Phân tích cấu tạo ngữ pháp các câu sau:

 a. Câu: "Cây lược ngà ấy chưa chải được mái tóc trắng của anh, nhưng nó như gỡ rồi phần nào tâm trạng của anh."  

- Cấu tạo câu:

  - Là một câu ghép gồm hai mệnh đề chính được nối với nhau bằng từ "nhưng".

  - Mệnh đề 1: "Cây lược ngà ấy chưa chải được mái tóc trắng của anh".

    - CN: "Cây lược ngà ấy".

    - VN: "chưa chải được mái tóc trắng của anh".

  - Mệnh đề 2: "Nhưng nó như gỡ rồi phần nào tâm trạng của anh".

    - CN: "Nó".

    - VN: "như gỡ rồi phần nào tâm trạng của anh".

  - Quan hệ giữa hai mệnh đề: Tương phản (thể hiện bằng "nhưng").

 b. Câu: "Phi - líp vẫn đứng, trán úp vào mu bàn tay lo lắng tì ở cán búa dựng trên đe."  

- Cấu tạo câu:

  - Là một câu đơn phức tạp, trong đó chủ ngữ chính là "Phi - líp".

  - Thành phần câu:

    - CN: "Phi - líp".

    - VN: "vẫn đứng, trán úp vào mu bàn tay lo lắng tì ở cán búa dựng trên đe".

      - "Đứng" là vị từ chính.

      - Các cụm bổ nghĩa "trán úp vào mu bàn tay", "lo lắng tì ở cán búa dựng trên đe" bổ sung ý trạng thái của Chủ ngữ.

 c. Câu: "Khi tâm hồn ta đã rèn luyện thành một sợi dây đàn sẵn sàng rung động trước mọi vẻ đẹp của vũ trụ, trước mọi cái cao quý của cuộc đời, chúng ta là người một cách hoàn toàn hơn."  

- Cấu tạo câu:

  - Đây là một câu ghép có hai phần chính:

    - Phần 1: Mệnh đề phụ điều kiện chỉ thời gian: _"Khi tâm hồn ta đã rèn luyện thành một sợi dây đàn sẵn sàng rung động trước mọi vẻ đẹp..."_.

      - CN: "Tâm hồn ta".

      - VN: "đã rèn luyện thành một sợi dây đàn sẵn sàng rung động trước mọi vẻ đẹp...".

    - Phần 2: Mệnh đề chính: _"Chúng ta là người một cách hoàn toàn hơn"_.

      - CN: "Chúng ta".

      - VN: "là người một cách hoàn toàn hơn".

    - Quan hệ giữa hai mệnh đề: Quan hệ điều kiện - kết quả (thể hiện qua từ "khi").

 d. Câu: "Tôi nhìn người bạn tí hon ngồi bên tôi, một người bạn tôi chưa hề quen biết, nhưng lòng tôi vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào."  

- Cấu tạo câu:

  - Là một câu ghép gồm ba mệnh đề:

    - Mệnh đề 1: "Tôi nhìn người bạn tí hon ngồi bên tôi".

      - CN: "Tôi".

      - VN: "nhìn người bạn tí hon ngồi bên tôi".

    - Mệnh đề 2: "Một người bạn tôi chưa hề quen biết".

      - CN: "Một người bạn".

      - VN: "tôi chưa hề quen biết".

      - Phần này bổ nghĩa cho danh từ "người bạn" trong Mệnh đề 1.

    - Mệnh đề 3: "Nhưng lòng tôi vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào".

      - CN: "Lòng tôi".

      - VN: "vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào".

  - Quan hệ giữa các mệnh đề: Quan hệ nêu ý và quan hệ tương phản (thể hiện qua "nhưng").

 e. Câu: "Không khéo rồi thằng con trai anh lại trễ mất chuyến đò trong ngày, nghĩ nghĩ một cách buồn bã, con người trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chúng chinh, và lại nó đã thấy có gì đang hấp dẫn ở bên kia sông đâu?"  

- Cấu tạo câu:

  - Đây là câu ghép dài, gồm nhiều mệnh đề:

    1. Mệnh đề 1: "Không khéo rồi thằng con trai anh lại trễ mất chuyến đò trong ngày".

        - CN: "Thằng con trai anh".

        - VN: "lại trễ mất chuyến đò trong ngày".

    2. Mệnh đề 2: "Nghĩ nghĩ một cách buồn bã".

        - CN: "Người nói (chủ ngữ ẩn)".

        - VN: "Nghĩ nghĩ một cách buồn bã".

    3. Mệnh đề 3: "Con người trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chúng chinh".

        - CN: "Con người trên đường đời".

        - VN: "thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chúng chinh".

    4. Mệnh đề 4: "Lại nó đã thấy có gì đang hấp dẫn ở bên kia sông đâu".

        - CN: "Nó".

        - VN: "đã thấy có gì đang hấp dẫn ở bên kia sông đâu".

  - Quan hệ giữa các mệnh đề: Quan hệ liệt kê và nhấn mạnh cảm xúc.

Lưu ý: Các câu văn trong các bài viết trích dẫn thường dài, có cấu tạo phức tạp, một số câu có câu ghép đa tầng hoặc câu đơn bổ trợ ý.