Phân tích truyện ngắn biệt đội mùa hè Nguyễn hữu khoa

Biệt đội mùa hè

 (Lược trích: Năm nào nghỉ hè, nhân vật tôi cũng háo hức về quê nội. Ở đó, tôi có cả mùa hè sôi động vì có lũ bạn với những trò chơi thú vị. Nghỉ hè ăm nay, tôi lại về nhà nội, ra những điểm hẹn quen thuộc thì không gặp được các bạn. Khi gặp được bạn cũ, tôi đã hỏi thì được biết dòng sông, ngọn đồi trước kia là chỗ vui chơi của lũ trẻ trong xóm giờ đều bị các nhà máy chiến chỗ. Tôi liền nảy ra một ý tưởng).

     Sáng hôm sau, mới 7h tôi rủ Phúc “tương”, Phong “cong” và Hạnh “nhân” đến nhà để trình bày ý tưởng của mình. Sau nhiều giờ bàn bạc, cả bốn chúng tôi đưa ra quyết định thành lập “Đội đặc biệt” chuyên nhận các nhiệm vụ đặc biệt từ tất cả mọi người và “địa bàn” hoạt động của nhóm là trên toàn xóm.

- Ơ vậy còn nơi tập trung, nơi nhận nhiệm vụ chẳng nhẽ đứng đây chắc?- Phong “cong” thắc mắc.

Nghe vậy Hạnh “nhân” tự tin trả lời:

- Cái này không phải lo. Điều này tớ cũng đã tính từ nãy rồi. Quầy bán nước cũ của nhà tớ sẽ rất thích hợp đó.

 Hoàn thành bước đầu về mặt ý tưởng, chúng tôi hẹn nhau 14h chiều đến nhà Hạnh để dọn dẹp nơi “làm việc”. Và vội bát cơm trưa xong, tôi leo tót lên xe phóng về phía nhà Hạnh dù đồng hồ mới chỉ… 13h.

( …)

   Với sự trợ giúp bất ngờ từ mẹ Hạnh, tiến độ dọn dẹp được tăng lên đáng kể (…) Căn phòng giờ đây sạch bụi bẩn trông thật sáng sủa. Mặt đứa nào đứa nấy cũng lấm lem nhưng ai cũng cảm thấy thật vui.

  Hôm sau, tôi đạp xe đến “văn phòng” làm việc mới của mình thì đã thấy Phong “cong” và Phúc “tương” ở đó rồi. Vào trong tôi mới biết hai đứa nó đến sớm để kê bàn ghế và làm slogan cực chất mà tôi chế từ bộ phim Thám tử gà mơ: “Ở đâu có gì khó, ở đó có chúng tôi”. Mọi thứ gần như đã hoàn thành và việc chúng tôi cần làm bây giờ chỉ là đợi… nhiệm vụ đến mà thôi.

  Mọi người đều ngạc nhiên trước “dịch vụ” của “Đội đặc biệt” chúng tôi. Nhiều người tò mò cũng ghé vào xem thử và đều có những tín hiệu rất tốt. Ngay ngày đầu tiên, đội đã nhận được kha khá nhiệm vụ. Tuy chỉ đơn giản như quét sân bóng chuyền kèm nhặt bóng hay chuyển hoa quả lên xuống các xe hàng,… nhưng việc lại rất ổn định. Nếu có nhiều nhiệm vụ trong cùng một khung giờ, chúng tôi sẽ chia nhau làm sao cho đạt hiệu quả tốt nhất. Đến cuối tuần, chúng tôi tổng lại tiền nhận được. Cả đội cùng im lặng. Có ai từng nói: “Ai chưa thấy đồng tiền thấm mồ hôi thì chưa biết quý đồng tiền” quả không sai. Có làm chúng tôi mới hiểu rõ được sự cực khổ của cha mẹ để kiếm tiền nuôi ta lớn. Tôi cất tiếng:

- Số tiền này sẽ gộp lại cuối tháng rồi chia đều ra nhé?

- Ừ, được đó- Phúc “tương” tán thành.

