũng nhớ, bất cứ cái gì của Bắc Việt cũng nhớ", thể hiện một tình cảm trọn vẹn, không gì có thể thay thế.

Sang phần thứ hai, nỗi nhớ được cụ thể hóa qua các địa danh như Hồ Gươm, Nghi Tàm, Hồ Tây, hay những sinh hoạt đời thường như "hàng nước chè tươi" ở chợ Đồng Xuân, "tiếng rao giò, dầy" trong đêm. Những cảnh vật đó khiến người đọc tưởng về một Hà Nội ngày xưa, an bình, giàu cảm thơ. Tác giả tự đặt câu hỏi: "Bây giờ liễu ở Hồ Gươm có còn xanh mươn mướt như hồi ta bước ra đi?". Có biết ý liệu đó vừa diễn đạt sự hẳn nằn, vừa thể hiện sự lo âu về sự đổi thay theo thời gian. Cuối để đẩy cảm thức lên cực điểm khi Vũ Bằng ví nỗi nhớ quê hương như tình yêu của chàng trai với cô gái: "bao nhiêu người đẹp ở trước mắt đều kém người thương mình hết". So sánh ấy không chỉ đẩy mức độ nỗi quên lên cực điểm mà còn khẳng định tình yêu quê hương bất biến.

Về nghệ thuật, Vũ Bằng sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm, giàu chất trữ tình. Biện pháp liệt kê được khai thác, từ cảnh vật đẹp đến đặc sản, dựng lên bức ảnh quê hương phong phú, sống động. Biện pháp nhân hóa "heo may giếng vàng", "trăng bạc, chén vàng" khiến cảnh vật thân thuộc, giàu hồn cốt. Đặc biệt, câu hỏi tu từ mọc lên dày đặc không để tìm ra lời giải mà để khơi nỗi cảm giác, khiến khán giả cũng chính mình hòa mình trở lại với ngày xưa. Điểm nhấn nghệ thuật là phép so sánh ở phần cuối, biến nỗi nhớ thành một thứ tình cảm mãnh liệt, gần gũi, dễ chạm đến trái tim người đọc.

Cuối cùng, đoạn trích là một ngòi viết xuất sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Nội dung thể hiện tình yêu nước quê nhà thắm thiết, vượt lên trên cảm cá nhân để chuyển thành tiếng lòng chung cho người xa xứ. Nghệ thuật miêu tả mượt mà, hòa hợp nhuần nhuyễn với các biện pháp tu từ, đã dựng lên một Hà Nội, một Bắc Việt vừa thực vừa mơ, vừa gần gũi vừa thơ mộng. Tác phẩm không chỉ là lời tâm sự của Vũ Bằng mà còn là một khúc hát hoài niệm, để lại dư âm sâu đậm trong lòng người đọc, khẳng định tài năng và tâm huyết của ông trong văn học Việt Nam.