Bài thơ "Mùa hạ" của Xuân Quỳnh là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện những cảm nhận sâu sắc về mùa hè, mùa của sự sống và khát khao, mùa của những ước mơ và dục vọng. Tác giả không chỉ miêu tả mùa hạ một cách sinh động qua những hình ảnh thiên nhiên, mà còn làm nổi bật sự gắn kết giữa thiên nhiên và con người, qua đó bộc lộ tâm trạng của tác giả về tuổi trẻ và những khát khao trong cuộc đời. Bài thơ gồm bốn khổ thơ, mỗi khổ thơ là một biểu tượng của mùa hạ, từ những sắc thái thiên nhiên cho đến những cảm xúc và ước mơ của con người.

Đoạn đầu tiên của bài thơ mở ra với một không gian mùa hạ tươi đẹp, đầy sức sống:

"Đó là mùa của những tiếng chim reo
Trời xanh biếc, nắng tràn trên khắp ngả
Đất thành cây, mật trào lên vị quả
Bước chân người bỗng mở những đường đi."

Bài thơ khắc họa mùa hạ với không gian tràn đầy sắc màu và âm thanh. Cảnh vật hiện lên qua màu sắc rực rỡ của trời xanh biếc, ánh nắng tràn ngập không gian. Từ "trời xanh biếc" cho thấy vẻ đẹp trong sáng và bao la của mùa hè. Đất "thành cây", "mật trào lên vị quả", hình ảnh này thể hiện sự sinh sôi nảy nở của thiên nhiên, của sức sống mãnh liệt trong mùa hạ. Tác giả dùng "mật" và "vị quả" để miêu tả sự ngọt ngào, sự bội thu của mùa hè, khi mà mọi thứ đều trở nên tươi mới, dồi dào. Hình ảnh “bước chân người bỗng mở những đường đi” như một sự chuyển động không ngừng của con người, giống như thiên nhiên cũng đang không ngừng phát triển và lan tỏa. Qua đó, Xuân Quỳnh muốn nhấn mạnh mùa hạ là mùa của sự trỗi dậy, của những cơ hội mới, những sự sống mới bắt đầu nở hoa và đem lại những quả ngọt cho con người. Tác giả dường như muốn nói rằng mùa hè là mùa của sự bừng tỉnh và động lực để con người tiến về phía trước, mở rộng những con đường, những cơ hội trong cuộc sống.

Trong khổ thơ thứ hai, mùa hạ hiện lên với sự phơi bày tất cả, không gì có thể giấu giếm:

"Đó là mùa không thể giấu che
Cả vạn vật đều phơi trần dưới nắng
Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng
Từ những miền cay đắng hoá thành thơ."

Câu thơ "Đó là mùa không thể giấu che" là lời khẳng định mạnh mẽ rằng mùa hạ là thời điểm mà tất cả đều bộc lộ ra ngoài, không có gì có thể giấu diếm được. Mùa hè, với cái nắng gay gắt và ánh sáng mạnh mẽ, không chỉ chiếu sáng bề mặt vật chất mà còn soi rọi đến từng ngóc ngách trong tâm hồn. Cả "vạn vật" đều “phơi trần dưới nắng”, không gì có thể che giấu. Đoạn thơ tiếp theo mô tả biển xanh thẳm, cánh buồm trắng bay lộng gió, là hình ảnh của một sự tự do, rộng mở. Biển, bao la và thẳm sâu, không chỉ là một phần của thiên nhiên mà còn là hình ảnh tượng trưng cho những nỗi niềm và ước mơ, khát khao trong tâm hồn con người. Đặc biệt, câu thơ "Từ những miền cay đắng hoá thành thơ" thể hiện một sự chuyển biến, từ những gian truân, vất vả của cuộc đời, những nỗi đau hay cay đắng, tất cả đều được “hoá thành thơ”. Mùa hè không chỉ là mùa của niềm vui mà còn là mùa để con người đối mặt với những điều khó khăn trong cuộc sống, để tìm ra cái đẹp, cái thơ mộng ngay cả trong những khắc nghiệt, để những khát khao được giải phóng và trở thành những ước mơ.

