Phân tích nhân vật " tôi " ( Mình ) trong văn bản " bà tôi " của xuân Quỳnh

  “Nhà thơ tư duy bằng hình tượng” (Biêlinxki). Văn học ở bất kì thời đại nào muốn phản ánh hiện thực đời sống đều phải thông qua các hình tượng nhân vật điển hình. Nhà thơ tư duy bằng hình tượng, nhà văn cũng tư duy bằng hình tượng. Thế giới thêm sắc màu, cuộc sống thêm âm điệu bởi những hình tượng nhân vật điển hình độc đáo. Nhân vật " Minh" trong tác phẩm " Bà tôi" của Xuân Quỳnh là một nhân vật được tác giả gửi gắm những giá trị tinh thần đầy ý nghĩa sâu sắc.

 Xuân Quỳnh làm thơ từ lúc còn là diễn viên và là một trong những tên tuổi tiêu biểu nhất của lớp nhà thơ trẻ thời kì chống Mỹ - thơ Việt Nam hiện đại. Lòng ham mê ở thơ lớn hơn sân khấu nên chị đã rời bỏ sân khấu, lựa chon con đường thơ và hoạt động văn học. Truyện và thơ viết cho thiếu nhi của Xuân Quỳnh tràn đầy tình yêu thương, trìu mến, có hình thức giản dị, ngôn ngữ trong trẻo, phù hợp với cách cảm, cách nghĩ của trẻ em.Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam. Thơ của Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2011.

Truyện ngắn Bà Tôi của nhà văn Xuân Quỳnh không chỉ là một câu chuyện đầy cảm động về tình bà cháu mà còn là bức tranh phản ánh giá trị gia đình, lòng nhân ái, và sự trưởng thành trong tâm hồn con người. Nhân vật "tôi" – người cháu trong truyện – là trung tâm của mọi diễn biến cảm xúc và hành động, qua đó thể hiện quá trình phát triển tâm lý sâu sắc và đầy ý nghĩa.

 “Văn học và đời sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm của nó chính là con người” (Nguyễn Minh Châu). Văn học phản ánh cuộc sống và trung tâm là con người thông qua hình tượng nhân vật. Ngay từ những trang đầu tiên, nhân vật “tôi” đã hiện lên là một đứa trẻ nhạy cảm, giàu tình cảm. Em gắn bó và yêu thương bà mình bằng một tình cảm trong sáng, tự nhiên. Mỗi khi bà làm việc gì, dù nhỏ bé như xới cơm, nhặt rau, hay kể chuyện, em đều quan sát và ghi nhận trong tâm trí. Hình ảnh bà gắn bó với cuộc sống của em từng chút một, trở thành trung tâm của sự an ủi và che chở. Khi bà phải chịu những lời trách móc từ cha mẹ, em cảm nhận được nỗi đau của bà. Chính điều đó khiến em day dứt và khó chịu, nhưng vì còn nhỏ, em chưa biết làm gì hơn ngoài việc khóc và bày tỏ cảm xúc. Sự nhạy cảm ấy giúp em nhận ra từng thay đổi nhỏ trong tâm trạng của bà, từ nụ cười gượng gạo đến ánh mắt buồn bã khi bà quyết định rời xa gia đình.

Nhân vật "tôi" dần ý thức được những mâu thuẫn giữa cha mẹ và bà – những xung đột âm ỉ nhưng dần trở nên gay gắt. Em cảm nhận rõ nỗi đau của bà khi bà bị cha mẹ trách móc vì mất phiếu thực phẩm, hay khi bà nghe những lời phàn nàn về tính "lẩm cẩm" của mình.Tuy nhiên, lúc đó, “tôi” vẫn là một đứa trẻ, chỉ biết phản ứng bằng sự sợ hãi, bối rối, và nước mắt. Khi bà rời đi, em cảm nhận sâu sắc sự trống vắng và hụt hẫng trong gia đình. Sự ra đi của bà không chỉ làm xáo trộn nhịp sống thường ngày mà còn để lại khoảng trống lớn trong lòng em – một khoảng trống mà em chưa thể gọi tên, nhưng dường như hiểu rằng nó gắn liền với sự mất mát và tiếc nuối.

Điểm sáng trong quá trình phát triển tâm lý của nhân vật “tôi” chính là khi em dần nhận ra mình không thể tiếp tục đứng ngoài cuộc. Từ một đứa trẻ chỉ biết lắng nghe và cảm nhận, “tôi” bắt đầu phản kháng và đấu tranh cho bà. Cuộc trò chuyện với bố mẹ sau khi biết bà đi bán bỏng là bước ngoặt trong hành trình trưởng thành của em. Lần đầu tiên, “tôi” dám bày tỏ cảm xúc một cách mạnh mẽ, dám đối diện với cha mẹ để nói lên suy nghĩ của mình. Những lời trách móc của em dành cho cha mẹ không phải sự nổi loạn mà là tiếng nói của một đứa trẻ nhận thức được trách nhiệm đối với bà – người đã hy sinh cả cuộc đời để chăm sóc gia đình. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển biến trong tâm lý: từ thụ động và dựa dẫm, em trở nên chủ động và có ý thức bảo vệ người thân.

Quá trình trưởng thành của “tôi” không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Nhân vật "tôi" đại diện cho lòng nhân ái và sự trân trọng giá trị gia đình trong bối cảnh xã hội Việt Nam thời kỳ khó khăn.Những hành động, suy nghĩ của em, dù non nớt, đã góp phần kéo gần khoảng cách giữa các thế hệ trong gia đình. Lời hứa của bố mẹ sẽ đón bà về cũng chính là sự khởi đầu của sự hòa hợp và tái thiết mối quan hệ gia đình. Nhờ lòng nhân ái và tình cảm chân thành của “tôi”, câu chuyện trở thành bài học sâu sắc về lòng biết ơn và trách nhiệm với người thân yêu.

Truyện ngắn Bà Tôi của Xuân Quỳnh ghi dấu ấn sâu sắc nhờ nghệ thuật kể chuyện giản dị, tự nhiên và giàu cảm xúc. Tác giả khéo léo xây dựng nhân vật chân thực, đặc biệt là bà và “tôi,” với nội tâm được miêu tả tinh tế qua từng tình huống. Các chi tiết giàu sức gợi, như ánh mắt bà hay chiếc giường tre, mang giá trị biểu tượng sâu sắc, góp phần làm nổi bật tình yêu thương và nỗi cô đơn của những người già. Ngôn ngữ giàu chất trữ tình, kết hợp với ý nghĩa nhân văn thấm đượm, đã tạo nên sức sống bền bỉ cho tác phẩm, để lại ấn tượng khó phai trong lòng người đọc. 

Trong truyện ngắn Bà Tôi, nhân vật "tôi" là hiện thân của một hành trình trưởng thành và phát triển tâm lý đầy cảm động. Từ một đứa trẻ nhạy cảm, giàu tình yêu thương, em dần trở nên độc lập, mạnh mẽ, và hiểu rõ hơn về trách nhiệm của mình trong gia đình. Qua câu chuyện, Xuân Quỳnh không chỉ khắc họa một nhân vật sống động mà còn gửi gắm thông điệp nhân văn về tình cảm gia đình, lòng nhân ái, và giá trị của sự thấu hiểu giữa các thế hệ.

Truyện ngắn không chỉ làm lay động người đọc bằng tình tiết cảm động mà còn khiến mỗi người tự nhìn lại chính mình: Liệu chúng ta có đang đủ yêu thương và quan tâm đến những người thân yêu trong gia đình, đặc biệt là những người già yếu, hay không?