Câu 1. Xác định nhân vật chính trong đoạn trích

Trong đoạn trích, Dung được xem là nhân vật chính.

Bởi vì qua quá trình thay đổi của Dung, ta thấy rõ thông điệp về tình cảm gia đình, sự gắn kết giữa hai thế hệ và ý nghĩa của việc thấu hiểu, cảm thông. Chính vì vậy, Dung là nhân vật trung tâm, dẫn dắt mạch truyện và truyền tải tư tưởng của tác phẩm.

Câu 2. 

- Liệt kê (phép liệt kê song song hai “thế giới”)

+ Tác giả liệt kê những gì thuộc về “thế giới của ông”: “mấy ông bạn già”, “mấy chồng nhựt báo”, “cái radio đâu hồi còn đánh nhau”, “mảnh sân hoa trái”…

+ Đồng thời liệt kê “thế giới của Dung”: “tiếng nhạc gào thét xập xình”, “sắc màu xanh đỏ”, “quả đất như nằm gọn trong bàn tay”…

+ Sự liệt kê đối lập này nhấn mạnh khoảng cách thế hệ, lối sống và quan niệm khác nhau giữa người già và người trẻ.

- Hình ảnh ẩn dụ “Hai thế giới”

+ “Thế giới của ông” và “thế giới của Dung” được tác giả ví như hai vũ trụ riêng biệt, có sự mâu thuẫn nhưng vẫn tương tác lẫn nhau.

+ Cụm từ “vừa giành giựt vừa hòa tan nhau” gợi lên xung đột (khi ông và Dung không hiểu nhau, có những khó chịu ban đầu) nhưng cũng ám chỉ quá trình dung hòa, thấu hiểu dần dần (ông dần nhường Dung, Dung cũng thay đổi để thích nghi với ông).

- Tác dụng

+ Cách diễn đạt này khắc họa rõ nét xung đột thế hệ, khiến người đọc dễ dàng cảm nhận sự khác biệt trong suy nghĩ và nếp sống.

+ Đồng thời, nó cho thấy tình cảm gia đình có khả năng dung hòa những xung đột ấy, nếu mỗi bên biết lắng nghe và nhường nhịn.

Câu 3. 

- Cảm nhận về lời thoại: Lời thoại thể hiện cách nhìn nhân văn và tình yêu thiên nhiên của ông ngoại. Với ông, cây cối chính là những sinh thể có linh hồn, cần được chăm sóc và trò chuyện. Câu nói giản dị nhưng chứa đựng chiêm nghiệm sâu sắc: hãy biết lắng nghe thế giới xung quanh, bởi mọi vật đều có giá trị, có “tiếng nói” riêng.

-  Ông ngoại gián tiếp dạy Dung về lòng kiên nhẫn và sự quan sát tinh tế. Thông điệp ngầm: “Muốn hiểu nhau, phải đặt mình vào vị trí của người khác (hoặc sinh vật khác) để lắng nghe và cảm nhận.” Đây cũng là cách ông dạy Dung biết tôn trọng và thấu hiểu mọi thứ xung quanh. Ban đầu, Dung chỉ thấy “buồn”, “chán”, không quan tâm đến thú vui chăm cây của ông. Về sau, Dung dần học cách yêu thích sự tĩnh lặng, thấy hương trầm, tiếng ho khúc khắc của ông, và cả tiếng nứt chồi của cây mai. Dung cũng “khó như một bà già” khi la mắng lũ em, cho thấy Dung đã trưởng thành, biết giữ gìn không gian bình yên và trân trọng công việc tỉ mỉ của ông. Sự thay đổi ấy xuất phát một phần từ triết lý “cây cũng có linh hồn” – một cách nhìn đời hiền hòa, bao dung mà ông ngoại truyền lại.

Câu 4.

Tình cảm gia đình là nền tảng thiêng liêng giúp con người vững bước trong cuộc sống, bởi đó là nơi ta được chở che, được yêu thương và học cách yêu thương. Nhìn vào mối quan hệ giữa Dung và ông ngoại trong truyện “Ông Ngoại”, ta nhận thấy rõ khoảng cách thế hệ luôn tiềm ẩn những xung đột. Thế nhưng, thật đáng trân quý biết bao khi hai thế hệ cùng nhau học cách lắng nghe, cùng nhau vượt qua mọi rào cản bởi lẽ, không phải ai cũng có diễm phúc được sống chung với ông bà, được lắng nghe những câu chuyện, bài học quý giá từ thế hệ đi trước. Không thể phủ nhận rằng gia đình chính là nơi khởi đầu và cũng là bến đỗ cuối cùng của mỗi người. Khi chúng ta hiểu và đồng cảm với nhau, tình thân sẽ trở thành sợi dây gắn kết bền chặt, khó có gì phá vỡ nổi.  Dung dần thay đổi cách sống nhờ sự nhẫn nại và tình yêu thương ấm áp mà ông ngoại dành cho mình. Ngược lại, ông ngoại cũng sẵn sàng bước vào “thế giới của Dung”, cùng làm bánh kem, thậm chí nhảy tango để tạo niềm vui cho cháu. Chỉ khi mọi thành viên trong gia đình biết hi sinh và cảm thông, ta mới hiểu hết ý nghĩa cao đẹp của hai tiếng “mái ấm”. 

Câu 5. Rút ra bài học liên hệ

Từ câu chuyện về Dung và ông ngoại, có thể rút ra một số bài học sau:

Mỗi thế hệ có những đặc điểm, sở thích, giá trị riêng. Chỉ khi chúng ta biết lắng nghe, tìm hiểu, mới có thể xóa nhòa khoảng cách. Gia đình là nơi duy nhất cho ta tình thương vô điều kiện. Hãy biết ơn và giữ gìn, bởi có những người không còn cơ hội sống chung hay chăm sóc ông bà, cha mẹ. Tình yêu thương chân thành khiến con người sẵn sàng điều chỉnh bản thân, học cách bao dung, kiên nhẫn. Đó là quá trình “vừa giành giựt vừa hòa tan nhau” mà tác giả nhắc đến. Câu nói “Cây cũng có linh hồn” gợi nhắc chúng ta nên quan sát, lắng nghe thế giới xung quanh bằng trái tim nhạy cảm, đừng quá vội vã bỏ qua những điều nhỏ bé nhưng quý giá. Dung trưởng thành không phải chỉ vì lớn thêm một tuổi, mà vì biết nghĩ cho ông ngoại, biết đặt mình vào vị trí của người khác. Đó cũng là con đường để mỗi người trẻ nhận ra trách nhiệm của bản thân trong gia đình.