Có những mùi hương gắn bó với ký ức con người chỉ thoảng qua thôi cũng đủ làm sống dậy cả một miền quá khứ tưởng chừng như đã trôi vào dĩ vãng. Đó có thể là hương bếp lửa quê nhà, hương hoa cỏ, đồng nội trên khắp mọi nẻo đường tuổi thơ hay đôi khi chỉ là một mùi hương rất đỗi bình dị nhưng lại gợi lên bao nỗi niềm. Hương ổi của một mùa thu cũ, của một thời đã xa vẫn âm thầm len lỏi trong tâm trí con người như một dấu vết không thể xóa nhòa. Trong truyện ngắn Hương ổi, tác giả Nguyễn Phan Hách đã mượn mùi hương ấy để kể về một câu chuyện tình yêu dang dở, về sự nối tiếp giữa các thế hệ và những hoài niệm không bao giờ phai nhạt.

Trước hết, truyện mở ra với hình ảnh nhân vật người cha trong một buổi chiều yên tĩnh, nhấp ngụm trà ngâu năm ngoái, gợi lên không khí hoài cổ và trầm mặc. Ngay từ đầu, hình ảnh “hương ngâu năm ngoái” đã báo hiệu sự gắn bó của nhân vật với quá khứ, với những ký ức chưa bao giờ phai nhạt. Sự xuất hiện của cô Ngân – người hàng xóm từng du học xa quê mang đến một đĩa ổi chín đã khơi dậy trong nhân vật “tôi” những hoài niệm về tuổi thơ, về mối tình cũ của cha mình. Chi tiết này không chỉ là nút thắt dẫn dắt mạch truyện mà còn biểu tượng cho sự trở lại của một quá khứ tưởng chừng đã bị lãng quên.

Hình ảnh cây ổi gắn liền với những kỷ niệm tuổi thơ của nhân vật “tôi”, đồng thời là chứng nhân của một mối tình đẹp nhưng không thành. Mùi hương ổi chính là cầu nối vô hình giữa hai gia đình, giữa cha của “tôi” và mẹ của Ngân. Dù bức tường được xây lên cao hơn, dù hai nhà không còn nói chuyện nhưng hương ổi vẫn len lỏi qua mọi rào cản như chính tình cảm lặng lẽ mà cha của nhân vật “tôi” dành cho người yêu cũ. Hình ảnh “pháo cưới treo trên nhành ổi tung tóe, quả chín rơi lụp bụp” không chỉ đánh dấu sự chia ly của một chuyện tình mà còn như một vết cắt trong lòng người ở lại. Sự bất lực của người cha trước định kiến xã hội trước số phận đã an bài càng làm tăng thêm nỗi tiếc nuối day dứt trong câu chuyện.

Bên cạnh đó, chi tiết mẹ Ngân chặt bỏ cây ổi cỗi khi người chồng qua đời cũng mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Nó không chỉ đơn thuần là hành động dọn dẹp vườn tược mà còn thể hiện một sự đoạn tuyệt với quá khứ như muốn chấm dứt mọi kỷ niệm liên quan đến người chồng đã mất và mối tình cũ từng bị chôn vùi. Thế nhưng, dù cây ổi cũ đã bị chặt, hương ổi không còn lan tỏa thì cây ổi mới vẫn có thể được trồng lại từ giống cũ. Hành động Ngân ươm giống cây ổi xưa và trồng lại cho thấy sự nối tiếp giữa các thế hệ, là biểu tượng của sự tái sinh ký ức của những giá trị không bao giờ mất đi theo thời gian. Trái ổi bói đầu mùa mà nhân vật “tôi” và người cha cùng nếm mang một ý nghĩa đặc biệt: quá khứ có thể ngủ yên nhưng không bao giờ hoàn toàn biến mất, nó vẫn tồn tại và được tiếp nối theo những cách riêng.

Về mặt nghệ thuật, truyện ngắn Hương ổi được xây dựng với giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế và đầy chất thơ. Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng như hương ổi, bức tường, pháo cưới, cây ổi bị chặt rồi lại mọc… để gợi lên những tầng ý nghĩa sâu sắc. Đặc biệt, nghệ thuật kể chuyện theo dòng hồi tưởng giúp tạo nên sự lắng đọng để mỗi chi tiết nhỏ đều có sức nặng và gợi mở nhiều suy nghĩ trong lòng người đọc.

Hương ổi không chỉ là một câu chuyện về tình yêu dang dở mà còn là bức tranh tinh tế về những hoài niệm, sự ngăn cách và sự tiếp nối. Mùi hương ổi bay qua bức tường năm tháng, kết nối quá khứ và hiện tại như một minh chứng cho những điều tưởng đã lùi xa nhưng vẫn vẹn nguyên trong lòng người. Với lối viết nhẹ nhàng, sâu lắng, truyện ngắn không chỉ đánh thức những rung động sâu xa trong tâm hồn mà còn gợi nhắc về những điều tưởng nhỏ bé nhưng lại có sức sống mãnh liệt trong ký ức con người. Có lẽ, trong cuộc đời ai cũng có một "mùi hương ổi" của riêng mình – một thứ hương gợi nhớ về những gì đã qua nhưng chẳng bao giờ phai nhạt.