Cuộc sống hiện đại mang đến cho con người nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Trong bối cảnh đó, việc sống tự lập trở thành một trong những yếu tố quan trọng giúp mỗi cá nhân trưởng thành và thành công. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng bên cạnh những người trẻ có ý thức tự lập vẫn còn một bộ phận không nhỏ mang tư tưởng ỷ lại, dựa dẫm vào gia đình và xã hội. Đây là một thực trạng đáng suy ngẫm, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của mỗi cá nhân và cộng đồng.

Trước hết, cần hiểu rõ hai khái niệm: tự lập và ỷ lại. Tự lập là khả năng tự chủ trong cuộc sống, tự đưa ra quyết định, chịu trách nhiệm về hành động của mình mà không phụ thuộc vào người khác. Một người sống tự lập biết chăm lo cho bản thân, không ngừng học hỏi và sẵn sàng đối diện với thử thách để phát triển. Ngược lại, ỷ lại là sự phụ thuộc vào gia đình, xã hội hoặc người khác mà không có ý thức tự vươn lên. Những người có tư tưởng này thường thụ động, trông chờ sự giúp đỡ thay vì nỗ lực tự thân.

Thực tế cho thấy, nhiều người trẻ ngày nay ý thức rõ tầm quan trọng của sự tự lập, không ngừng học tập, rèn luyện và nỗ lực khẳng định bản thân trong học tập, công việc cũng như cuộc sống. Họ rèn luyện kỹ năng sống, tự kiếm tiền và có trách nhiệm với bản thân. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn tồn tại không ít người trẻ mang tư tưởng ỷ lại, dựa dẫm vào cha mẹ về tài chính, công việc hay các quyết định quan trọng trong cuộc sống. Nhiều sinh viên sau khi ra trường vẫn chờ đợi sự sắp đặt từ gia đình, không có tinh thần tự chủ dẫn đến khó khăn trong việc thích nghi với môi trường thực tế.

Sự đối lập giữa lối sống tự lập và tư tưởng ỷ lại bắt nguồn từ ba nguyên nhân chính: yếu tố cá nhân, tác động của gia đình và ảnh hưởng của xã hội. Trước hết, về phía bản thân mỗi người, nhiều người trẻ chưa có ý thức rõ ràng về trách nhiệm cuộc sống, chưa rèn luyện sự tự lập từ sớm mà luôn tìm cách né tránh khó khăn, thử thách. Họ quen với sự dễ dàng, không muốn bước ra khỏi vùng an toàn của mình. Thứ hai, gia đình cũng là một yếu tố quan trọng, nhiều bậc phụ huynh quá nuông chiều con cái, làm hết mọi việc, không tạo điều kiện cho con tự lập. Điều này khiến con cái hình thành tâm lý dựa dẫm, thiếu kỹ năng sống. Cuối cùng, xã hội hiện đại với sự phát triển của công nghệ, sự hỗ trợ quá mức từ một số chính sách phúc lợi cũng có thể khiến một bộ phận người trẻ mất đi động lực phấn đấu, chỉ muốn ỷ lại vào sự hỗ trợ từ người khác thay vì tự nỗ lực.

Hậu quả của tư tưởng ỷ lại là rất nghiêm trọng. Những người trẻ không có tinh thần tự lập dễ trở nên lười biếng, thụ động, thiếu trách nhiệm với cuộc sống của chính mình. Điều này không chỉ cản trở sự phát triển cá nhân mà còn tạo ra gánh nặng cho gia đình và xã hội. Ngược lại, những người sống tự lập có khả năng thích nghi cao, tự chủ trong cuộc sống và dễ dàng đạt được thành công nhờ sự nỗ lực của bản thân.

Để khắc phục tình trạng này, mỗi cá nhân cần nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tự lập, rèn luyện bản thân ngay từ những việc nhỏ nhất. Gia đình cần thay đổi cách giáo dục, tạo điều kiện để con cái trải nghiệm, tự chịu trách nhiệm với cuộc sống của mình. Nhà trường cần chú trọng đào tạo kỹ năng thực tiễn giúp học sinh, sinh viên phát triển tư duy độc lập. Bên cạnh đó, xã hội cũng cần tạo môi trường thuận lợi để người trẻ có cơ hội thể hiện năng lực, tránh tâm lý phụ thuộc vào sự hỗ trợ quá mức.

Sống tự lập là một phẩm chất quan trọng giúp mỗi người trẻ phát triển toàn diện và thành công trong cuộc sống. Ngược lại, tư tưởng ỷ lại chỉ khiến con người trở nên thụ động, kém bản lĩnh và khó thích nghi với xã hội hiện đại. Vì vậy, mỗi cá nhân cần rèn luyện sự tự lập ngay từ bây giờ để trở thành những con người mạnh mẽ, tự tin và làm chủ tương lai của chính mình.