Giữa rừng hoa xuân bung nở của thơ ca, say đắm tươi vui rạo rực nồng nàn với mùa xuân nhiều hơn cả trong phong trào Thơ Mới phải kể đến Xuân Diệu, người từng được mệnh danh là nhà thơ mới nhất trong những nhà thơ mới, hoàng tử thơ tình: “Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua/ Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già/ Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất/ Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật… Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi!” (Vội vàng). Bởi vậy, mùa xuân luôn là đề tài bất tận khơi gợi biết bao rung động, say mê của những tâm hồn yêu cái đẹp. Dù được miêu tả qua nhiều góc nhìn, sắc thái khác nhau, mùa xuân vẫn luôn hiện lên với vẻ tươi mới, rạo rực, mang đến cho con người niềm tin vào khởi đầu và sự sống. Bài thơ “Xuân” của tác giả Đỗ Lan tiếp tục nối dài mạch cảm hứng ấy, nhưng lại có nét riêng khi kết hợp nhuần nhuyễn giữa hình ảnh đặc trưng của mùa xuân và những cảm xúc sâu lắng, giàu chất trữ tình. Qua mười hai câu thơ ngắn gọn, tác giả không chỉ phác họa một bức tranh xuân rực rỡ sắc màu, mà còn gửi gắm những thông điệp nhân văn về niềm hạnh phúc, sự tươi sáng và tình yêu cuộc sống.

Ngay từ hai câu mở đầu:

“Xuân về cánh én lượn bay
Trăm hoa đua nở ngất ngây lòng người”

ta đã bắt gặp dấu hiệu đặc trưng báo hiệu mùa xuân – cánh én. Hình ảnh “cánh én lượn bay” gắn liền với ý niệm xuân về, chim én chao liệng trên bầu trời trong vắt, mang theo hy vọng và khởi đầu mới. Đây là một biểu tượng quen thuộc trong thơ ca Việt Nam, đồng thời cũng rất gần gũi với tâm thức dân tộc. “Trăm hoa đua nở” lại khắc họa vẻ đẹp tràn đầy sức sống của cỏ cây, hoa lá. Từ “ngất ngây lòng người” nhấn mạnh xúc cảm say sưa, hân hoan của con người khi chứng kiến cảnh vật bừng tỉnh sau mùa đông lạnh lẽo. Ngay trong hai câu thơ ngắn gọn, tác giả đã làm bật lên không khí tưng bừng, tươi vui, đồng thời khơi gợi cảm giác rạo rực đón chào một mùa xuân mới.

Tiếp nối mạch cảm xúc, tác giả nêu bật sự tác động của xuân lên cả vạn vật lẫn con người:

“Xuân cho lộc nẩy chồi tươi
Xuân tô nét thắm nụ cười trẻ thơ”

Những cụm từ “cho lộc nẩy chồi tươi” và “tô nét thắm nụ cười trẻ thơ” gợi ra hai khía cạnh của mùa xuân. Một mặt, xuân nuôi dưỡng cây cối, làm bật lên những chồi non xanh mơn mởn. Mặt khác, xuân còn khơi dậy niềm hạnh phúc, trong sáng nơi con người, đặc biệt là “trẻ thơ” – những tâm hồn thuần khiết, vô tư lự. Qua đó, tác giả nhấn mạnh đến sự giao hòa giữa thiên nhiên và con người. Mùa xuân không chỉ là chu kỳ vận hành của đất trời, mà còn là dịp để lòng người tái sinh, để những niềm vui và khát vọng được nảy nở, bừng sáng như những mầm xanh.

