Nguyễn Ngọc Tư (sinh năm 1976) là một trong những nhà văn đương đại nổi bật của Việt Nam, gắn bó sâu sắc với mảnh đất miền Tây Nam Bộ. Các tác phẩm của bà thường xoay quanh đời sống người dân quê, với văn phong mộc mạc, gần gũi nhưng cũng không kém phần sâu lắng, tinh tế. Trong đó, “Ai biểu xấu” là một truyện ngắn tiêu biểu, thể hiện rõ nét tài năng của Nguyễn Ngọc Tư trong việc khắc họa những khía cạnh rất đời, rất thật của con người, cùng những nỗi niềm mang đậm tính nhân văn.

“Ai biểu xấu” được viết trong dòng chảy chung của những tác phẩm xoay quanh cuộc sống thôn quê miền Tây, nơi con người phải đối mặt với nhiều áp lực từ thiên nhiên, cuộc sống mưu sinh, và đặc biệt là những định kiến, áp lực từ cộng đồng. Nguyễn Ngọc Tư, qua giọng văn đằm thắm, đã phản ánh hiện thực đời thường của những con người giản dị, đôi lúc tưởng như nhỏ bé nhưng lại có nội tâm vô cùng phong phú. Đoạn truyện “Ai biểu xấu” tập trung vào nhân vật chính (thường là một cô gái hoặc người phụ nữ trẻ) – người mang ngoại hình “xấu xí” theo quan niệm của người xung quanh. Từ đó, câu chuyện triển khai những xung đột, những đụng chạm giữa nhân vật chính với cộng đồng. Qua lăng kính của Nguyễn Ngọc Tư, vẻ “xấu” ấy không chỉ đơn thuần là ngoại hình, mà còn ẩn chứa nhiều hàm ý sâu xa về cách nhìn nhận, đánh giá con người trong xã hội.

Nhan đề “Ai biểu xấu” gợi cho người đọc một cảm giác bâng khuâng xen lẫn sự chua chát. Tại sao lại “ai biểu xấu”? Phải chăng nhân vật chính bị xã hội, bị người thân hay bạn bè xung quanh phán xét, chê bai vì ngoại hình không được ưa nhìn? Hay chính bản thân nhân vật ấy cũng tự dằn vặt vì “cái tội” xấu xí? Ở một góc độ khác, nhan đề này như lời than trách nhẹ nhàng: xã hội thường áp đặt vẻ đẹp, chuẩn mực hình thức lên mỗi người, để rồi ai đó vô tình “bị” xấu và phải gánh chịu những ánh mắt, lời bình phẩm không mong muốn. Như vậy, chỉ qua nhan đề, người đọc có thể hình dung ra thông điệp của truyện: con người thường bị tổn thương từ những lời nhận xét bề ngoài, trong khi vẻ đẹp thực sự nằm ở nội tâm, nhân cách. Đồng thời, nhan đề cũng cho thấy sự trào phúng, một chút hài hước chua cay đặc trưng trong văn phong của Nguyễn Ngọc Tư.

Trọng tâm của đoạn truyện chính là nhân vật “xấu” – có thể là một cô gái tên A (hoặc B), sống ở vùng quê sông nước. Tác giả khắc họa nhân vật này qua những chi tiết giản dị: một cô gái có nước da sạm, tóc rối, gương mặt không cân đối, dáng vẻ lầm lũi, thường mặc cảm, thu mình trước đám đông. Từ nhỏ, nhân vật đã phải nghe những lời trêu chọc: “xấu như ma lem”, “đứa con gái xấu ma chê quỷ hờn”,… Những câu nói tưởng như đùa cợt nhưng lại để lại tổn thương rất lớn, khiến nhân vật trở nên rụt rè, tự ti. Tuy nhiên, Nguyễn Ngọc Tư không dừng lại ở ngoại hình, mà đi sâu vào thế giới nội tâm. Ở đó, nhân vật này có một tâm hồn mỏng manh, khao khát được yêu thương, được công nhận. Thỉnh thoảng, cô cũng mơ mộng về một ngày nào đó sẽ tìm được người trân trọng vẻ đẹp tâm hồn của mình. Cái “xấu” ấy, vì thế, trở thành chiếc vỏ bọc ngăn cô hòa nhập với cộng đồng. Nhưng đồng thời, chính nhờ cảm giác “bị tách biệt” mà nhân vật lại có cái nhìn sâu sắc, cảm thông hơn với những ai cũng mang nỗi mặc cảm tương tự. Trong nhiều tác phẩm của Nguyễn Ngọc Tư, những nhân vật “yếu thế” hoặc “bị xem thường” thường có nội lực mạnh mẽ. “Ai biểu xấu” cũng không ngoại lệ. Dù bị dè bỉu, cô gái ấy vẫn âm thầm làm việc, sống lương thiện, chăm chỉ. Từ đó, tác giả gửi gắm thông điệp: Vẻ đẹp đích thực không nằm ở ngoại hình, mà nằm trong cách con người đối đãi với nhau, cách họ nỗ lực vượt qua nghịch cảnh.