   Bọn tôi chia tay Hạnh trở về nhà sau một ngày làm nhiệm vụ. Lúc dắt xe ra cổng, tiếng mẹ Hạnh khiến chúng tôi phải bật cười:

- Trời, Hạnh! Con biết quét nhà từ khi nào vậy?

  Những ngày hè tuy ngắn ngủi nhưng đã đem lại cho tôi nhiều bài học không có trong sách vở ở trường, giúp tôi hiểu ra thật nhiều điều đáng quý.

     (Nguyễn Hữu Khoa*, “Văn học và Tuổi trẻ” số tháng 5 năm 2019, NXB Giáo dục Việt Nam, trang 74-77)

* Nguyễn Hữu Khoa là một tác giả trẻ có nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi đăng trên các tạp chí.
Bài làm

Trong những ngày hè rộn ràng, khi những kỷ niệm tuổi thơ bỗng chốc in sâu vào tâm trí, truyện ngắn Biệt đội mùa hè của Nguyễn Hữu Khoa đã khắc họa một bức tranh sống động về tuổi trẻ, nơi những ý tưởng sáng tạo và nhiệt huyết tự lập bùng cháy, thổi bùng lên niềm tin vào cuộc sống. Qua câu chuyện về một nhóm bạn nhỏ cùng nhau thành lập “Đội đặc biệt” để nhận các nhiệm vụ nhỏ trong xóm, tác giả đã gửi gắm thông điệp nhân văn sâu sắc về giá trị của lao động, tinh thần đoàn kết và lòng biết ơn.

Câu chuyện bắt đầu với hình ảnh nhân vật “tôi” háo hức về quê nội vào mùa hè. Những ngày nghỉ hè vốn là thời gian đầy ắp những niềm vui, những trò chơi và tiếng cười thân thương bên những người bạn thân thiết. Nhưng lần này, khi trở về, “tôi” lại bất ngờ khi phát hiện những địa điểm vui chơi quen thuộc đã biến mất, thay vào đó là những công trình hiện đại như các nhà máy chiến chỗ làm thay đổi cảnh quan xóm làng. Sự mất mát ấy đã đánh thức trong lòng “tôi” một cảm xúc bâng khuâng, nhưng cũng chính lúc đó, ý chí sáng tạo lại bùng lên như ngọn lửa. “Tôi” nhanh chóng nảy ra ý tưởng thành lập “Đội đặc biệt” – một đội nhóm nhỏ nhận các nhiệm vụ từ mọi người trong xóm, với “địa bàn” hoạt động rộng khắp. Qua đó, tác giả đã khéo léo chuyển hóa nỗi buồn, cảm giác mất mát thành động lực sáng tạo, giúp các bạn trẻ tìm lại niềm vui và sự hứng khởi của tuổi thơ.

Để hiện thực hóa ý tưởng, “tôi” đã không ngần ngại mời gọi những người bạn thân thiết: Phúc “tương”, Phong “cong” và Hạnh “nhân”. Những biệt danh dí dỏm ấy không chỉ mang nét hài hước, dí dỏm mà còn thể hiện rõ cá tính riêng của từng người. Sau nhiều giờ bàn bạc, cả nhóm thống nhất về việc xây dựng “văn phòng” làm việc tại quầy bán nước cũ của Hạnh – một địa điểm quen thuộc và gợi nhớ về quá khứ. Từng chi tiết nhỏ trong quá trình chuẩn bị, từ việc dọn dẹp, bố trí bàn ghế đến việc sáng tạo slogan “Ở đâu có gì khó, ở đó có chúng tôi” được chế tác từ bộ phim Thám tử gà mơ, đều cho thấy sự nhiệt huyết và tinh thần tự lập của nhóm trẻ. Mỗi thành viên dù bấm tay hay làm việc bất đồng bộ nhưng lại cùng nhau góp phần xây dựng nên một “văn phòng” ngăn nắp, sạch sẽ dù cho đôi người còn “lấm lem” vì vất vả lao động.

