1. Vì sao nền kinh tế nông nghiệp của văn minh Đại Việt có điều kiện phát triển? Sự phát triển của kinh tế nông nghiệp có vai trò như thế nào đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời kì này?

2. Trình bày sự hình thành và phát triển của nền giáo dục Nho giáo? Vai trò của nền giáo dục Nho giáo? Vì sao giáo dục Nho giáo trở thành rào cản của sự phát triển đất nước vào thế kỉ XIX?

Câu 1:

*Nền kinh tế nông nghiệp của Đại Việt phát triển nhờ vào những điều kiện thuận lợi sau:

- Điều kiện tự nhiên thuận lợi: Đại Việt có hệ thống sông ngòi dày đặc (sông Hồng, sông Mã, sông Cả…), đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới gió mùa thích hợp cho trồng lúa nước.

- Chính sách của nhà nước: Các triều đại như Lý, Trần, Lê sơ ban hành chính sách khuyến nông, mở rộng diện tích canh tác, tổ chức đắp đê điều để phòng chống lũ lụt.

- Dân cư đông đúc, lao động cần cù: Nhân dân Đại Việt chủ yếu là nông dân, có truyền thống canh tác lúa nước lâu đời, góp phần phát triển sản xuất nông nghiệp.

- Kỹ thuật nông nghiệp phát triển: Sử dụng cày, bừa bằng sắt, kỹ thuật gieo mạ, luân canh, xen canh giúp nâng cao sản lượng lương thực.

*Vai trò của nông nghiệp đối với xây dựng và bảo vệ đất nước:

- Đảm bảo nguồn lương thực: Sản xuất nông nghiệp ổn định giúp duy trì đời sống nhân dân, phát triển kinh tế, giảm đói kém.

- Tạo nền tảng kinh tế vững chắc: Là nguồn thu chính của nhà nước thông qua thuế ruộng đất.

- Hỗ trợ quân sự: Lương thực dư thừa giúp duy trì quân đội, đảm bảo nguồn nhân lực trong các cuộc kháng chiến chống xâm lược (chống Tống, Nguyên – Mông, Minh, Thanh…).

- Phát triển xã hội và văn hóa: Xã hội ổn định nhờ nông nghiệp phát triển tạo điều kiện cho văn hóa, giáo dục, và tín ngưỡng dân gian phát triển.

Câu 2:

*Sự hình thành và phát triển của nền giáo dục Nho giáo:

- Thời Bắc thuộc: Nho giáo du nhập vào Việt Nam thông qua chính sách cai trị của phong kiến phương Bắc.

- Thời Lý (thế kỉ XI): Nhà Lý mở Quốc Tử Giám (1075), tổ chức khoa thi đầu tiên để tuyển chọn quan lại theo Nho học.

- Thời Trần (thế kỉ XIII – XIV): Giáo dục Nho giáo phát triển mạnh với nhiều kỳ thi được tổ chức. Tuy nhiên, Phật giáo vẫn có ảnh hưởng lớn.

- Thời Lê sơ (thế kỉ XV – XVI): Nho giáo trở thành hệ tư tưởng chính thống, nhà nước tổ chức các khoa thi đều đặn, mở rộng hệ thống trường học từ kinh đô đến làng xã. Bộ “Quốc triều hình luật” (Luật Hồng Đức) phản ánh tư tưởng Nho giáo sâu sắc.

- Thời Nguyễn (thế kỉ XIX): Nho giáo đạt đỉnh cao nhưng cũng bắt đầu bộc lộ sự lạc hậu khi thế giới bước vào thời kỳ hiện đại hóa.

*Vai trò của nền giáo dục Nho giáo:

- Tuyển chọn quan lại: Đào tạo nhân tài phục vụ bộ máy chính quyền phong kiến thông qua khoa cử.

- Ổn định xã hội: Giáo dục Nho giáo đề cao đạo đức, kỷ cương, trung quân ái quốc, giúp duy trì trật tự xã hội.

- Góp phần phát triển văn hóa, văn học: Hình thành tầng lớp trí thức tạo nên những tác phẩm văn học Hán - Nôm có giá trị.

*Giáo dục Nho giáo trở thành rào cản phát triển vào thế kỷ XIX vì:

- Lạc hậu, bảo thủ: Chỉ tập trung vào tư tưởng Nho giáo, coi trọng văn chương, đạo đức mà xem nhẹ khoa học – kỹ thuật.

- Không phù hợp với sự phát triển của thế giới: Khi phương Tây bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, Việt Nam vẫn bám vào mô hình giáo dục cũ, không tiếp thu tri thức khoa học tiên tiến.

- Hạn chế tư duy sáng tạo: Giáo dục Nho giáo nhấn mạnh tư tưởng “tùng phục” (phục tùng vua chúa, cha mẹ, thầy giáo) khiến xã hội trì trệ, kém đổi mới.

- Dẫn đến mất nước: Khi thực dân Pháp xâm lược, triều Nguyễn không đủ năng lực cải cách để đối phó với thách thức thời đại dẫn đến sự suy yếu và mất chủ quyền quốc gia.