PHẦN 1. ĐỌC HIỂU (4,0 điểm): Đọc văn bản sau:

Bà mở rương lấy một chiếc áo thật lạ: áo dài nhung đó thắm có kim tuyến long lanh như những hạt sương buổi sớm. Bà bảo cái ảo này bà may từ khi bé còn ở trong bụng mẹ.

Bé ngồi chăm chú nhìn bà. Bà mim cười rồi cầm một vật lạ ơi là lạ. Nó bằng cổ tay bẻ và được làm bằng nhung đen nhánh. Bà gỡ những sợi tóc bạc xuống rồi cuộn lên đầu. Dường như bà biết bé ngạc nhiên lắm. Bà bảo:

Cái này gọi là cái vẫn tóc.

Bà ăn trầu, gương mặt hồng lên như đánh phấn. A, trông bà đẹp quả, cử như diễn viên trên sân khấu ấy. Bẻ hào hức:

- Bà ơi, bao giờ cháu có quần áo đẹp như của bà ạ?

Bà cười:

Chỉ có các bà già mới mặc thế này thôi, khi nào cháu lớn, cháu sẽ mặc quần bò, áo phông như cô Nga ở bên hàng xóm. Hay là cháu sẽ mặc váy đầm, đi giấy cao thế này này - Ngừng một lúc bà nói tiếp bé ngoan lấy hộ bà chuỗi hạt ở trong tủ kia nhé.

Bẻ lon ton chạy lại kẻo cảnh tủ ra và cẩm chuỗi hạt cho bà. Những hạt tràng nhẫn bóng va vào nhau lách cách. Bà bảo mỗi hạt tràng ấy là một điều ước. Thế thì thích thật, bà có bao nhiêu điều ước đeo trên cổ. Mà cái chuỗi hạt này hiệu nghiệm thật, mỗi lần bà ước cải gì là đều được cái ấy. Có lần bà lim dim mắt, tay cầm tràng hạt ước: "Ước gì tôi có con búp bê đội mũ nồi lệch, chân đi giày đỏ để tặng cháu tôi". Bà mở mắt rồi nói với bẻ: "Cháu tới đầu giường của bà, thế nào cũng có búp bê". Bé chạy lại đỏ, quả là có con búp bê mà hôm qua đi chơi bé nhìn thấy và rất thích....

- Bà ơi, chiếc vòng này có phải là của bà tiên trong câu chuyện hôm nọ bà kể cháu nghe không?

Bà gật đầu.

Bà bế bé lên, làn vải nhung áp vào má bẻ mát lịm. Bé mặc váy đầm xòe trắng tỉnh, đôi giày cùng chiếc ví nhỏ xíu màu đỏ...

Đã bao lần bà mặc áo quần như thế đưa bé đi chùa, lễ tết. Bé cứ lùn chũn nắm bàn tay nhăn nheo của bà. Thỉnh thoảng, sợ bé mỏi chân, bà lại bế bé lên, cho đến một lần bà vừa bế bé lên, vừa nói:

- Chà, cái cún của bà dạo này nặng thế, lớn tướng rồi, chẳng mấy mà thành cô

gái.

Vâng, bẻ lớn hơn trước rồi, cải váy đầm xòe dạo trước bé mặc giờ đã ngắn, đôi giày đỏ đã chật rồi. Nhưng lạ quả, sao mà chiếc áo nhung dài đỏ thắm của bà mỗi khi bà mặc lại cử như dài rộng hơn ra? Bé hỏi thì bà mỉm cười:

- Là để cho chảu lớn lên đấy! Bé đến tuổi đi học, chiếc cặp nhỏ đẹo sau lưng, bộ đồng phục làm bệ lớn vồng lên. Hôm đi khai giảng, bà gửi lên đầu bẻ chiếc nơ trắng.

Ở nhà cũng như ở trường mỗi khi nhớ đến chiếc vòng nhiệm màu của bà, bé lại nghĩ xem mình có thật ngoan không. "Hôm qua bé dây mực ra bàn, người ngoạn không làm bẩn bàn học. Hôm kia bẻ vấp ngã, lại còn khóc nhè, người ngoạn đi đứng cần thôn và không khóc nhè"

Một buổi bé đi học về, và hơi ngỡ ngàng: "Sao nhà mình lại đông người thế nhỉ? Sao bà nằm ngủ trên giường mà lại mặc áo dài, vẫn tóc?"