Cốt truyện “Ai biểu xấu” xây dựng xung đột chính dựa trên sự đối lập giữa ngoại hình và nội tâm, giữa quan niệm về “cái đẹp” của cộng đồng với giá trị con người đích thực. Môi trường thôn quê tưởng yên bình, nhưng lại tiềm ẩn không ít định kiến. Có người cảm thông, nhưng cũng có nhiều kẻ buông lời ác ý, khiến nhân vật phải chịu sự giày vò tinh thần. Đặc biệt, bi kịch nảy sinh khi nhân vật chính có tình cảm với một người “bình thường”, thậm chí là được coi là đẹp đẽ hay có địa vị hơn. Lúc này, những lời xì xào, bàn tán lại càng trở nên cay nghiệt, khiến cô gái rơi vào trạng thái bế tắc.
Nhưng cũng qua xung đột ấy, Nguyễn Ngọc Tư hé lộ vẻ đẹp khác của con người miền quê. Bên cạnh những kẻ độc miệng, còn có những tấm lòng nhân hậu, sẵn sàng bao dung, che chở cho nhân vật “xấu”. Đó có thể là một bà cụ già, một người bạn câm, hay một anh thanh niên cùng hoàn cảnh. Họ giúp cô gái nhận ra rằng, cuộc sống còn nhiều sự yêu thương và sẻ chia. Thế giới nội tâm của nhân vật, vì thế, dần nhen nhóm niềm tin vào giá trị chân thật của bản thân.

Văn phong của Nguyễn Ngọc Tư trong “Ai biểu xấu” vẫn giữ được nét đặc trưng: mộc mạc, giàu cảm xúc, đôi khi pha chút trào lộng, chua cay nhưng lại rất đỗi nhân văn. Chị thường sử dụng những từ ngữ địa phương Nam Bộ, kết hợp với lối diễn đạt tự nhiên, gần gũi. Nhờ vậy, người đọc không chỉ được tiếp cận câu chuyện mà còn như cảm nhận rõ hương vị, nhịp điệu của đời sống miền Tây sông nước. Đặc biệt, nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật rất tinh tế. Tác giả không “dồn dập” lời kể mà lồng ghép qua các sự kiện nhỏ, qua đối thoại và qua chính suy nghĩ của nhân vật. Mỗi khi cô gái bị chê cười, tác giả không sa vào việc miêu tả ngoại hình một cách tiêu cực, mà tập trung khắc họa phản ứng nội tâm: đôi mắt cụp xuống, tim nhói lên, hoặc nỗi buồn lặng lẽ. Từ đó, người đọc dễ dàng đồng cảm, thấy được sự tổn thương ngấm ngầm tích tụ. Cách xây dựng bối cảnh miền quê với con sông, cánh đồng, ngôi nhà nhỏ, và những con người lao động lam lũ cũng góp phần tạo nên không gian cho “Ai biểu xấu”. Trong cái khung cảnh tưởng chừng bình yên ấy, con người vẫn có thể gây tổn thương cho nhau bằng lời nói vô tình, bằng những quan niệm hẹp hòi. Tính chân thực trong ngòi bút của Nguyễn Ngọc Tư được thể hiện rõ: chị không tô hồng cuộc sống, cũng không bi kịch hóa, mà chỉ để mọi thứ diễn ra tự nhiên, như vốn có.