Khổ thơ thứ ba của bài thơ khắc họa mùa hạ như là mùa của những ước mơ, dục vọng muôn đời không thể kể hết:

"Đó là mùa của những ước mơ
Những dục vọng muôn đời không xiết kể
Gió bão hoà, mưa thành sông thành bể
Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu."

Mùa hạ là mùa của những ước mơ, những khát khao cháy bỏng. Từ "dục vọng" trong câu thơ có thể hiểu là những ước muốn mãnh liệt của con người, những khát khao không thể kiềm chế được. Đây không chỉ là khát khao về vật chất mà còn là khát vọng về tình yêu, về sự tự do, về cuộc sống tươi đẹp. Tác giả sử dụng hình ảnh thiên nhiên như "gió bão hoà", "mưa thành sông thành bể" để thể hiện sự mãnh liệt của những dục vọng, những khát khao trong con người. Mùa hè là mùa của sự bùng nổ, của những cảm xúc không thể kiềm chế, những ước mơ cháy bỏng. Câu thơ "Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu" cho thấy sức mạnh của mùa hè, khi mà một cái nhìn, một cảm giác thoáng qua cũng có thể làm bùng lên trong con người những tình cảm mãnh liệt.

Khổ thơ cuối cùng của bài thơ là những cảm nhận sâu sắc của tác giả về mùa hạ của riêng mình, gắn liền với tuổi trẻ, với khát khao và những hoài niệm về quá khứ:

"Đó là mùa của những buổi chiều
Cánh diều giấy nghiêng vòm trời cao vút
Tiếng dế thức suốt đêm dài oi bức
Tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa."

Bài thơ kết thúc với những hình ảnh đầy ắp kỷ niệm của tuổi thơ và mùa hè: cánh diều giấy, tiếng dế rả rích suốt đêm, tiếng cuốc thúc giục trong trưa hè. Những hình ảnh này gợi lên một không gian mùa hè thân thuộc, gần gũi, đầy ắp những kỷ niệm. Cánh diều bay trên bầu trời cao vút tượng trưng cho những ước mơ của tuổi trẻ, là hình ảnh của khát vọng tự do, khám phá, vươn tới những tầm cao mới. Tiếng dế, tiếng cuốc là âm thanh đặc trưng của mùa hè, biểu thị cho nhịp sống hối hả, sôi động của thiên nhiên cũng như của tuổi trẻ. Cuối bài thơ, Xuân Quỳnh tự hỏi về mùa hạ của mình: "Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa / Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?" Câu hỏi này không chỉ thể hiện sự hoài niệm về quá khứ mà còn là sự tiếc nuối về tuổi trẻ, về những khát khao chưa kịp thực hiện. Câu hỏi ấy thể hiện sự suy tư về thời gian, về tuổi trẻ trôi qua nhanh chóng và không thể quay lại.

Bài thơ "Mùa hạ" của Xuân Quỳnh là một tác phẩm đậm chất tự sự, vừa miêu tả mùa hè đầy sắc màu và âm thanh, vừa phản ánh những cảm xúc, khát khao của tác giả về tuổi trẻ, về cuộc sống, về những ước mơ và hoài niệm. Mùa hè trong bài thơ không chỉ là một mùa của thiên nhiên, mà còn là mùa của tâm hồn con người, của những khát khao chưa được thỏa mãn và những hoài niệm về một thời tuổi trẻ tươi đẹp. Xuân Quỳnh đã khéo léo kết hợp những hình ảnh thiên nhiên với những cảm xúc và suy nghĩ về cuộc sống, tạo nên một bài thơ vừa sinh động, vừa sâu sắc.