Mẹ ào ra ôm bé vào lòng, đôi mắt mẹ đỏ hoe. Mẹ dắt bé vào gặp bà lần cuối. Bà ngủ thật ngon, đôi mắt khép lại nhẹ nhàng như là bà vẫn đang cầm chuỗi hạt, ước một điều gì đó cho bé. Chiếc áo nhung đỏ thắm, chiếc khăn vẫn đen huyền....

Bé mở tủ lấy chuỗi hạt gỗ đen bóng, bé ôm tràng hạt vào lòng, những hạt gỗ và vào nhau lách cách. "Bà ơi, cháu sẽ thật ngoan để được ước. Cháu sẽ ước bà tỉnh dậy bà nhé!"

(Điều ước, Nguyễn Phan Khuê)

Chú thích: Nhà văn Nguyễn Phan Khuê sinh năm 1971, là người con của quê hương miền quan họ, thuộc làng Mão Điền, xã Mão Điền, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Những cuốn sách đã xuất bản của nhà văn gồm: Thiếu nữ bị lạc - tiểu thuyết, in năm 1992; Đại uý tí hon - tập truyện thiếu nhi, in năm 1998; Quà của ông Ngoại - tập truyện thiếu nhi, in năm 2011. Và năm 2023 mới đây là tập truyện ngắn Hương hoa hoàng lan dưới bút danh Khuê Phan do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành.

PHẦN II. VIẾT

Câu 2

Phân tích truyện "Điều ước"

Truyện ngắn “Điều ước” của Nguyễn Phan Khuê là một tác phẩm giản dị nhưng đậm đà chất thơ, khắc họa mối quan hệ thiêng liêng giữa người bà và đứa cháu thông qua những kỷ vật, những lời nói trìu mến và những ước mơ được trao gửi qua các vật thể mang tính biểu tượng. Qua đó, tác giả đã ca ngợi giá trị của tình cảm gia đình, lòng hiếu nghĩa và sự gắn bó giữa các thế hệ, đồng thời gửi gắm thông điệp về vẻ đẹp của ký ức, của truyền thống và những điều giản dị tạo nên hạnh phúc bền lâu trong cuộc sống.

Truyện mở đầu bằng hình ảnh người bà mở rương lấy ra chiếc áo dài nhung đỏ thắm, lấp lánh kim tuyến như những hạt sương buổi sớm. Chiếc áo, được bà “may từ khi bé còn ở trong bụng mẹ”, không chỉ là một món đồ may mặc mà còn là biểu tượng của quá khứ, của những kỷ niệm đẹp đẽ và của sự truyền cảm yêu thương giữa thế hệ. Qua đó, Nguyễn Phan Khuê đã tạo nên một không gian đậm chất gia đình, nơi mà những vật dụng dường như có hồn, chứa đựng những câu chuyện, những ước mơ của người đã qua thời gian. Không khí trong truyện tràn đầy sự ấm áp, giản dị và chất thơ. Hình ảnh người bà cười, mim cười và kể cho đứa cháu nghe về những món đồ “lạ” – như “cái vẫn tóc” hay chuỗi hạt tràng – chính là những dấu ấn tinh tế của một đời sống chứa chan yêu thương và hy vọng. Mỗi lời nói, mỗi cử chỉ của người bà đều thấm đẫm tình cảm, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại. Những món đồ ấy không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn ẩn chứa sức mạnh của những điều ước, của những khát khao được sống trọn vẹn và được hạnh phúc.

