Quá trình thành lập Cộng hòa Nam Phi là một hành trình dài và phức tạp, liên quan đến lịch sử thuộc địa, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc (apartheid), và cuộc đấu tranh giành tự do và dân chủ.

I. Giai đoạn thuộc địa (1652–1910)

1. Người Hà Lan đến Cape (1652): Năm 1652, Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) thành lập một trạm cung cấp tại Mũi Hảo Vọng (Cape Town) để hỗ trợ tàu bè đi qua tuyến đường biển đến châu Á. Người Hà Lan bắt đầu định cư và đẩy người Khoisan bản địa ra khỏi vùng đất của họ.
2. Người Anh chiếm đóng (1806): Nam Phi trở thành thuộc địa của Anh sau khi họ chiếm đóng Cape từ tay Hà Lan. Người Anh áp đặt luật lệ và hệ thống hành chính của mình.
3. Chiến tranh Boer (1899–1902): Người Boer (gốc Hà Lan) và người Anh xung đột dữ dội trong Chiến tranh Boer. Người Anh chiến thắng, nhưng điều này dẫn đến sự chia rẽ sâu sắc giữa các cộng đồng.

II. Liên bang Nam Phi (1910–1961)

1. Thành lập Liên bang Nam Phi (1910): Năm 1910, các thuộc địa của Anh (Cape, Natal, Transvaal và Orange Free State) hợp nhất thành Liên bang Nam Phi, một quốc gia tự trị trong Khối Thịnh vượng chung Anh.
2. Chế độ phân biệt chủng tộc (apartheid): Năm 1948, Đảng Quốc gia (National Party) lên nắm quyền và chính thức thiết lập chính sách apartheid, phân chia xã hội dựa trên chủng tộc, đàn áp người da màu và người da đen.

III. Đấu tranh chống apartheid (1948–1994)

1. Phản kháng và đàn áp: Các nhóm như Đại hội Dân tộc Phi (ANC) dẫn đầu cuộc đấu tranh chống apartheid. Các nhà lãnh đạo như Nelson Mandela bị bắt và bỏ tù.
2. Biểu tình và bạo lực: Các sự kiện như vụ thảm sát Sharpeville (1960) và cuộc nổi dậy Soweto (1976) làm dấy lên làn sóng phản đối quốc tế.
3. Áp lực quốc tế: Cộng đồng quốc tế áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế và cô lập chính trị đối với Nam Phi.

IV. Kết thúc apartheid và thành lập Cộng hòa Nam Phi (1994)

1. Thả tự do Nelson Mandela (1990): Năm 1990, Tổng thống F.W. de Klerk thả Nelson Mandela sau 27 năm tù, đánh dấu sự khởi đầu của quá trình chuyển đổi dân chủ.
2. Đàm phán hiến pháp: ANC và chính phủ apartheid tiến hành đàm phán để xóa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc và xây dựng một hiến pháp mới.
3. Bầu cử dân chủ đầu tiên (1994): Tháng 4/1994, Nam Phi tổ chức cuộc bầu cử đa sắc tộc đầu tiên, với ANC giành chiến thắng vang dội. Nelson Mandela trở thành tổng thống da màu đầu tiên của Nam Phi.
4. Thành lập Cộng hòa Nam Phi: Sau cuộc bầu cử, Nam Phi chính thức trở thành một quốc gia dân chủ, đa sắc tộc, và xóa bỏ hoàn toàn chế độ apartheid
   V. Ý nghĩa
5.  Chấm dứt apartheid: Nam Phi trở thành biểu tượng của cuộc đấu tranh chống phân biệt chủng tộc và bất công.
6. Cộng hòa dân chủ: Hiến pháp mới năm 1996 thiết lập một nhà nước pháp quyền, bảo vệ quyền con người và bình đẳng.