Hai câu thơ kế tiếp chuyển sang khung cảnh ban mai, thời khắc khởi đầu trong ngày:

“Ban mai điểm giọt sương mờ
Chào Xuân diễm lệ bên bờ cỏ xanh”

Nếu hai câu đầu là hình ảnh rộng lớn với chim én và trăm hoa, thì hai câu này lại mang vẻ tinh tế, lãng mạn của buổi sớm. “Giọt sương mờ” khẽ đọng trên lá, trên cỏ, lung linh dưới ánh bình minh, tượng trưng cho sự trong trẻo, thanh khiết của thiên nhiên. Từ “diễm lệ” khắc họa vẻ đẹp kiều diễm, rực rỡ của mùa xuân, như một nàng xuân đầy sức quyến rũ. Không gian “bên bờ cỏ xanh” gợi nên cảm giác mềm mại, tươi mát. Ở đây, tác giả khéo léo phối hợp các gam màu – từ ánh bình minh dịu nhẹ đến màu xanh non của cỏ, làm nổi bật “sắc xuân” và khiến người đọc dễ dàng liên tưởng đến một khung cảnh thanh bình, yên ả.

Đến hai câu tiếp theo, tác giả nhấn mạnh hơn nữa sự chuẩn bị, ươm mầm cho những bông hoa tương lai:

“Xuân ươm nụ biếc trên cành
Đợi tia nắng ấm an lành trổ bông”

Động từ “ươm” cho thấy sự nâng niu, chăm sóc mà mùa xuân dành cho mầm sống. Hình ảnh “nụ biếc” ngầm chỉ những búp non, đang được nuôi dưỡng để bung nở khi thời cơ đến. Đó cũng chính là quá trình chuyển hóa đầy kì diệu của thiên nhiên: từ một mầm xanh bé nhỏ, nhờ “tia nắng ấm an lành” mà vươn mình thành bông hoa rực rỡ. Phép nhân hóa mùa xuân thành người làm vườn khéo léo, chờ đợi “trổ bông” với niềm hi vọng tràn trề. Thông qua đó, bài thơ ngầm gửi gắm thông điệp: mọi sự khởi đầu đều cần được ươm mầm, chắt chiu, rồi sẽ đến lúc bừng nở đầy triển vọng nếu ta biết kiên nhẫn chờ đợi và tin tưởng.

Nếu những câu thơ trước chú trọng vào hình ảnh và màu sắc, thì hai câu tiếp theo gợi mở thêm yếu tố hương thơm, làm phong phú cho bức tranh xuân:

“Xuân mơ ủ nhụy cánh hồng
Gió lùa khe khẽ hương nồng nhẹ bay”

“Xuân mơ ủ nhụy cánh hồng” vừa gợi cảm giác mộng mơ, vừa nhấn mạnh sự nâng niu, vỗ về của mùa xuân đối với những bông hoa hồng. Từ “mơ” và “ủ” tạo nên một không gian mơ màng, lãng mạn, như thể xuân đang che chở, bảo bọc cho đóa hoa trong giai đoạn ấp ủ tinh túy. Làn gió “lùa khe khẽ” làm hương hoa “nồng nhẹ bay” càng tô đậm nét thơm ngát, tinh khiết của cảnh vật. Nhờ đó, bức tranh xuân không chỉ có sắc màu rực rỡ, mà còn thấm đẫm hương vị dịu ngọt, đưa người đọc bước vào thế giới đầy êm đềm và thi vị.

Cuối cùng, hai câu kết dường như tổng kết lại toàn bộ ý nghĩa của mùa xuân:

“Xuân đem hạnh phúc trao tay
Xuân về rực rỡ trời mây sắc hồng”

Không chỉ dừng lại ở việc làm đẹp cho thiên nhiên, xuân còn “đem hạnh phúc trao tay” – một hình ảnh mang tính nhân hóa, biểu thị việc mùa xuân ban tặng niềm vui, sự ấm áp cho con người. Đây cũng là lúc con người được tận hưởng, được sống trong bầu không khí tràn đầy hi vọng và tình yêu thương. Câu thơ “Xuân về rực rỡ trời mây sắc hồng” như một lời khẳng định về vẻ đẹp rạng ngời, tươi mới bao trùm cả đất trời. Sắc hồng ửng lên trên mây, trên bầu trời, như nhuộm hồng cả không gian lẫn tâm hồn con người, báo hiệu những điều tốt đẹp đang chờ đón.