Một trong những điểm nhấn của truyện là sự gắn bó giữa các món đồ truyền thống với kỷ niệm và giá trị tâm hồn. Chiếc áo dài nhung đỏ thắm của người bà không chỉ là trang phục mà còn là biểu tượng của sự rạng rỡ, của niềm tự hào và của cái đẹp của dòng máu truyền thống. Áo dài ấy, dù qua năm tháng, vẫn luôn được người bà trân quý, như một minh chứng cho sự kiên trì, cho sức sống bền bỉ của người phụ nữ lớn tuổi. Khi người bà mặc chiếc áo, nàng trông như “diễn viên trên sân khấu”, vừa thanh lịch, vừa tự tin, thể hiện rằng vẻ đẹp thực sự đến từ tâm hồn và ký ức. Bên cạnh đó, chuỗi hạt tràng – mỗi hạt được cho là “một điều ước” – lại mang một ý nghĩa sâu sắc về niềm tin và hy vọng. Đối với người bà, những điều ước ấy không chỉ là những mong ước nhỏ nhặt, mà là niềm khao khát được cải thiện cuộc sống, được sống hạnh phúc bên con cháu. Khi bà ước “có con búp bê đội mũ nồi lệch, chân đi giày đỏ” để tặng cho cháu, đó không chỉ là ước mơ của một đứa trẻ mong muốn có được niềm vui mới, mà còn là lời hứa của người bà dành cho cháu – hứa hẹn một tương lai tươi sáng, đầy ắp yêu thương. Câu nói “Mà cái chuỗi hạt này hiệu nghiệm thật” càng làm tăng thêm tính thần kỳ, như một phép màu giúp gắn kết quá khứ với hiện tại, giúp con người tin rằng, dù đời có đổi thay, những điều tốt đẹp luôn có thể nảy mầm từ những ký ức trân quý.

Không chỉ vậy, vật dụng “cái vẫn tóc” – được làm bằng nhung đen nhánh – cũng là một biểu tượng thú vị của sự khác biệt và của cái riêng biệt. Dù là một món đồ “ảo” do người bà chế tác, nhưng trong ánh mắt của đứa cháu, nó lại chứa đựng vẻ đẹp của sự sáng tạo và của trí tưởng tượng. Cái “vẫn tóc” không chỉ làm tăng thêm tính huyền ảo của câu chuyện, mà còn như một lời nhắc nhở rằng trong cuộc sống, những điều “lạ” thường chính là những dấu ấn độc đáo, mang lại niềm vui và sự bất ngờ cho người sống.

Tình cảm gia đình trong “Điều ước” được thể hiện qua từng hành động, từng lời nói giản dị nhưng chan chứa yêu thương của người bà dành cho đứa cháu. Từ những khoảnh khắc bế đỡ, từ việc nhắc nhở cháu “lấy hộ bà chuỗi hạt” cho đến những lời dặn dò về việc mặc quần áo, trang phục – tất cả đều chứa đựng tình cảm ấm áp, đầy nhân ái. Đứa cháu, qua những hành động nhỏ bé như chạy lại chuỗi hạt, thể hiện sự ngưỡng mộ, yêu mến người bà và mong muốn được gắn bó, được sống theo những giá trị mà bà đã trao gửi. Cảm xúc của đứa cháu càng được thể hiện sâu sắc hơn khi cháu nhớ về những kỷ niệm, như khi cháu chạy về nhận chiếc nơ trắng ở ngày khai giảng, hay khi cháu ôm lấy chuỗi hạt với lời ước “cháu sẽ thật ngoan để được ước. Cháu sẽ ước bà tỉnh dậy bà nhé!”. Đây không chỉ là lời hứa của đứa trẻ với người bà mà còn là niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của tình yêu thương và của ký ức. Qua đó, Nguyễn Phan Khuê đã khắc họa một mối quan hệ gia đình đầy chất thơ, nơi mà mỗi hành động, mỗi lời nói dù giản dị nhưng lại trở nên thiêng liêng, trở thành một phần ký ức bất phai của cuộc đời.

