Trong hành trình chinh phục tri thức, nhiều học sinh và phụ huynh đã chọn học thêm như một “chìa khóa” mở rộng cánh cửa tri thức và nâng cao thành tích. Tuy nhiên, đằng sau những buổi học kéo dài đến tối muộn là những cái thở dài mệt mỏi, là thời gian nghỉ ngơi, vui chơi ngày càng ít đi. Vậy học thêm thực sự là cách để nâng cao kiến thức, hay đang âm thầm khiến cuộc sống học sinh mất đi sự cân bằng?

Trước hết, ta cần thừa nhận rằng học thêm, nếu được thực hiện hợp lý, có thể là một phương pháp hữu ích để học sinh bồi dưỡng và mở rộng kiến thức. Trong môi trường lớp học đông đúc, giáo viên không thể kèm cặp sát sao từng em, cũng khó lòng truyền đạt hết những nội dung nâng cao. Lúc này, học thêm chính là cơ hội để các em được củng cố lại những phần còn yếu, tiếp cận thêm kiến thức ngoài chương trình, chuẩn bị tốt hơn cho các kỳ thi. Nhiều học sinh ở vùng nông thôn hoặc có nền tảng ban đầu yếu đã nhờ học thêm mà đạt được kết quả học tập cao hơn, thi đỗ vào các trường đại học danh tiếng. Hơn nữa, ở một số trường hợp, học thêm còn là môi trường học tập tích cực, nơi học sinh được chia sẻ, trao đổi và được khơi gợi cảm hứng học tập từ những thầy cô giỏi chuyên môn và tâm huyết.

Tuy nhiên, mặt trái của việc học thêm đang ngày càng bộc lộ rõ ràng và đáng báo động. Không ít học sinh hiện nay phải “chạy sô” từ lớp học chính sang lớp học thêm, từ môn chính sang môn phụ, ngày nào cũng kết thúc khi trời đã tối mịt. Những buổi chiều lẽ ra dành cho nghỉ ngơi, đọc sách, chơi thể thao hay trò chuyện cùng gia đình, nay trở thành chuỗi giờ học căng thẳng không kém gì trên lớp. Điều này khiến học sinh không còn thời gian để tái tạo năng lượng, phát triển toàn diện cả thể chất lẫn tinh thần. Một học sinh lớp 9 từng chia sẻ: “Em học thêm ba môn Toán, Văn, Anh, mỗi tuần học 5 buổi. Em không có thời gian đi chơi với bạn, cũng không ngủ đủ giấc. Có lúc em thấy mình như cái máy học.” Lời tâm sự ấy, nghe qua tưởng đơn giản nhưng lại phản ánh một thực trạng phổ biến và đầy lo ngại: học thêm đã và đang làm xói mòn tuổi thơ, làm lệch nhịp sống tự nhiên của học sinh.

Không chỉ gây mất cân bằng thời gian, việc học thêm tràn lan còn dễ khiến học sinh lệ thuộc, học thụ động, thiếu tư duy độc lập. Khi mọi kiến thức đều được “nhồi” sẵn trong các lớp học thêm, học sinh dần đánh mất khả năng tự học - vốn là năng lực quan trọng nhất trong hành trình học tập lâu dài. Chưa kể, có không ít trường hợp học sinh đi học thêm chỉ vì bị áp lực từ bạn bè, từ sự kỳ vọng của cha mẹ hoặc vì sợ bị thầy cô “phân biệt đối xử” nếu không học lớp của họ. Từ một hoạt động tự nguyện, học thêm biến thành một vòng xoáy mà học sinh buộc phải cuốn theo.

Hơn nữa, học thêm còn làm gia tăng gánh nặng kinh tế cho nhiều gia đình. Ở những vùng thành thị, một buổi học thêm có thể tiêu tốn vài trăm nghìn đồng. Với những gia đình thu nhập trung bình, việc cho con đi học thêm đủ các môn là một nỗi lo không nhỏ. Điều đáng buồn là đôi khi phụ huynh không thật sự nhận thấy nhu cầu của con em mình, mà chỉ chạy theo phong trào, dẫn đến việc học thêm không mang lại hiệu quả thực sự.

Vậy đâu là lời giải cho bài toán học thêm nâng cao tri thức hay đánh mất cân bằng? Câu trả lời không nằm ở việc phủ nhận hay tôn vinh hoàn toàn học thêm mà ở cách tổ chức và định hướng việc học một cách khoa học, hợp lý. Học thêm chỉ thực sự hiệu quả khi học sinh thật sự cần thiết, chủ động lựa chọn và thời lượng học được kiểm soát phù hợp với sức khỏe, tinh thần. Gia đình và nhà trường cần cùng nhau định hướng, giúp học sinh nhận ra giá trị của tự học, khơi gợi niềm yêu thích với tri thức, thay vì ép buộc vào những lộ trình dày đặc.

Đồng thời, về phía giáo viên, cần xây dựng các tiết học chính khóa thật sự chất lượng, đủ để học sinh nắm vững kiến thức cơ bản ngay tại lớp. Một khi chương trình học chính đủ sâu, đủ hấp dẫn, học sinh sẽ không còn quá lệ thuộc vào các lớp học thêm bên ngoài. Học thêm không sai nhưng phải học trong tâm thế thoải mái, để bồi dưỡng, không phải để chạy theo điểm số hay áp lực thành tích.

Học tập vốn là một hành trình dài hơi, không nên bị biến thành cuộc đua cường độ cao. Tri thức chỉ có thể nảy nở khi con người được sống đúng với tuổi trẻ của mình có thời gian vui chơi, nghỉ ngơi, được sống chậm lại để cảm nhận. Một học sinh biết cách sắp xếp thời gian, cân bằng giữa học và chơi, giữa tri thức và cảm xúc, mới thật sự là người học hiệu quả. Và như vậy, học thêm sẽ không còn là gánh nặng mà trở thành một nhịp điệu nhẹ nhàng trong bản nhạc tuổi học trò.