Qua “Ai biểu xấu”, Nguyễn Ngọc Tư gửi gắm một thông điệp nhân văn: vẻ đẹp thật sự của con người nằm ở tấm lòng, ở sự bao dung, cảm thông, chứ không phụ thuộc vào những tiêu chuẩn bề ngoài. Nhân vật “xấu” trở thành biểu tượng cho những ai từng bị chê bai, từng phải sống trong cái bóng của sự tự ti. Tác phẩm thôi thúc chúng ta nhìn nhận lại cách đối xử với người khác, để không vô tình gây tổn thương bằng những lời trêu đùa tưởng vô hại. Đồng thời, câu chuyện còn cho thấy sức mạnh của tình người: chỉ cần một chút quan tâm, một chút yêu thương, chúng ta có thể giúp người khác vượt qua mặc cảm, sống tốt hơn và tin vào chính mình. Nếu vẻ bề ngoài khiến con người xa cách nhau, thì tấm lòng chân thành chính là cầu nối để con người xích lại gần nhau hơn.

“Ai biểu xấu” tiếp tục khẳng định phong cách viết vừa gần gũi vừa day dứt của Nguyễn Ngọc Tư. Tương tự như những tác phẩm khác của chị (Cánh đồng bất tận, Gió lẻ và 9 câu chuyện, v.v.), truyện ngắn này đào sâu vào những mảng tối trong cuộc sống nông thôn, nơi con người phải đương đầu với không chỉ khó khăn vật chất, mà cả những rào cản tinh thần. Mỗi chi tiết tưởng như nhỏ nhặt lại chứa đựng một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh chung về thân phận con người. Chính sự chân thật và khả năng “chạm” vào nỗi niềm của người đọc đã làm nên sức hút của “Ai biểu xấu”. Nguyễn Ngọc Tư không kết thúc câu chuyện theo lối bi kịch hay quá hân hoan. Chị để lại một dư âm lưng chừng, vừa thực tế, vừa mở ra hy vọng. Điều đó giúp tác phẩm vẹn nguyên sức sống và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả.

Trên bình diện văn học, “Ai biểu xấu” góp phần tô đậm dấu ấn của Nguyễn Ngọc Tư với đề tài miền Tây, đề tài thân phận người phụ nữ và những phận người nhỏ bé. Tác phẩm nhắc nhở chúng ta về sự đa dạng của vẻ đẹp, về những giá trị nhân văn ẩn giấu đằng sau vẻ bề ngoài, đồng thời phê phán nhẹ nhàng nhưng thấm thía những định kiến xã hội. Trong bối cảnh văn học đương đại, khi nhiều tác phẩm đề cao những đề tài đô thị, hiện đại, thì “Ai biểu xấu” lại đưa người đọc trở về với không gian thôn quê bình dị, để lắng nghe tiếng lòng của những con người còn đang vật lộn với chính mặc cảm và sự phán xét từ xung quanh. Bởi thế, truyện không chỉ mang tính giải trí hay thẩm mỹ, mà còn gợi lên nhiều suy tư về nhân sinh, về cách chúng ta nhìn nhận và đối xử với nhau trong cộng đồng.

Tựu trung lại, “Ai biểu xấu” là một truyện ngắn thấm đượm tính nhân văn và giàu chất suy tư. Thông qua nhân vật “xấu” với những mặc cảm, tổn thương sâu kín, Nguyễn Ngọc Tư đã phơi bày bức tranh muôn màu về đời sống thôn quê, nơi con người dễ dàng gây thương tổn cho nhau bằng định kiến, nhưng cũng có thể hàn gắn và sưởi ấm nhau bằng sự bao dung. Văn phong mộc mạc, giàu cảm xúc cùng khả năng miêu tả tâm lý tinh tế đã giúp tác phẩm chạm đến trái tim độc giả, thôi thúc họ suy ngẫm về vẻ đẹp đích thực của con người. “Ai biểu xấu” không chỉ là một lời tự vấn về sự tàn nhẫn của những lời phán xét vô tình, mà còn là khúc ca dịu dàng về lòng nhân ái, về giá trị của tình người. Trong dòng chảy văn học Việt Nam hiện đại, truyện ngắn này xứng đáng được trân trọng như một tấm gương phản chiếu nỗi niềm của những phận người nhỏ bé, và như một lời nhắc nhở chúng ta hãy mở lòng trước mọi khác biệt, để mỗi cuộc gặp gỡ đều trở thành cơ hội thấu hiểu và sẻ chia.