Nhà văn Pháp Alfret de Musse từng viết "Hãy biết rằng chính quả tim chúng ta đang nói và thở than lúc bàn tay đang viết", "nhà văn sẽ không viết một chữ nào nếu toàn thân không rung động" (dẫn theo PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Hương, tạp chí nghiên cứu văn học số 01/2009). Quả vậy, sắc hương của cuộc đời được phản ánh qua những câu chuyện lại tàng ẩn và lắng sâu những dư vị tình cảm và cảm xúc sáng ngời nơi trái tim người cầm bút. Và tác giả Xuân Quỳnh với tác phẩm "Con cáo của Hoàn" đã để lại trong mỗi chúng ta ấn tượng sâu sắc. Đây là một trong số những tác phẩm tiêu biểu làm nên tên tuổi của tác giả. Tác phẩm đã khắc họa tình yêu tuổi trẻ và những khát khao tự do hạnh phúc trong đời sống.

Truyện kể về nhân vật Hoàn-một cô gái trẻ trung tràn đầy sức xuân. Cô sống ở nông thôn-nơi những vùng quê thanh bình và yên ả với bao kỉ niệm tươi đẹp. Hoàn có một chú sao nhỏ-một biểu tượng cho tình yêu tự do và khát vọng bay xa. Đối với Hoàn sáo không chỉ là một con vật mà còn là người bạn là niềm hi vọng. Cô yêu Sáo như yêu chính tâm hồn và ước mơ của mình. Chính bởi tình yêu to lớn đó nên khi bố mẹ muốn nhốt con Sáo trong lồng, cô đxa quyết định thả nó đi, mặc dù cô cũng không nỡ xa nó. Thế nhưng cô đã vượt lên tất cả để thực hiện hành động đầy cao đẹp.

Chú Sáo trong câu chuyện không chỉ đơn thuần là một con chim bình thường. Mà con Sáo còn là biểu tượng của tự do và khát vọng, muốn được cất cánh bay xa để được sống một cuộc đời vốn thuộc về mình-thế giới tự nhiên rộng lớn. Việc bố mẹ Hoàn muốn nhốt con sáo giống như những định kiến và ràng buộc đối với khát vọng của tuổi trẻ. Tuy nhiên Hoàn không chấp nhận điều đó. Dẫu Hoàn đã dành cho chú Sáo nhỏ rất nhiều tình cảm và sự ân cần chăm sóc. Với Cô Chú Sáo đã trở thành một người bạn thân thiết. Thế nhưng Hoàn hiểu rằng con Sáo cần được tự do và sống đoàn tụ với gia đình cuộc sống vốn có cũng giống như chính bản thân cô không thể sống trong sự áp đặt và khuôn mẫu hà khắc. Quyết định thả con Sáo của Hoàn là một quyết định đúng đắn cho thấy ý thức về quyền tự do và sự thấu hiểu giữa con người và thế giới.

Nhân vật Hoàn là một cô gái hồn nhiên trong sáng và tốt bụng. Cô có tâm hồn nhạy cảm biết yêu quý và trân trọng những giá trị tinh thần và muốn được sống là chính mình. Hoàn yêu con Sáo nhưng đó là thứ tình cảm đáng trân trọng. Yêu Sáo nhưng mong muốn Sáo được tự do, không bị ràng buộc đây là tình cảm cao đẹp. Nó khác với quan niệm yêu là giữ cho riêng mình đó lại là một tình yêu chiếm đoạt và giam cầm. Hành động thả Sáo của Hoàn là sự khẳng định về quyền tự do lựa chọn con đường của mình. Điều này phản chiếu chính nỗi niềm và mong ước thầm kín trong lòng nhân vật. Qua đó, chúng ta thấy được tư tưởng tiến bộ của Xuân Quỳnh trong tình yêu. Tình yêu phải gắn liền với sự tự do trong tâm hồn của mỗi con người. Chỉ khi như vậy thì cảm xúc mới được thăng hoa và tình yêu mới thực sự trọn vẹn và ý nghĩa.

Tác phẩm không chỉ hay về mặt nội dung mà còn đặc sắc về nghệ thuật. Xuân Quỳnh đã sử dụng giọng kể chân thực gần gũi giản dị từ những vấn đề rất đời thường để tạo sự thân thuộc với bạn đọc. Đồng thời cách miêu tả nội tâm nhân vật tinh tế giúp bộc lộ những trăn trở và cảm xúc củ nhân vật. Tác phẩm còn sử dụng hình ảnh con Sáo vừa mang ý nghĩa tả thực vừa là ẩn dụ về khát vọng tuổi trẻ và hoài bão về một tình yêu rộng lớn vượt ra khỏi khuôn khổ nhỏ bé. Bên cạnh đó sử dụng các biện pháp nghệ thuật tu từ giúp câu chuyện thêm sinh động hấp dẫn.

Truyện "Con Sáo của Hoàn đã ca ngợi tình yêu thương giữa con người và động vật. câu chuyện không chỉ nhắc nhở về tầm quan trọng của tình yêu thương và lòng tôn trọng mà còn gợi nên những suy nghĩ về cách lựa chọn khi con người đối diện với cuộc sống. Qua đó tác phẩm đã để lại trong chũng ta những thông điệp sâu sắc: Hạnh phúc thực sự là khi con người sống đúng vơi bản thân và biết trân trọng những giá trị tự do.