“Các nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật không phải đơn giản là những bản dập của những con người sống mà là hình tượng được khắc họa phù hợp với ý đồ tư tưởng của tác giả”. (Bê-ông Brit).Nhân vật ông nội trong truyện ngắn "Ông nội" của tác giả Tô Thủy là một hình tượng tiêu biểu cho người ông mẫu mực trong gia đình Việt Nam truyền thống. Hình ảnh ông hiện lên không chỉ gần gũi, thân thương mà còn toát lên phẩm chất cao đẹp, chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc.

Trước hết, ông nội là một con người giàu lòng yêu nước và tinh thần trách nhiệm với xã hội. Ông từng là chiến sĩ tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, góp phần vào chiến thắng lẫy lừng trong kháng chiến chống Pháp. Sau khi chiến tranh kết thúc, ông trở về quê hương, tiếp tục lao động sản xuất và tích cực tham gia các công tác địa phương. Hiện tại, ông giữ vai trò Trưởng ban Hội Bảo thọ của thôn, luôn sẵn sàng hỗ trợ bà con trong những công việc lớn nhỏ như cưới xin, ma chay, làm nhà, đốt gạch. Ông không chỉ là một người cao tuổi được mọi người kính trọng mà còn là tấm gương sáng về sự tận tụy và trách nhiệm với cộng đồng.

Ông nội không chỉ dành trọn đời mình cho xã hội mà còn là một người ông yêu thương và hết lòng chăm sóc con cháu. Tình yêu thương ấy thể hiện rõ qua cách ông dạy dỗ nhân vật "tôi" – người cháu trai duy nhất trong gia đình. Ông thường kể những câu chuyện lịch sử hào hùng về các danh nhân như Trần Hưng Đạo, Bà Triệu, Lê Lợi để khơi dậy lòng tự hào dân tộc và tinh thần học hỏi ở cháu. Bên cạnh đó, ông còn đọc cho cháu nghe những bài thơ hay, giàu giá trị nhân văn của Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Tố Hữu… Đặc biệt, ông luôn nhắc nhở cháu phải chăm chỉ học tập và tu dưỡng đạo đức bằng cách viết khẩu hiệu: "Chăm chỉ thành tài, miệt mài thành giỏi" dán ngay trên bàn học. Tuy yêu thương cháu, ông không bao giờ nuông chiều mà luôn nghiêm khắc, khuyến khích cháu nỗ lực vượt qua khó khăn để trưởng thành.

Không chỉ là một người ông tận tụy, ông nội còn là người giàu lòng bao dung và nhân hậu. Sau khi con trai hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, ông vẫn luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cả gia đình. Khi chứng kiến con dâu – mẹ của nhân vật "tôi" – ngày ngày sống trong nỗi đau mất chồng, ông đã khuyên con đi thêm bước nữa. Ông không chỉ muốn con dâu tìm được hạnh phúc mà còn suy nghĩ cho tương lai của gia đình. Việc ông mai mối mẹ nhân vật "tôi" với chú Quý – người đồng đội của bố – không chỉ thể hiện sự tinh tế mà còn là tấm lòng rộng lượng, luôn đặt hạnh phúc gia đình lên trên hết. Sau này, ông đối xử với chú Quý như con ruột và tạo dựng một gia đình hòa thuận, tràn đầy tình yêu thương.

Hình ảnh ông nội còn hiện lên như biểu tượng của gia đình truyền thống Việt Nam. Với vóc dáng nhỏ nhắn, mái tóc bạc phơ, giọng nói sang sảng, hàng râu dài trắng như sợi cước, ông giống như một ông tiên trong câu chuyện cổ tích. Ông không chỉ là người giữ lửa, vun đắp tình cảm gia đình mà còn là điểm tựa tinh thần cho mọi thành viên. Những lời dặn dò của ông trước ngày cháu lên đường đi học: "Cháu phải chịu khó học cho giỏi, tu dưỡng đạo đức cho tốt, đừng để cái xấu cám dỗ..." đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng nhân vật "tôi" và người đọc.

Có thể nói, nhân vật ông nội không chỉ là một người ông đáng kính mà còn là biểu tượng của lớp người đã đi qua chiến tranh, cống hiến cả đời cho đất nước và gia đình. Qua hình tượng ông nội, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về tình yêu thương, sự bao dung và trách nhiệm trong gia đình, cũng như tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp. Ông nội là tấm gương sáng để thế hệ sau noi theo, là người giữ lửa cho tổ ấm và là điểm tựa cho những ước mơ và hoài bão của cháu mình.