Trần Tế Xương là một nhà thơ nổi tiếng với những vần thơ trào phúng sâu cay nhưng cũng đầy tình cảm. Bài thơ Thương vợ là một trong những tác phẩm hiếm hoi thể hiện sự trân trọng, yêu thương mà ông dành cho người vợ của mình – một người phụ nữ tần tảo, giàu đức hy sinh.

Ngay từ hai câu thơ đầu, tác giả đã khắc họa hình ảnh bà Tú với công việc vất vả và gánh nặng gia đình:“Quanh năm buôn bán ở mom sông,

Nuôi đủ năm con với một chồng.”Cụm từ “quanh năm” nhấn mạnh sự lao động không ngơi nghỉ, kéo dài từ ngày này qua ngày khác. Địa điểm “mom sông” gợi lên sự chênh vênh, nguy hiểm của nghề buôn bán nhỏ. Điều đáng chú ý là bà Tú không chỉ nuôi con mà còn phải nuôi cả chồng, cho thấy sự tự ý thức của tác giả về thân phận mình – một người đàn ông bất lực trước cảnh mưu sinh.Hai câu thực tiếp tục làm rõ nỗi vất vả của bà Tú qua những hình ảnh đầy xót xa:“Lặn lội thân cò khi quãng vắng,Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”Hình ảnh “thân cò” gợi lên số phận người phụ nữ trong ca dao – nhỏ bé, lam lũ và cô đơn. Động từ “lặn lội” nhấn mạnh sự nhọc nhằn khi bà Tú phải bươn chải giữa cuộc sống khắc nghiệt. Ngược lại, câu thơ sau lại miêu tả cảnh đông đúc, bon chen nơi bến đò, thể hiện những áp lực từ môi trường sống.Hai câu luận tiếp tục nói lên nỗi cam chịu của bà Tú trong cuộc hôn nhân:“Một duyên, hai nợ, âu đành phận,Năm nắng, mười mưa, dám quản công.”Bà Tú lấy chồng là do duyên phận, nhưng số nợ lại nhiều hơn duyên. Cách nói “một duyên, hai nợ” đầy xót xa, cho thấy cuộc đời bà chịu nhiều thiệt thòi. Thành ngữ “năm nắng mười mưa” lại gợi lên sự vất vả, gian truân mà bà đã chấp nhận gánh chịu vì gia đình.Hai câu kết là lời trách móc thói đời bạc bẽo và sự tự trách của tác giả:“Cha mẹ thói đời ăn ở bạc,Có chồng hờ hững cũng như không!”Câu thơ vừa là lời oán trách xã hội, vừa là sự tự ý thức đầy cay đắng của Trần Tế Xương về bản thân. Ông cảm thấy có lỗi vì không thể giúp vợ, để bà một mình gánh vác gia đình.

Bài thơ tuy giản dị nhưng lại chứa đựng tình cảm sâu sắc. Qua đó, tác giả không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với vợ mà còn gián tiếp lên án xã hội phong kiến đã khiến những người phụ nữ hiền lành, chịu thương chịu khó như bà Tú phải chịu nhiều thiệt thòi.