phân tích bài thơ”Mạn thuật 13” của tác giả Nguyễn Trãi

Giữa dòng chảy cuồn cuộn của lịch sử, có những con người chọn cách đứng giữa thời cuộc để chèo lái vận mệnh dân tộc, nhưng cũng có những người khát khao tìm về chốn bình yên, tránh xa vòng xoáy thị phi. Nguyễn Trãi – một bậc hiền triết tài hoa, suốt đời cống hiến cho nước non, cũng không ít lần mong mỏi được trở về với thiên nhiên, hòa mình vào sự thanh sạch của cỏ cây. Bài thơ "Mạn Thuật 13" không chỉ khắc họa vẻ đẹp bình dị của quê hương mà còn chất chứa những tâm tư sâu lắng của một bậc trí giả trước thời cuộc.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Trãi khẳng định sự đầy đủ và thanh bình của cuộc sống nơi quê cũ:

"Quê cũ nhà ta thiếu của nào?

Rau trong nội, cá trong ao."

Câu hỏi tu từ không nhằm tìm kiếm câu trả lời mà chính là một lời khẳng định: quê nhà không thiếu thốn điều gì, thiên nhiên luôn ưu đãi con người với những gì giản dị nhất. Hình ảnh "rau trong nội, cá trong ao" gợi lên cuộc sống tự cung tự cấp, hài hòa với thiên nhiên. Nguyễn Trãi không cần những thứ xa hoa, bởi ông đã đủ đầy với những sản vật của quê hương.

Tuy nhiên, đằng sau lời khẳng định ấy, ta vẫn cảm nhận được một chút bâng khuâng. Dường như ông đang tự trấn an mình rằng cuộc sống này đã đủ, nhưng trong sâu thẳm, vẫn còn một điều gì đó khiến ông chưa thực sự an nhiên. Có lẽ đó là nỗi vương vấn với cuộc đời, với những hoài bão chưa kịp thực hiện trọn vẹn.

Tiếp đến, Nguyễn Trãi đưa người đọc vào một không gian trầm lắng, nơi thiên nhiên không chỉ là cảnh sắc mà còn là người bạn đồng hành với ông:

"Cách song mai tỉnh hồn Cô dịch,

Kề nước cầm đưa tiếng Cửu cao."

Cây "mai" gắn liền với hình ảnh của người quân tử kiên trung, bất khuất. Thế nhưng, chữ "cách song" lại tạo cảm giác ngăn cách, như thể Nguyễn Trãi chỉ có thể nhìn ngắm mà không thực sự hòa mình vào thiên nhiên. Điều này phản ánh phần nào sự cô đơn của ông – một người từng đứng trên đỉnh cao quyền lực, nay chỉ có thiên nhiên làm tri kỷ.

Bên cạnh đó, hình ảnh chim "Cô dịch" và tiếng đàn "Cửu cao" càng làm tăng thêm vẻ tịch mịch. Chim cô dịch thường cất tiếng trong đêm khuya, biểu tượng cho sự lẻ loi, cô độc. Tiếng đàn Cửu cao vốn tượng trưng cho sự cao quý, nhưng nó vang lên trong không gian tĩnh mịch, không người thưởng thức, càng làm rõ nỗi niềm của Nguyễn Trãi – một bậc kỳ tài nhưng không tìm thấy tri âm giữa nhân gian.

Không gian thiên nhiên tiếp tục được mở rộng trong hai câu tiếp theo:

"Khách đến vườn còn hoa lác,

Thơ nên cửa thấy nguyệt vào."

Hình ảnh "hoa lác" trong vườn là một hình ảnh giàu ý nghĩa. Nó không phải là những bông hoa rực rỡ mà chỉ còn sót lại ít ỏi, gợi lên sự tàn phai, giống như tuổi già, như những tháng năm huy hoàng của cuộc đời ông giờ chỉ còn là ký ức.

Câu thơ "Thơ nên cửa thấy nguyệt vào" tạo ra một khung cảnh thi vị, nơi con người và thiên nhiên giao hòa. Ánh trăng len vào cửa sổ, như một người bạn đồng hành với nhà thơ trong những đêm dài trăn trở. Trăng là biểu tượng của sự vĩnh hằng, nhưng con người thì hữu hạn. Qua hình ảnh này, Nguyễn Trãi không chỉ gợi lên vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn thể hiện triết lý nhân sinh: con người dù có tài hoa đến đâu cũng không thể tránh khỏi quy luật của thời gian.

