phân tích bài thơ Nói với em của tác giả Vũ Qhần Phương

Mở bài

Vũ Quần Phương là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam, nổi tiếng với những vần thơ giản dị, giàu cảm xúc và mang đậm hơi thở cuộc sống. Bài thơ "Nói với em" là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách ấy, thể hiện những khám phá tinh tế về thế giới xung quanh và tình cảm gia đình thiêng liêng qua lời nhắn nhủ ngọt ngào dành cho người em.

Thân bài

1. Giới thiệu tác giả và tác phẩm

 * Tác giả: Vũ Quần Phương (sinh năm 1940) là một nhà thơ, nhà phê bình văn học nổi tiếng của Việt Nam. Thơ ông thường mang giọng điệu trữ tình, sâu lắng, khai thác những vẻ đẹp bình dị của cuộc sống và những tình cảm nhân văn sâu sắc. Ông từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn Việt Nam và có nhiều đóng góp cho sự phát triển của văn học nước nhà.

 * Tác phẩm: Bài thơ "Nói với em" được sáng tác trong giai đoạn sự nghiệp thơ ca của Vũ Quần Phương đã đạt đến độ chín. Bài thơ không chỉ là lời nhắn nhủ yêu thương dành cho người em mà còn là sự gợi mở về cách cảm nhận cuộc sống bằng cả trái tim và tâm hồn. Với ngôn ngữ trong sáng, hình ảnh gần gũi, bài thơ đã chạm đến những tình cảm sâu kín trong lòng người đọc.

2. Phân tích đặc sắc nội dung

Bài thơ "Nói với em" tập trung vào việc khám phá thế giới xung quanh và những tình cảm gia đình thiêng liêng thông qua những hành động rất đỗi giản dị: nhắm mắt. Mở đầu khổ thơ 1 ta như được tác giả dẫn dắt vào trong khu vườn lộng gió :

Nếu nhắm mắt trong vườn lộng gió

sẽ nghe được nhiều tiếng chim hay

tiếng lích chích chim sâu trong lá

con chìa vôi vừa hót vừa bay.

Mở ra thế giới thiên nhiên tươi đẹp và đầy âm thanh. Khi nhắm mắt, người em không chỉ cảm nhận được làn gió mát mà còn lắng nghe được những âm thanh sống động của cuộc sống: tiếng chim hót líu lo, tiếng chim sâu ríu rít trong kẽ lá, hình ảnh con chìa vôi vừa hót vừa bay lượn. Việc nhắm mắt giúp thính giác trở nên nhạy bén hơn, mở ra một thế giới âm thanh phong phú mà đôi khi ta bỏ lỡ trong cuộc sống vội vã.

Nối tiếp mạch cảm xúc với những hình ảnh hiện lên qua những câu chuyện cổ tích :

Nếu nhắm mắt nghe bà kể chuyện

sẽ được nhìn thấy các bà tiên

thấy chú bé đi hài bảy dặm

quả Thị Thơm cô Tấm rất hiền.

Dẫn người em vào thế giới cổ tích diệu kỳ qua lời kể của bà. Nhắm mắt lại, những câu chuyện cổ tích không chỉ được nghe mà còn hiện ra sống động trong trí tưởng tượng. Đó là hình ảnh các bà tiên hiền hậu, chú bé đi hài bảy dặm tài giỏi, cô Tấm dịu hiền và quả Thị Thơm chứa đựng điều bất ngờ. Việc nhắm mắt khơi gợi trí tưởng tượng, đưa người em vào một thế giới huyền ảo, nuôi dưỡng tâm hồn và tình yêu với những giá trị tốt đẹp.

Khổ thơ cuối như bao tâm tư tình cảm của tác giả:

Nếu nhắm mắt nghĩ về cha Mẹ

đã nuôi em khôn lớn từng ngày

tay bồng bế sớm khuya vất vả

nhắm mắt rồi lại mở ra ngay.