Truyện cũng thể hiện sự chuyển mình của thời gian qua những biến đổi của các nhân vật. Đứa cháu từ bé trở nên lớn, từ những bộ váy đầm xòe trắng, giày đỏ nhỏ xíu dần thay đổi theo tuổi tác, nhưng những kỷ vật của người bà – chiếc áo nhung, chuỗi hạt, cái vẫn tóc – thì dường như luôn giữ được vẻ đẹp, sự huyền ảo và giá trị tâm linh riêng. Khi đứa cháu lần đầu tiên phát hiện ra bà nằm ngủ trên giường mà vẫn mặc những bộ quần áo “kỳ lạ”, trong tâm trí cháu hiện lên một hình ảnh mâu thuẫn giữa hiện thực và ký ức, giữa quá khứ và hiện tại. Hình ảnh đó càng được làm nổi bật qua câu nói “Mẹ dắt bé vào gặp bà lần cuối”, khi mà sự vĩnh hằng của ký ức được gắn liền với hình ảnh của người bà – người mà dù đã khuất nhưng vẫn sống mãi trong trái tim cháu thông qua những món đồ truyền thống và những ước mơ đã được trao gửi. Sự biến đổi của thời gian cũng làm nổi bật ý nghĩa của ký ức và của truyền thống. Những vật dụng, những lời nói của người bà chính là những “di sản” quý giá, giúp duy trì sự gắn kết giữa các thế hệ. Dù thời gian có trôi đi, những giá trị đó vẫn luôn hiện hữu, giúp cho đứa cháu không quên được cội nguồn, không quên được những kỷ niệm ngọt ngào đã từng có. Chính vì vậy, “Điều ước” không chỉ là câu chuyện về một mối quan hệ gia đình mà còn là bài ca ngợi vẻ đẹp của truyền thống, của những giá trị văn hóa được trao truyền qua từng thế hệ.

Thông qua “Điều ước”, Nguyễn Phan Khuê đã gửi gắm thông điệp về sức mạnh của tình yêu thương, của ký ức và của truyền thống. Câu chuyện cho thấy rằng hạnh phúc không đến từ những điều xa hoa, phô trương mà chính từ những giá trị giản dị, từ những kỷ niệm thân thương được trao gửi trong gia đình. Tình cảm của người bà dành cho đứa cháu, được thể hiện qua từng món đồ, từng lời nói và từng hành động, đã tạo nên một “phép màu” – phép màu của sự ấm áp, của niềm tin và của hy vọng. Mỗi hạt tràng, mỗi chiếc áo, mỗi món đồ truyền thống đều mang một “điều ước”, một khát khao được sống trọn vẹn và được hạnh phúc bên những người thân yêu. Hơn nữa, câu chuyện còn nhấn mạnh rằng ký ức và truyền thống chính là nguồn sống giúp con người vượt qua những khó khăn, những biến cố của thời gian. Khi chúng ta trân trọng và gìn giữ những giá trị ấy, chúng ta không chỉ giữ gìn được cội nguồn mà còn có thể tìm thấy sức mạnh, sự an ủi trong những lúc khó khăn. Đứa cháu trong truyện dù lớn lên và phải đối mặt với những thay đổi của cuộc sống, nhưng vẫn luôn nhớ về những “điều ước” của người bà – những điều ước chứa đựng tình yêu, niềm tin và hy vọng.

Tóm lại, truyện ngắn “Điều ước” của Nguyễn Phan Khuê là một tác phẩm đậm chất nhân văn, ca ngợi giá trị của tình cảm gia đình, của ký ức và của truyền thống. Qua hình ảnh người bà với chiếc áo nhung đỏ thắm, chuỗi hạt tràng kỳ diệu và những món đồ “lạ” nhưng đượm tình, tác giả đã khắc họa một thế giới nội tâm phong phú, nơi mà tình yêu và hy vọng luôn là nguồn động lực giúp con người vượt qua những biến chuyển của thời gian. Câu chuyện không chỉ là một bài học về lòng hiếu nghĩa, sự gắn kết giữa các thế hệ mà còn là lời nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc thực sự luôn nằm ở những giá trị giản dị, trong những điều nhỏ bé nhưng chân thành của cuộc sống. “Điều ước” vì thế trở thành một bản giao hưởng nhẹ nhàng, đầy cảm xúc, mở ra cánh cửa cho người đọc cùng suy ngẫm và trân trọng những điều quý giá của cuộc sống, từ đó vun đắp cho tâm hồn mình những niềm tin và hy vọng vĩnh cửu.