Truyện ngắn Chị em họ của Phan Thị Vàng Ánh là một tác phẩm đậm chất tâm lý hiện thực, khắc họa mối quan hệ phức tạp giữa hai người con gái cùng họ – Hà và Thuỳ. Trong khi Hà được cả nhà ví như hình mẫu sáng, sạch sẽ, lễ phép và luôn đạt thành tích cao trong học tập, thì Thuỳ lại mang trong mình cảm xúc mâu thuẫn, ganh tỵ xen lẫn sự tự ti. Tác phẩm không chỉ phản ánh thực trạng áp lực gia đình, xã hội mà còn mở ra một góc nhìn sâu sắc về nội tâm con người, nơi những cảm xúc âm ỉ thường bị giấu kín sau vẻ bề ngoài ngoan ngoãn, hiền hòa.

Truyện Chị em họ xoay quanh chủ đề đối lập giữa hình ảnh lý tưởng và cảm xúc thực tại. Hà – biểu tượng của sự ngoan hiền và thành công được mọi người ngưỡng mộ, lại trở thành gương soi đối với Thuỳ, người không dám thừa nhận sự ganh tỵ bên trong. Qua đó, tác giả Phan Thị Vàng Ánh muốn gửi gắm thông điệp rằng, dưới lớp vỏ bề ngoài của sự thành đạt và lời khen ngợi, mỗi con người đều có những tâm tư, cảm xúc riêng – đôi khi là những mâu thuẫn và thất vọng không lời giải. Điều này cho thấy áp lực từ xã hội và gia đình đôi khi lại nuôi dưỡng những tâm trạng tiêu cực, từ đó làm rạn nứt các mối quan hệ và khơi dậy những mâu thuẫn nội tâm sâu sắc.

Trước hết, nhân vật Hà được miêu tả như một cô con gái mẫu mực với những phẩm chất lý tưởng: sạch sẽ, lễ phép, luôn đạt thành tích cao và được người lớn ngưỡng mộ. Tuy nhiên, chính sự hoàn hảo ấy lại tạo ra khoảng cách tâm lý giữa Hà và Thuỳ. Hà dường như sống theo khuôn mẫu của người khác, thiếu đi nét tự nhiên, ngây thơ của tuổi trẻ. Cách hành xử của Hà, dù được khen ngợi nhưng lại đôi khi mang vẻ trịnh trọng, thiếu sự thân mật, khiến cho người xung quanh, đặc biệt là Thuỳ, cảm thấy lạnh lẽo, xa cách. Mặt khác, tác giả lại khắc họa Thuỳ với hình ảnh của một cô gái nội tâm, mâu thuẫn và luôn cảm thấy bị lu mờ trong bóng hà của Hà. Những lời phàn nàn, những suy nghĩ âm ỉ như “Thi giỏi văn có gì là hay?” hay những hành động như tự nhủ “Không ai biết rõ nó bằng mình” cho thấy Thuỳ không chỉ ganh tỵ mà còn tự trách mình vì luôn so sánh với Hà. Cảm xúc của Thuỳ được tác giả xây dựng qua từng chi tiết nhỏ: từ cảnh đạp xe trên mưa, giấc mơ châm biếm Hà, cho đến sự bất mãn khi thấy mọi người luôn ca ngợi Hà. Qua đó, nhân vật Thuỳ trở nên sống động và chân thật, phản ánh tâm lý của những người trẻ đang vật lộn với cảm giác tự ti và mong muốn được khẳng định bản thân.

Từ những tình huống quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày như việc thay đổi trường, buổi sáng đến lớp, hay cảnh gia đình tụ tập trong ngày giỗ ông, tác giả đã khéo léo đan xen những mâu thuẫn gia đình và những áp lực xã hội. Lời nói, hành động của người lớn – những lời dạy bảo “ở đâu cũng sẽ có bạn” hay sự khen ngợi không ngớt dành cho Hà – càng làm tăng thêm sự phẫn nộ và bất an trong lòng Thuỳ. Từ đó, mâu thuẫn giữa hình ảnh “người mẫu” được ca ngợi và cảm xúc bất an, ganh tỵ bên trong của Thuỳ trở nên nổi bật, khiến cho mối quan hệ chị em họ không chỉ đơn giản là tình cảm gia đình mà còn là cuộc chiến nội tâm của mỗi cá nhân trước áp lực của xã hội. Phan Thị Vàng Ánh sử dụng ngôn từ giản dị, mộc mạc nhưng đầy tinh tế để khắc họa tâm lý nhân vật và không gian nội tâm của họ. Những chi tiết nhỏ như tiếng mưa tuôn, hình ảnh phản gỗ, ánh đèn khuya hay những câu nói đùa, châm biếm giữa Thuỳ và Hà không chỉ làm sống động bối cảnh mà còn phản ánh rõ nét tâm trạng trống trải, cô đơn của nhân vật. Phong cách hiện thực pha lẫn chút trào phúng giúp người đọc dễ dàng đồng cảm và suy ngẫm về những mâu thuẫn nội tâm trong chính cuộc sống của mình.

Qua Chị em họ, Phan Thị Vàng Ánh gửi gắm thông điệp về giá trị của sự chân thật và tự chấp nhận bản thân. Thành công và những lời khen ngợi không nên trở thành thước đo duy nhất để đánh giá con người, vì mỗi cá nhân đều có những ưu điểm và khuyết điểm riêng. Sự ganh tỵ và so sánh không ngừng chỉ làm tăng thêm khoảng cách giữa người với người. Tác giả khuyến khích độc giả hãy biết trân trọng bản thân, sống thật với cảm xúc của mình và không để áp lực từ gia đình, xã hội chi phối quá mức, để từ đó tìm thấy sự bình yên và hạnh phúc nội tâm.

Truyện ngắn Chị em họ là bức tranh sinh động về mối quan hệ phức tạp giữa tâm hồn thiếu nữ, là lời nhắc nhở về những áp lực vô hình mà mỗi cá nhân phải đối mặt trong xã hội hiện đại. Qua nhân vật Hà và Thuỳ, Phan Thị Vàng Ánh đã khéo léo phơi bày những mâu thuẫn nội tâm, những cảm xúc giằng xé giữa ganh tỵ và tự ti, từ đó mở ra một không gian để người đọc suy ngẫm về giá trị của sự chân thật và cách nhìn nhận bản thân. Tác phẩm là lời kêu gọi nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: hãy sống đúng với con người mình và biết trân trọng những điều giản dị nhất của cuộc sống.