Về nghệ thuật, bài thơ được xây dựng trên nền thể thơ lục bát cách tân hoặc thể thơ tự do ngắn gọn (mỗi câu 6-8 chữ tương đối đều), tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển. Tác giả lặp lại từ “Xuân” ở đầu nhiều câu thơ, không chỉ để nhấn mạnh chủ đề trung tâm, mà còn như một tiếng gọi thiết tha, liên tục vang lên, thôi thúc người đọc cảm nhận sâu hơn về sự hiện diện của mùa xuân. Bên cạnh đó, việc sử dụng các từ ngữ giàu hình ảnh (cánh én, trăm hoa, lộc, chồi tươi, nụ cười trẻ thơ, giọt sương mờ, nụ biếc, cánh hồng, hương nồng…) và các động từ gợi cảm (lượn bay, đua nở, nẩy chồi, tô nét thắm, ươm, ủ nhụy…) đã góp phần xây dựng một không gian xuân phong phú, sinh động. Biện pháp nhân hóa được áp dụng tinh tế (“Xuân cho lộc”, “Xuân tô nét thắm”, “Xuân đem hạnh phúc trao tay”…) khiến cho mùa xuân như một thực thể có tâm hồn, biết yêu thương và trao gửi.

Về nội dung, bài thơ ngợi ca vẻ đẹp của mùa xuân trên cả hai phương diện: thiên nhiên và đời sống tinh thần của con người. Mùa xuân là mùa của tái sinh, là lúc vạn vật hồi phục sau những ngày đông lạnh giá, cũng là dịp để con người làm mới bản thân, ấp ủ những ước mơ, hi vọng cho chặng đường sắp tới. Từ những hình ảnh cụ thể như cánh én, hoa cỏ, sương mờ, tia nắng, hương thơm… tác giả đã mở rộng ý nghĩa sang khía cạnh tình cảm, tâm hồn. Qua đó, ta thấy được rằng mùa xuân không chỉ mang lại sắc màu, hương thơm cho đất trời, mà còn đánh thức niềm vui, sự hồn nhiên, lạc quan trong mỗi người. Thông điệp cốt lõi mà bài thơ muốn truyền tải chính là: hãy biết trân quý, đón nhận mùa xuân bằng tất cả lòng biết ơn và tình yêu thương, bởi đó là khoảnh khắc giao hòa giữa đất trời và lòng người, là dịp để chúng ta gieo mầm hạnh phúc, tin tưởng vào những điều tươi sáng.

Tóm lại, “Xuân” của Đỗ Lan là một tác phẩm thơ ngắn gọn, dung dị nhưng giàu sức gợi. Hệ thống hình ảnh được xây dựng chặt chẽ, từ cánh én, trăm hoa, nụ biếc, cánh hồng cho đến hương thơm ngào ngạt, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hài hòa, sinh động. Kết hợp với đó, lối nhân hóa cùng giọng thơ nhẹ nhàng, trìu mến đã làm bật lên nét đẹp tinh túy và ý nghĩa nhân văn sâu sắc của mùa xuân. Bài thơ gợi nhắc người đọc về sự trỗi dậy đầy sức sống của vạn vật, về niềm tin và hi vọng được ươm mầm trong tim mỗi chúng ta. Từ đó, ta thêm trân trọng những gì thiên nhiên ban tặng, đồng thời nuôi dưỡng trong lòng mình tình yêu cuộc sống, sự lạc quan và khát khao hướng tới tương lai. Và có lẽ, đó chính là giá trị bền vững nhất của mùa xuân – mùa của những khởi đầu tốt đẹp, nơi hạnh phúc và ước mơ luôn được chắp cánh vươn xa.