Hai câu kết là một sự tự vấn, cũng là điểm mấu chốt của bài thơ:

"Cảnh thanh dường ấy chăng về nghỉ,

Lẩn thẩn làm chi áng mận đào."

Câu hỏi "Cảnh thanh dường ấy chăng về nghỉ" không chỉ là lời tự nhủ mà còn là một lời trách cứ chính mình. Một nơi thanh tịnh như vậy, đáng lẽ phải là chốn nghỉ ngơi lý tưởng, nhưng tại sao ông vẫn còn băn khoăn?

Đặc biệt, hình ảnh "áng mận đào" mang ý nghĩa sâu xa. Trong văn học cổ, "mận đào" thường tượng trưng cho chốn quan trường, danh lợi. Nguyễn Trãi tự trách mình vì vẫn còn nghĩ đến những điều ấy, dù đã lui về ở ẩn. Đây là tâm trạng chung của nhiều bậc trí giả: họ muốn buông bỏ, nhưng trách nhiệm và lý tưởng vẫn luôn đeo bám.

Bài thơ kết lại bằng một câu hỏi, không phải để tìm kiếm câu trả lời, mà là để thể hiện sự giằng xé trong tâm hồn tác giả. Nguyễn Trãi muốn an nhiên, nhưng ông vẫn chưa thực sự đạt được sự bình thản tuyệt đối.

Bài thơ "Mạn Thuật 13" không chỉ sâu sắc về nội dung mà còn đặc biệt về nghệ thuật. Nguyễn Trãi sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, với cấu trúc chặt chẽ giúp thể hiện rõ sự đối lập giữa cảnh vật thanh bình và tâm trạng giằng xé trong lòng tác giả. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị nhưng hàm chứa tầng sâu triết lý, khiến người đọc không chỉ thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn cảm nhận được nỗi lòng của thi nhân.

Hình ảnh trong bài thơ giàu ý nghĩa tượng trưng, không đơn thuần là sự tả cảnh mà còn mang đậm tính ẩn dụ. Cây mai tượng trưng cho khí tiết của người quân tử nhưng lại bị "cách song", gợi lên sự cô độc, lẻ loi. Chim Cô dịch và tiếng đàn Cửu cao cũng mang sắc thái tương tự, tạo nên bầu không khí trầm lắng, tịch mịch. Đặc biệt, hình ảnh "áng mận đào" ở cuối bài mang ý nghĩa sâu xa, ẩn dụ về danh lợi, thể hiện sự giằng xé giữa lý tưởng và cuộc sống an nhiên.

Giọng điệu bài thơ trầm tư, suy ngẫm, phản ánh nội tâm phức tạp của Nguyễn Trãi. Ông không trực tiếp bộc bạch nỗi lòng mà để cảm xúc len lỏi qua từng hình ảnh, từng câu thơ. Cách sử dụng câu hỏi tu từ cũng là một điểm đặc biệt, không nhằm tìm kiếm câu trả lời mà để tự vấn, để thể hiện tâm trạng giằng co giữa buông bỏ và níu giữ.

Những yếu tố nghệ thuật này đã giúp "Mạn Thuật 13" trở thành một bài thơ không chỉ đẹp về hình thức mà còn sâu sắc về nội dung, thể hiện rõ tâm hồn một bậc trí giả vừa muốn lui về ở ẩn, vừa đau đáu với cuộc đời.

Đời người như con nước trôi, danh lợi rồi cũng phai tàn, chỉ có quê hương, thiên nhiên và những giá trị tinh thần mới còn mãi. "Mạn Thuật 13" chính là tiếng lòng của một bậc vĩ nhân giữa bao biến động của thời cuộc, để lại trong lòng người đọc nỗi xót xa và suy ngẫm về ý nghĩa đích thực của hạnh phúc. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy một Nguyễn Trãi từng dốc lòng vì nước, mà còn thấy một con người khao khát một chốn an nhiên, một tâm hồn lớn giữa cuộc đời vô thường.

Cọu xem ổn chx ạ, nếu thấy hay cho mik xin 5s và 1 tim nhaa, c.mơn cọu nhìu. Chúc cọu học tht tốt và lun đạt điểm cao:33