Câu 2.
Trong văn bản, “kẻ khôn” khuyên “kẻ ngây phàm” phải chăm chỉ học hành, rèn nghề (“Nghề nghiệp cầm tay ở mới cam”), đồng thời siêng năng lao động để có cuộc sống ổn định (“Nên thợ nên thầy vì có học / No ăn no mặc bởi hay làm”). Qua đó, tác giả đề cao giá trị của tri thức và lao động chân chính, nhắc nhở người “ngây phàm” muốn thành công, no đủ thì cần phải học hỏi, trau dồi tay nghề và chuyên cần làm việc.

Câu 3.
Trong hai câu thơ:

“Một cơm hai việc nhiều người muốn,
Hai thớ ba giòng hoạ kẻ tham.”

Nguyễn Trãi đã sử dụng phép đối giữa hai hình ảnh “Một cơm hai việc” (làm ít mà được nhiều, chính đáng) và “Hai thớ ba giòng” (rối rắm, vu vơ, thường dẫn đến tai họa cho kẻ tham). Phép đối này nhấn mạnh sự tương phản:

- Mặt tốt đã thể hiện biết liệu cơm gắp mắm, làm một nhưng được hai, mang lại hiệu quả cao và lương thiện. Ngược lại, mặt xấu lại lột tả sự tham lam, mưu cầu quá mức (“hai thớ ba giòng”) dễ chuốc họa vào thân.

- Mặt khác, phép đối cũng thể hiện sự nhắc nhở khéo léo của tác giả đối với lối sống của mỗi người, phải biết đối nhân xử thế sao cho hợp với người, vừa với mình, tránh thị phi tai họa ập tới.

*Nhắc lại kiến thức:  Phép đối là cách sử dụng những từ ngữ, hình ảnh, các thành phần câu, vế câu song song, cân đối trong lời nói nhằm tạo hiệu quả diễn đạt: nhấn mạnh về ý , gợi liên tưởng, gợi hình ảnh sinh động, tạo nhịp điệu cho lời nói, biểu đạt cảm xúc tư tưởng…

Nhờ cách đối chỉnh chặt, ý thơ được diễn đạt súc tích, rõ ràng, tạo ấn tượng mạnh mẽ về bài học luân lý: nên làm vừa sức, chính đáng, tránh tham lam dẫn đến tai họa.

Câu 4.
Hai câu thơ: “Nên thợ, nên thầy, vì có học / No ăn, no mặc, bởi hay làm” mang ý nghĩa khẳng định vai trò quan trọng của học vấn và lao động trong việc hoàn thiện nhân cách cũng như đảm bảo cuộc sống no đủ. “Nên thợ, nên thầy” nhờ “có học” nghĩa là muốn giỏi nghề, thành tài, con người phải chăm chỉ học hỏi, rèn luyện. “No ăn, no mặc, bởi hay làm” nhấn mạnh sự siêng năng, chăm chỉ là nguồn gốc của cuộc sống đủ đầy. Qua đó, tác giả Nguyễn Trãi khuyên răn mọi người: chỉ có con đường học tập, cần cù lao động mới đem lại tri thức, kỹ năng, giúp con người sống sung túc và có giá trị.