ĐỌC HIỂU. Đọc đoạn trích:

(Tóm lược phần đầu: Mư và gia đình sống ở bản Sang, một nơi heo hút, kinh tế phụ thuộc vào nghề thủ công và du lịch, nhưng bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh. Trong cảnh khó khăn, gia đình vẫn cố gắng duy trì sinh hoạt: Mư thêu váy, Pó (chồng Mư) bẫy chuột và làm nan, còn các con đều đang tuổi ăn tuổi lớn. Dù vậy, nỗi lo tải chính vẫn luôn hiện hữu, nhất là khi họ mắc nợ gia đình chị Mo, mẹ của Chơn - người muốn cưới Sao, con gái lớn của Mư.)

Cả nhà đang quây quần bên mâm cơm thì chị Mo, là mẹ của Chơn đến. Trong họ Lý, chị là người khẩm khá nhất. Dù hai nhà không cách nhau bao xa nhưng mỗi lần chị sang nhà em gái là đều có việc quan trọng. Chị Mo tiến sát lại mâm cơm, nhìn một lượt từ bát đến nổi. Gói cơm và ống thịt chuột vẫn treo lủng lẳng trên vách Ánh mắt chị tối sầm lại. Chị nhìn thằng Cu rồi nói như ra lệnh. Thắp điện lên chứ. Ăn uống mà tối tăm như thể này à? Hông hết mất đấy. Đảng mấy đồng tiền điện đâu mà bố mẹ mày tiết kiệm quả. Mà cái nhà này lạ thế, không ai mời mình ăn cơm à?

Thằng Cu vội vàng đứng dậy chạy vào nhà bật cái bỏng điện gần phía cửa. Con Sao đi vào bếp lấy thêm một cái bắt và một đôi đùa. Mư đứng dậy cầm tay chị gải kéo chị ngồi xuống ghế, bên mâm cơm chỉ có duy nhất một bát canh măng nấu chua và đĩa cà xanh xào ớt làm thức ăn (...). Mo chậm rãi nói. Chỉ sang đây là vì chuyện cháu Chơn. Nếu không vì chờ đợi con bé Sao đến lúc đủ tuổi thì anh chị cũng đã cưới vợ cho nó từ hai năm trước rồi. Nhà thì quả nhiều việc, anh chị đều bị đau lưng, nên cũng không chờ thêm được nữa. Chỉ muốn cười dâu về để đỡ đần việc nhà. Thằng Chơn năm nay hai mươi mốt, cứng cáp rồi. Chị nói trước thể để các em thu xếp cho cái khoản anh chị đã giúp, để còn lo việc cho chảu vào Tết này. Nói xong chỉ Mo đứng dậy, nhanh chóng rời đi không để vợ chồng người em gái thanh minh hay khất nợ câu nào.

Cả hai vợ chồng Pô nhìn chằm chằm vào mặt con gái lớn bằng ảnh mắt chứa bao nhiêu căn vận thắc mắc. Sao nói đầy vẻ hối hận. Nhẽ ra con phải nói luôn với bác Mo là con không thể làm con dâu bác, nhưng con im lặng để bố mẹ có thêm thời gian mà kiếm tiền trả cho nhà bác. Và bác ấy hy vọng. Pó và Mư tái mặt nhìn nhau. Thằng Cu chạy đi tắt điện. Mọi người nói chuyện bằng mồm chứ có bằng mắt đâu mà cần sảng.

Sao lững thững ra sân. Bước qua cải cổng làm bằng hai cây vầu bắc ngang là chạm vào cánh đồng đang rì rào trong gió. Trời đêm cuối năm, bản Sang rất lạnh. Sao bước trên con đường mòn chạy loần ngoằn nối bản với cây cầu treo bắc qua suối. Lâu lắm rồi Sao không xuống cầu treo vào buổi tối. Nhưng hôm nay, Sao cầm củi bước đi như thể có điều gì đỏ thôi thúc. Đến khi Sao ngẩng đầu nhìn sang bên kia dòng suối thì bắt gặp một dải sáng lung linh từ những căn nhà người ta dựng trên sườn núi cho khách lưu trú qua đêm. Lại gần hơn, Sao còn nghe cả tiếng người cười đùa và tiếng ai đỏ hát. Tìm đập thình thịch như cối giã gạo. Bao nhiêu lâu rồi, đèn không sáng ở những căn nhà ấy. Hai năm trời đằng đẵng dịch bệnh, thì thoảng Sao mới nhìn thấy bỏng một vài người ở đó. Mới đây Sao còn thấy cỏ mọc vào tận chân cầu thang. Hoa nở không ai xén tỉa. Dây leo phủ kín mài nhà và buông xuống hiên từng chùm hoa vàng rực.

(Lược một đoạn: Sao tìm đến nhà anh Hải để nhờ giúp đỡ vì cần tiền trả nợ cho bố mẹ. Gặp một người phụ nữ ở đó, Sao kể lại lời hứa ba năm trước của Hải rằng sẽ nhận cô làm việc khi đủ 18 tuổi. Người phụ nữ hiểu tỉnh hình và hứa nhận cô vào làm. Hải xuất hiện, ngạc nhiên trước sự thay đổi của Sao, và cô khẳng định muốn làm việc thay vì lập gia đình sớm.)

Sao không biết nói thế nào cho hết nỗi vui mừng. Thế là sảng ngày mai Sao đi làm. Làm ngay tại khu tổ hợp ăn uống nghỉ ngơi của nhà anh Hải. Sao đi như chạy về nhà, thấy Sa ngồi chống cầm gặt gà trên thềm đợi chị. Sao sung sướng hét lên. Dậy đi. Vào nhà thấp điện lên, bên núi đang có khách đẩy, đông lắm. Thấy tối quả họ lại tưởng cả bản ta còn ốm, họ không sang mua thổ cẩm đâu. Thắp lên đi!

(Trích Thắp lên, Tống Ngọc Hân, Báo Nhân Dân, 30/01/2024)

1