Ai đó đã từng ví tục ngữ là “túi khôn” của dân gian. Túi khôn ấy ẩn chứa biết bao bài học quý giá cho chúng ta như bài học về lòng biết ơn, về ý chí, về tình thầy trò… một trong những bài học ý nghĩa mà “túi khôn” dân gian đó dạy chúng ta là cách học hỏi. Điều ấy được gửi gắm qua câu tục ngữ ngắn gọn: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”.
Quả đúng như vậy. câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” là bài học ý nghĩa khuyên răn chúng ta cách đi ra ngoài học hỏi và tích lũy kiến thức. Trước hết cần hiểu câu tục ngữ có nghĩa là gì? Vâng! Chữ “đàng” ở đây có nghĩa là đường (đường để đi lại), còn “sàng” là một vật dụng để sàng thóc, sàng gạo. Tuy nhiên câu tục ngữ không thể hiểu đơn giản như vậy, nó còn hàm chứa lớp nghĩa sâu xa khác. “Đàng” ở đây ngầm nói đến cách học khác của con người. Học không chỉ ở trong sách vở mà còn cần học từ thực tế cuộc sống. Còn “sàng khôn” có thể hiểu là sự hiểu biết, trí tuệ của con người. Cả câu tục ngữ muốn nói chúng ta càng đi nhiều, biết học hỏi nhiều thì chúng ta sẽ có vốn hiểu biết phong phú, có kinh nghiệm tích lũy cho cuộc đời.

Xã hội Việt Nam trước đây là xã hội phong kiến còn nhiều bảo thủ, lạc hậu. Người dân quanh năm suốt tháng chỉ quanh quẩn trong lũy tre xanh, ranh giới của cộng đồng làng xã. Có người suốt đời chẳng bước ra khỏi cổng làng. Số người được đi xa để ăn học hoặc làm việc rất hiếm hoi. Vì vậy mà trình độ hiểu biết của mọi người nói chung rất thấp và khó mà mở rộng hoặc nâng cao lên được. Tuy vậy, trong sự ràng buộc của tư tưởng bảo thủ, lạc hậu, vẫn lóe lên những tia sáng nhận thức về sự cần thiết phải học hỏi để nâng cao hiểu biết. "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Chỉ cần “đi một ngày đàng” (ý nói thời gian ít ỏi và quãng đường không xa là bao so với nơi ta sinh sống) thì ta đã học được “một sàng khôn”. Đây là hình ảnh cụ thể, gần gũi được dùng để thể hiện một khái niệm trừu tượng là sự hiểu biết của con người. Nếu chịu khó đi xa thì ta sẽ học được nhiều bài học bổ ích trong cuộc đời, bởi trên khắp các nẻo đường đất nước, nơi nào cũng có vô vàn những điều hay, điều lạ. Thời đại càng phát triển, kiến thức càng mênh mông. Nếu ta chỉ biết ngồi lại một chỗ và gặm nhấm những điều cũ kĩ, không chịu mở mang tầm mắt thì sớm muộn cũng trở thành kẻ lạc hậu và bị xã hội đào thải. Con người nên học tập mọi nơi, mọi lúc. Trải nghiệm nhiều, ta không chỉ có thêm kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống mà còn có cơ hội mở rộng các mối quan hệ xã hội. Tâm hồn ta trở nên phóng khoáng, trí óc được minh mẫn. Đứng trước những thử thách của cuộc sống, ta có chính kiến và bản lĩnh để đối mặt. Ngược lại, những người sống thụ động, không dám thoát khỏi vùng an toàn sẽ mãi ở phía sau rồi ngưỡng vọng thành quả của người khác. Họ chẳng khác nào những “Thầy bói xem voi”, “Ếch ngồi đáy giếng” trong truyện ngụ ngôn.