Sự xuất hiện của “Đội đặc biệt” nhanh chóng thu hút sự chú ý của mọi người trong xóm. Dù nhiệm vụ ban đầu có phần đơn giản như quét sân bóng chuyền, nhặt bóng hay chuyển hoa quả từ xe hàng, nhưng chính qua những công việc nhỏ bé ấy, các bạn trẻ dần hiểu được ý nghĩa của “đồng tiền thấm mồ hôi”. Khi đến cuối tuần, cả nhóm cùng nhau tổng lại số tiền kiếm được, và khoảnh khắc đó đã mở ra cho họ bài học về giá trị lao động. “Ai chưa thấy đồng tiền thấm mồ hôi thì chưa biết quý đồng tiền”, câu nói chân thật của “tôi” đã khiến cả nhóm im lặng suy ngẫm, nhận ra rằng mỗi đồng tiền kiếm được chính là kết quả của bao nỗ lực, sự cố gắng không ngừng nghỉ của mình cũng như của cha mẹ – những người đã hi sinh và lao động miệt mài suốt đời. Bên cạnh đó, tác giả còn khéo léo lồng ghép hình ảnh người lớn qua vai trò của mẹ Hạnh. Tiếng nói vui vẻ, hài hước của mẹ Hạnh khi hỏi “Trời, Hạnh! Con biết quét nhà từ khi nào vậy?” không chỉ mang lại tiếng cười sảng khoái cho các bạn nhỏ mà còn thể hiện mối liên hệ gần gũi, ấm áp giữa thế hệ trẻ và người lớn. Sự giúp đỡ bất ngờ của mẹ Hạnh trong công việc dọn dẹp “văn phòng” đã góp phần tăng tốc tiến độ dự án của các bạn, cho thấy rằng, dù tuổi trẻ có nhiều ước mơ, nhiệt huyết và ý tưởng, thì sự đồng hành, động viên từ người lớn vẫn luôn là nguồn sức mạnh quý giá.

Từ góc nhìn nghệ thuật, Biệt đội mùa hè được xây dựng với lối kể chuyện tự sự giản dị, gần gũi nhưng không kém phần sâu sắc. Ngôn từ sống động, chân thật và hài hước đã tạo nên một không khí mộc mạc, tràn đầy sức sống của những ngày hè bên làng quê. Nhịp điệu mạch truyện chảy đều, các tình tiết được sắp xếp logic từ ý tưởng ban đầu, quá trình thực hiện đến kết quả cuối cùng đã giúp người đọc cảm nhận được hành trình trưởng thành của các bạn trẻ, từ những ước mơ nhỏ bé ban đầu đến những bài học lớn về cuộc sống. Qua câu chuyện của “Đội đặc biệt”, Nguyễn Hữu Khoa muốn gửi gắm rằng tuổi trẻ không chỉ là thời gian của sự ngây thơ, vui chơi mà còn là khoảng thời gian quý giá để học hỏi, trau dồi kỹ năng sống và biết trân trọng giá trị lao động. Những trải nghiệm này không chỉ giúp các bạn trẻ nhận ra sự quan trọng của đồng tiền – kết quả của “mồ hôi và nỗ lực” – mà còn khơi gợi trong họ tinh thần tự lập, sáng tạo và tinh thần đồng đội, những phẩm chất cần thiết để bước vào đời. Từ đó, thông điệp mà truyện nhấn mạnh là: dù cuộc sống có thay đổi, dù những không gian quen thuộc có biến mất, tuổi trẻ vẫn luôn có khả năng tìm ra con đường của riêng mình, tạo nên niềm vui và ý nghĩa cho cuộc sống. Những giá trị như lòng biết ơn, tinh thần lao động và sự đoàn kết sẽ luôn là hành trang vững chắc giúp các bạn trẻ vượt qua mọi thử thách trong cuộc sống, từ đó trưởng thành và trở thành những con người có ích cho xã hội.

Như vậy, Biệt đội mùa hè là câu chuyện về những trò chơi, những dự án “tự làm” của tuổi trẻ hiện lên như một bức tranh sinh động về niềm tin, sự sáng tạo và khát khao tự lập. Những bài học quý giá mà các bạn trẻ nhận được từ trải nghiệm này sẽ theo họ suốt đời, góp phần hình thành nên những con người tự tin, độc lập và luôn biết trân trọng những giá trị đích thực của cuộc sống.