Phân tích tác phẩm trở về của tác giả Thạch Làm

Đáp án:

 Thạch Lam là một trong những cây bút văn xuôi tiêu biểu trong văn học Việt Nam hiện đại giai đoạn 1930-1945. Truyện ngắn của Thạch Lam không khai thác các xung đột gay gắt, không có nhiều sự việc biến cố mà đi sâu khắc họa những rung động của thế giới nội tâm con người. Trở về là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật viết truyện ngắn của Thạch Lam. Tác phẩm có cốt truyện đơn giản, gần gũi, đời thường và mang khá đầy đủ những đặc trưng cơ bản của thể loại truyện ngắn nhưng chứa đựng những thông điệp có ý nghĩa sâu sắc.

Truyện mở ra bằng một tình huống rất đơn giản, nhẹ nhàng: “Tâm và vợ chàng về nghỉ mát ở nhà một người bạn ở vùng thôn quê. Khi người bạn mời thì Tâm nhận lời ngay, vì chàng tính được chỗ nghỉ mát suốt một tháng hè không phải mất tiền, vả lại tiện hơn nữa, chàng có dịp về thăm nhà cũng ở gần đó”. Điều khiến người đọc bất ngờ là suy nghĩ và thái độ của Tâm trong lần trở về này hoàn toàn trái ngược với những dự đoán của người đọc về tâm trạng của những người con xa quê trong tình huống trở về sau nhiều năm xa cách.

Tâm về thăm nhà “sau năm, sáu năm xa cách”, đó cũng là khoảng thời gian Tâm đã nỗ lực “để giành một cái địa vị trong xã hội. Chàng lấy vợ, con một nhà giàu có, cũng không cho mẹ biết”. Việc “không cho mẹ biết” về cuộc sống hiện tại của Tâm làm cho người đọc tò mò: tại sao Tâm phải dấu một chuyện hệ trọng như thế với mẹ. Lần theo câu chuyện người đọc dần hiểu rõ về hành động của Tâm. Cuộc sống giàu sang nơi thành thị khiến Tâm “chắc chắn không bao giờ muốn nghĩ đến quê nhà nữa”. Trong suy nghĩ của Tâm những liên lạc với chốn thôn quê chỉ đem đến cho Tâm những rắc rối: “Những người họ hàng ở làng chỉ làm chàng sinh ghét, vì những sự đi lại nhờ vả lôi thôi”. Với mẹ, Tâm chỉ nghĩ hàng tháng dấu vợ gửi tiền về giúp mẹ là đã làm “đủ bổn phận” và thậm trí Tâm còn “giận bà mẹ, vì bà mà chàng phải giấu diếm như thế”. Tâm “giận mẹ” bởi bà là người có xuất thân quê mùa. Nỗi giận và sự bao biện về hành vi giấu diếm của Tâm “vì bà mà chàng phải giấu diếm như thế” khiến cho bất cứ người con nào cũng nổi giận và thấy Tâm thật đáng khinh. Cảm xúc của Tâm khi về đến đầu làng những tưởng chính là cảm xúc của người xa quê lâu có dịp về thăm trước cảnh cũ, người xưa “khi đến gần đầu làng, Tâm trong lòng cũng thấy cảm động. Hai bên cánh đồng lúa xanh gió đưa như nổi sóng”, “Một cái cảm giác mát lạnh bỗng trùm lên hai vai: Tâm ngửng đầu lên nhìn, chàng vừa đi vừa bước vào dưới vòm lá tre xanh trong ngõ”, “ Mấy đứa trẻ nhà quê trần truồng và đen sạm đương chơi khăng ở vệ đường…”. Cảnh tượng ấy làm Tâm nhớ về quá khứ cũng như bao người khác khi trở về thăm nhà sau nhiều năm xa cách nhưng cảnh tượng ấy với Tâm chỉ gợi cảm giác đau đớn, tủi hổ mà bản thân chàng phải chịu khi sinh ra trên mảnh đất ấy “Trên đường giải đá, mặt đất khô rắn lại và nứt nẻ nhiều chỗ. Tâm nhớ lại cái đất ấy đã làm đau đớn bàn chân non nớt của chàng khi còn nhỏ ngày ngày cắp sách đi học.”, “Nghĩ đến thuở nhỏ, chàng cũng chỉ là một đứa bẩn thỉu như những đứa trẻ này”. Và bất giác Tâm thấy tự phụ vì đã “vượt hẳn được cái bực nghèo hèn ấy”. Thật không khó để nhận ra thái độ khinh bỉ, coi thường người nhà quê qua sự tự phụ của nhân vật Tâm. Với việc xây dựng điểm nhìn của người kể chuyện toàn tri tác giả đã khắc họa rõ nét tính cách nhân vật Tâm. Sự khéo léo di chuyển điểm nhìn giữa hiện tại là cuộc sống giàu sang, đủ đầy của Tâm với quá khứ nghèo hèn, đau đớn, tủi hổ mà Tâm phải chịu đựng; giữa bên ngoài là dáng vẻ, hành động trở về thăm nhà với bên trong là tâm trạng miễn cưỡng của nhân vật đã cho thấy thái độ vô ơn của Tâm với nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng Tâm thành tài. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật nhẹ nhàng, tinh tế phù hợp với tâm lí thường thấy của một bộ phận người trong xã hội đã làm góp phần làm nổi bật ý nghĩa của câu chuyện: những người ham vật chất, hư vinh mà quên đi quá khứ, sống vô tình, không biết trân trọng những gì trong quá khứ đã giúp mình trưởng thành, cho mình cuộc sống tốt đẹp ở hiện tại. Cốt truyện đơn giản không có nhiều sự việc, biến cố, không có các tình tiết gay cấn giàu kịch tính nhưng ám ảnh người đọc bởi sự vô ơn và lạnh lùng của nhân vật Tâm.

Những yếu tố nghệ thuật kể trên đã góp phần làm nên giá trị của câu chuyện: qua câu chuyện nhà văn gửi gắm vào đó lời nhắn nhủ tới bạn đọc: cần biết lên án những người ham vật chất, hư vinh mà quên đi quá khứ; phải biết trân trọng những người, những việc đã giúp mình trưởng thành và cho mình cuộc sống ở hiện tại. Những yếu tố ấy cũng thể hiện cá tính sáng tạo độc đáo mang phong cách rất riêng của nhà văn Thạch Lam.

Các yếu tố đặc sắc của truyện góp phần làm nên sức sống cho tác phẩm, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc và tạo dựng cá tính sáng tạo riêng của nhà văn Thạch Lam. Nội dung truyện nhẹ nhàng mà có ý nghĩa sâu sắc, gieo vào lòng người đọc những bài học làm người sâu sắc.