Tri thức của nhân loại là vô tận, trải qua hàng ngàn năm, nguồn tri thức ấy ngày càng rộng lớn và bao la hơn nữa. Ngay trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, có rất nhiều điều mới lạ mà chúng ta phải học hỏi mới có thể bắt vào nhịp sống, nếu không tự mình học hỏi và tìm hiểu thì chẳng có ai có thể giúp chúng ta, kiến thức không thể tự thâm nhập vào trí óc của ta. Dù là bất cứ điều gì, ta không chủ động học hỏi, tiếp thu và khám phá thì mãi mãi sẽ không có được tri thức, có thể nói tri thức nhân loại như nước trong đại dương bao la, vốn tri thức của chúng ta lại vô cùng hạn hẹp, chỉ như một giọt nước trong đại dương đó. Phải chủ động hơn nữa trong học hỏi và phải học hỏi không ngừng, học từ những điều đơn giản nhất. Trau dồi kiến thức và tìm tòi, khám phá là tự bản thân ta làm giàu vốn tri thức, vốn sống của mình. Có tri thức chúng ta mới hòa nhập được với xã hội ngày càng phát triển như hiện nay, có tri thức mới khẳng định được giá trị của bản thân, khẳng định chính mình. Nếu như không chịu học hỏi và khám phá, nghĩ rằng kiến thức của bản thân là đã đủ dùng thì bạn đã hoàn toàn sai lầm và thiển cận, những người có tư duy như vậy sẽ trở thành những người tụt hậu so với xã hội. Cuộc sống của chúng ta còn rất nhiều điều hay ý đẹp, nhưng nếu chúng ta không chịu đi tìm, không chịu học hỏi thì kiến thức không bao giờ tự đến. Chỉ khi bạn chủ động, bạn biết cách tìm tòi và chắt lọc kiến thức thì bạn mới thấy được nó thực sự đáng quý. Kiến thức là biển cả bao la, điều chúng ta biết chỉ là một giọt nước nhỏ, nếu bạn không tìm thêm kiến thức thì bạn sẽ tự hòa tan bản thân mình. Con đường học hành vất vả gian nan nhưng chúng ta biết vượt lên tất cả để tìm kiến thức thì cái mà chúng ta nhận lại thực sự đáng quý và mang ý nghĩa cực kỳ lớn lao. Bạn sẽ thấy quý trọng những gì mà mình học được, tìm tòi ra, bạn sẽ trân trọng và sử dụng nó có mục đích nhất. Xung quanh chúng ta, còn nhiều thứ mà bản thân mình chưa biết, nếu như không tìm tòi học hỏi không ngừng thì bạn sẽ trở thành người tụt hậu, bạn sẽ mãi chạy theo người ta mà không thể vượt lên trước được. Bởi vậy hãy rời bỏ tổ kén của bản thân, đến những vùng đất mới để khám phá, để tìm hiểu, để thấy kiến thức này mình còn biết quá nhiều.
Con người ta việc học chưa bao giờ là đủ, là thừa, vậy nên hãy không ngừng học hỏi, không ngừng vươn xa để trang bị cho mình thật nhiều kiến thức, giúp bạn vững bước trên con đường tương lai về sau.

Hồ Chí Minh là một con người hoàn toàn đúng cho câu tục ngữ này, Bác học tập ở mọi lúc, mọi nơi. Bác không ngần ngại gian khổ mà tìm tòi và khám phá những vùng đất mới để rút ra bài học kinh nghiệm cho đất nước mình.

Tuy nhiên trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người ỷ lại, lười biếng, hay dựa dẫm vào người khác mà không biết tự phấn đấu vươn lên, lại có những người chỉ biết nghe theo sự sắp đặt, định hướng của người khác mà không có chính kiến của mình,… những người này đáng bị xã hội thẳng thắn lên án, chỉ trích.

Nói tóm lại, câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn” ngắn gọn, cô đọng, súc tích nhưng lại ẩn chứa cả bài học vô cùng to lớn, khuyên răn con người cách học tập cho hiệu quả, chất lượng. Câu tục ngữ cần được giữ gìn và phát huy hơn nữa để nhiều người cùng biết đến, học tập và noi theo.