Hình tượng cỏ lau trong tác phẩm "Cỏ Lau" của Nguyễn Minh Châu là biểu tượng mang ý nghĩa sâu sắc, đại diện cho những giá trị trường tồn, bền bỉ và kiên cường của con người trước những biến thiên của cuộc sống. Cỏ lau – loài cây mọc hoang dại trên những bãi đất trống – hiện lên trong tác phẩm với vẻ đẹp giản dị, mong manh nhưng không kém phần mạnh mẽ. Nó không chọn những nơi màu mỡ để sinh sôi, mà bén rễ, vươn mình từ những nơi khô cằn, khắc nghiệt nhất, như cách con người Việt Nam bao đời nay vẫn sống, chiến đấu và vượt qua nghịch cảnh. Nguyễn Minh Châu khéo léo lồng ghép hình ảnh cỏ lau với chiều sâu triết lý về sự sống, sự bền bỉ và tinh thần vươn lên bất diệt.
Cỏ lau trong câu chuyện là chứng nhân cho thời gian, là biểu tượng của ký ức, của những điều tưởng chừng mỏng manh, dễ bị lãng quên nhưng thực chất lại luôn âm thầm lưu giữ giá trị sâu sắc trong tâm hồn mỗi người. Những bông lau phất phơ trước gió gợi nhắc về dòng chảy của cuộc đời, nơi con người đối diện với sự tàn phai, mất mát. Nhưng đồng thời, chúng cũng là lời nhắc nhở rằng, trong sự mong manh đó luôn ẩn chứa sức mạnh tiềm tàng để trường tồn và vượt qua mọi thử thách. Đối diện với cỏ lau, nhân vật trong tác phẩm không chỉ thấy một loài cây, mà thấy cả chính mình – một phần ký ức, một phần trách nhiệm và ý nghĩa tồn tại giữa dòng đời.
Nguyễn Minh Châu đã khắc họa mối tương quan sâu sắc giữa cỏ lau và con người, như một sự giao thoa giữa thiên nhiên và đời sống tinh thần. Con người, trong dòng chảy cuộc sống, đôi khi lãng quên hoặc bỏ qua những điều tưởng như nhỏ bé, nhưng chính những điều giản dị ấy lại là thứ lưu giữ bản chất nhân văn và giá trị cốt lõi của cuộc sống. Như cỏ lau bám chặt vào đất, không ngừng vươn mình bất chấp mưa nắng, con người cũng cần giữ lấy thiên lương, giữ lấy lòng kiên định để vượt qua những biến cố của cuộc đời.
Qua hình tượng cỏ lau, Nguyễn Minh Châu không chỉ khơi gợi vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn đặt ra những trăn trở về giá trị tồn tại của con người. Ông gửi gắm thông điệp sâu sắc: rằng cuộc đời dẫu có mong manh, tạm bợ như những bông lau trước gió, nhưng nếu con người biết gìn giữ những giá trị cốt lõi của mình – sự tử tế, lòng kiên nhẫn, niềm hy vọng – thì cuộc sống sẽ trở nên ý nghĩa hơn. Cỏ lau, vì thế, không chỉ là hình ảnh biểu tượng mà còn là một bài học tinh tế về sự hòa quyện giữa thiên nhiên và đời sống con người.