 Hướng người em về với tình cảm gia đình, đặc biệt là công lao to lớn của cha mẹ. Khi nhắm mắt và nghĩ về cha mẹ, người em sẽ cảm nhận sâu sắc những vất vả, hy sinh mà cha mẹ đã trải qua để nuôi con khôn lớn. Hình ảnh "tay bồng bế sớm khuya vất vả" gợi lên sự tận tảo, yêu thương vô bờ bến của cha mẹ. Câu thơ cuối "nhắm mắt rồi lại mở ra ngay" thể hiện sự trân trọng thực tại, ý thức được tình yêu thương và sự hy sinh của cha mẹ luôn hiện hữu trong cuộc sống hàng ngày.

Xuyên suốt bài thơ là lời nhắn nhủ nhẹ nhàng, đầy yêu thương của người anh dành cho em. Bài thơ không chỉ đơn thuần là những lời khuyên mà còn là sự gợi mở về cách cảm nhận cuộc sống một cách sâu sắc và trân trọng những điều bình dị xung quanh.

3. Phân tích đặc sắc nghệ thuật

 * Thể thơ: Thể thơ 7 chữ với số câu và số chữ trong mỗi dòng là 7 chữ, tạo nên sự linh hoạt, tự nhiên như lời nói thường ngày.

 * Ngôn ngữ: Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày. Các từ ngữ được lựa chọn tinh tế, giàu sức gợi hình và biểu cảm ("lộng gió", "lích chích", "ríu rít", "vừa hót vừa bay", "đi hài bảy dặm", "hiền").

 * Hình ảnh: Các hình ảnh thơ tươi sáng, sinh động, gợi những cảm xúc trong trẻo, hồn nhiên. Hình ảnh "vườn lộng gió", "tiếng chim hay", "các bà tiên", "chú bé đi hài bảy dặm", "quả Thị Thơm", "cô Tấm", "tay bồng bế sớm khuya vất vả" đều quen thuộc, gần gũi nhưng được đặt trong một mối tương quan đặc biệt qua hành động "nhắm mắt", tạo nên những khám phá mới mẻ.

 * Biện pháp tu từ: Điệp cấu trúc "nếu nhắm mắt" được lặp lại ở đầu mỗi khổ thơ, tạo nên cấu trúc song hành, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắng nghe và cảm nhận bằng tâm hồn. Từ đótạo ra một nhịp điệu nhẹ nhàng, như lời ru êm ái.

 * Giọng điệu: Giọng điệu tâm tình, thủ thỉ, yêu thương, thể hiện sự quan tâm và mong muốn người em khám phá những vẻ đẹp tiềm ẩn của cuộc sống.

4. Đánh giá và liên hệ với các tác phẩm có cùng đề tài

Bài thơ "Nói với em" của Vũ Quần Phương là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện sự tinh tế trong việc khám phá những điều bình dị của cuộc sống và tình cảm gia đình. So với các tác phẩm cùng đề tài về tình cảm gia đình, "Nói với em" có một cách tiếp cận độc đáo. Thay vì miêu tả trực tiếp những vất vả, yêu thương, bài thơ lại gợi mở thông qua hành động "nhắm mắt", khuyến khích người đọc tự cảm nhận và khám phá.

Có nhiều  những tác phẩm khác cũng viết về đề tài này như đề cao những giá trị tinh thần và tình cảm gia đình như bài "Con cò" của Chế Lan Viên với hình ảnh người mẹ tần tảo, yêu thương con; hay những bài thơ viết về tuổi thơ với những khám phá hồn nhiên về thế giới xung quanh của các nhà thơ khác. Tuy nhiên, "Nói với em" mang một nét riêng bởi sự giản dị trong hình thức biểu đạt và chiều sâu trong ý nghĩa gợi mở.

Kết bài

Bài thơ "Nói với em" của Vũ Quần Phương là một khúc ca êm dịu về tình yêu thương gia đình và khả năng cảm nhận vẻ đẹp tiềm ẩn của cuộc sống. Qua lời nhắn nhủ chân thành dành cho người em, nhà thơ đã gợi mở một bài học sâu sắc: đôi khi, để cảm nhận được những điều quý giá xung quanh, chúng ta cần chậm lại, lắng nghe bằng trái tim và mở rộng tâm hồn. Bài thơ không chỉ lay động trái tim người đọc bởi tình cảm chân thành mà còn bởi vẻ đẹp giản dị và sâu lắng của ngôn ngữ thơ.