Trong văn học Việt Nam hiện đại, Lương Đình Khoa nổi lên như một nhà thơ trẻ đầy triển vọng, người có khả năng lay động trái tim độc giả bằng những vần thơ giản dị mà sâu sắc. Bài thơ "Mùa thu và mẹ" là một minh chứng rõ nét cho phong cách thơ ấy. Tác phẩm không chỉ là một bức tranh thu bình dị mà còn là khúc ca cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, bất tận.

Bài thơ mở ra với hình ảnh người mẹ tảo tần, hiện lên trong không gian mùa thu quen thuộc của làng quê Việt Nam. Mùa thu, với những "trái chín trong vườn", không chỉ là thời điểm của sự thu hoạch mà còn là biểu tượng cho những thành quả ngọt ngào mà người mẹ đã vun trồng, chăm sóc cho gia đình. "Mẹ gom lại từng trái chín trong vườn / Rồi rong ruổi trên nẻo đường lặng lẽ". Hai câu thơ vẽ nên một dáng hình quen thuộc: mẹ tần tảo, âm thầm gánh gồng trên những con đường mưu sinh. Điệp từ "lặng lẽ" gợi lên sự nhẫn nại, đức hi sinh vô bờ bến của mẹ. Liệt kê "những trái na, hồng, ổi, thị..." không chỉ là những sản vật của quê hương mà còn là kết tinh của bao tháng ngày mẹ dãi nắng dầm sương. Câu thơ "Có ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu!" như một lời khẳng định, sự ngọt ngào của trái chín là nhờ công sức, tình yêu thương mà mẹ đã vun đắp.

Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả, Lương Đình Khoa còn thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc với những vất vả của mẹ: "Con nghe mùa thu vọng về những thương yêu / Giọt mồ hôi rơi trong chiều của mẹ". Hình ảnh "giọt mồ hôi rơi trong chiều của mẹ" là một chi tiết đắt giá, gợi lên bao nhọc nhằn, vất vả mà mẹ đã trải qua. "Nắng mong manh đậu bên thật khẽ / Đôi vai gầy nghiêng nghiêng!" – nắng thu vốn dịu dàng, nhưng sao trên vai mẹ vẫn trĩu nặng gánh lo toan? "Đôi vai gầy nghiêng nghiêng" vừa gợi sự yếu ớt, lại vừa cho thấy sức mạnh phi thường của người mẹ.

Bài thơ khép lại bằng những trăn trở, xót xa của người con khi chứng kiến mẹ thao thức trong đêm: "Heo may thổi xao xác trong đêm / Không gian lặng im...". "Heo may" và "không gian lặng im" gợi lên sự cô đơn, trống trải. "Con chẳng thể chợp mắt / Mẹ trở mình trong tiếng ho thao thức". Tiếng ho của mẹ như xé tan màn đêm tĩnh mịch, khiến người con không thể yên lòng. "Sương vô tình đậu trên mắt rưng rưng!" – giọt sương hay giọt nước mắt? Đó là sự xúc động, là nỗi thương mẹ dâng trào trong lòng người con.

"Mùa thu và mẹ" không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn đặc sắc trong nghệ thuật biểu đạt. Thể thơ tự do với nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp để diễn tả những cảm xúc sâu lắng. Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi, đậm chất dân gian. Hình ảnh thơ vừa cụ thể, sinh động, vừa mang tính biểu tượng cao. Các biện pháp tu từ như liệt kê, ẩn dụ, nhân hóa được sử dụng một cách tinh tế, góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của hình tượng người mẹ.

Tóm lại, "Mùa thu và mẹ" là một bài thơ hay, giàu cảm xúc và ý nghĩa. Qua những vần thơ giản dị mà chân thành, Lương Đình Khoa đã vẽ nên một bức tranh đẹp về tình mẫu tử, đồng thời gửi gắm thông điệp về sự trân trọng, biết ơn đối với những người mẹ Việt Nam tảo tần, giàu đức hi sinh. Bài thơ đã chạm đến trái tim của biết bao độc giả, trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu của thơ ca đương đại viết về đề tài gia đình.