Nhà phê bình văn học G. Jung đã từng viết: “Từ sự không thỏa mãn với đương thời, nỗi buồn sáng tạo dẫn đưa nghệ sĩ đi vào bề sâu cho tới khi nó tìm thấy trong vô thức mình cái nguyên tượng có khả năng bù đắp lại cao nhất sự tổn thất và què quặt của tinh thần hiện đại.” Và trong tác phẩm "Người đàn ông cô độc giữa rừng, nhà văn Đoàn Giỏi đã để nguyên tượng ấy hiện lên một cách sống động qua nhân vật Võ Tòng.

     Nhà văn Đoàn Giỏi quê ở Tiền Giang. Ông viết nhiều về con người và vùng đất Nam Bộ. Tác phẩm được trích trong "Đất rừng phương Nam" sáng tác năm `1957`, là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông về thiên nhiên và con người Nam Bộ trước và trong kháng chiến chống Pháp. Câu chuyện kể về cuộc sống của người dân trong vùng đất Kiên Giang, Rạch Giá, kéo dài từ rừng U Minh, sông Năm Căn, Cà Mau. Nhân vật chính là cậu bé An sinh ra trong một gia đình khá giả. Sau ngày độc lập vào năm `1945`, thực dân Pháp quay trở lại, An và gia đình phải chuyển đến nới khác. Trong một lần giặc đánh bất ngờ, An vì mải chơi mà lahc mất cha mẹ, từ đó trở thành chú bé lang thang và may mắn được làm con nuôi trong gia đình Cò. Chú Võ Tòng là một trong rất nhiều nhân vật ấn tượng trong tác phẩm. Nhân vật chú Võ Tòng được tác giả tái hiện qua nhiều phương diện: lai lịch, ngoại hình, lời truyền của dân trong vùng về chú, hành động và việc làm của chú. Ở chi tiết nào thì chúng ta cũng có thể thấy chú rất đặc biệt.

     Trước hết, chúng ta tìm hiểu về lai lịch của chú. Theo lời kể của tác giả, ta chỉ biết về chú rất ít ỏi. Chú tên là gì, quê ở đâu cũng không rõ. Võ Tòng là tên mọi người gọi chú từ một sự tích trong truyện Tàu, từ khi chú giết một con hổ chúa hung bạo. Cái cách dân trong vùng đặt tên cho chú đủ thấy hành động dũng cảm giết hổ của chú đã giúp dân làng thoát được một cái họa lớn. Bởi thế chú được mọi người khâm phục, yêu mến và xem chú như một người sinh ra, lớn lên ở đó. Cũng chính bởi sự bí hiểm và lai lịch khiến cho nhân vật càng thêm đặc biệt, hấp dẫn và góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm.

     Chú Võ Tòng dũng cảm ấy còn đượi tái hiện qua ngoai hình. Theo miêu tả của nhà văn, chú là một người có ngoại hình cao lớn và khác thường trong cả cách ăn mặc: "Chú cởi trần, mặc chiếc quần ka ki còn mới, nhưng coi bộ đã lâu không giặt (chiếc quần lính Pháp có những sau túi). Bên hông, chú đeo lủng lẳng một lưỡi lê nằm gọn trong vỏ sắt, đúng như lời má tôi đã tả. Lại còn thắt cái xanh-tuya-rông nữa chứ!". Đọc những câu văn miêu tả chú Võ Tòng qua cái nhìn của cậu bé An, ta thấy đó là một người không quan tâm đến ngoại hình, thậm chí còn có phần xuề xòa, đơn giản. Qua đó có thể thấy rằng chú là một người có lối sống dân dã, chân chất, thật thà của người dân miền Nam Bộ. Chú còn được miêu tả qua hình dáng, nét mặt...với vẻ kì dị, khác người: "Hai hố mắt sâu hoắm với tròm mắt trắng dã long qua long lại, sắc lẹm nhưu dao. Mái tóc hung hung giống bờm ngựa dài tới gáy. Gò má bên phải của chú có đến năm cái sẹo dài như đầu móng cọp cào". Bắt gặp một dáng dất như thế, một con người như thế, dù là ai chắc hẳn cũng sẽ thấy sợ hãi nếu chưa quen biết chú thật thân thiết. Có lẽ chính cuộc sống với nhiều biến cố thăng trầm đã tạo ra vẻ bề ngoài khác người ấy của chú. Thế nhưng khi tiếp xúc với chú, cậu bé An đã không thấy kì dị ấy là đáng sợ. Đó là chú Võ Tòng vui vẻ, cởi mở, rất thân thiện, yêu quý An và tía.

     Nếu cái vẻ ngoài ấy của chú làm ta có phần e dè và thấy kì dị thì câu chuyện về cuộc đời chú sẽ khiến chúng ta xót xa vô cùng. Theo lời kể của dân làng thì không ai biết chú tên gì, đến từ đâu, họ chỉ biết mấy năm về trước, gã một mình bơi chiếc xuồng nát đến che lều ở giữa khu rừng đầy thú dữ và sống đơn độc một mình. Mọi người truyền nhau rằng trước khi đi tù, chú có gia đình đàng hoàng, vợ là người đàn bà xinh xắn. Lúc vợ chửa đứa con đầu lòng, vì them ăn măng, chú bèn xách dao đến bụi tre gần đình làng xắn một mụt măng. Khi về, đi qua bờ tre nhà tên địa chủ, chú bị tên địa chủ vu là ăn trộm. Chú cãi lại, tên địa chủ đánh vào đầu chú, chú đánh lại và tự lên nhà việ nọp mình. Sau khi ra tù, vợ chú đã làm rừng, làm nghề săn thú nguy hiểm. Chúng ta xót xa, thương xót cho sự éo le của cuộc đời chú nhưng cũng cảm mến, thậm chí khâm phục một con người cô đơnc, bất hạnh nhưng không sợ trời, không sợ đất, luôn thẳng thắn và là một người tử tế, dám làm dám chịu.

     Ở trong rừng nhiều năm, chú trở thành "người đàn ông cô độc giữa rừng", không để mắt tới người đàn bà nào nữa. Người dân xung quanh dần dần quen với vẻ dị hình dị tướng và yêu mến chú vì sự hiền lành, chất phác. Đối lập với vẻ ngoài xù xì kì dị ấy là một người đàn ông giản dị, sẵn sàng giúp đỡ mọi người mà không mong người ta có đền đáp mình hay không. Chú còn là một người dân Nam Bọ yêu nước, câu chuyện giữa chú và tía An đã hé lộ một phần kế hoạch giết giặc của hai người. Chi tiết con dao găm và cánh nỏ tẩm thuốc độc chính là việc chú chuẩn bị vũ khí để khi cần sẽ sẵn sàng chiến đấu khi phải đối mặt với bọn Pháp. Một lần nữa chú lại để trong lòng độc giả sự bất ngờ, khâm phục và cảm mến.

     Hiện thực luôn là muôn màu muôn vẻ đa tạp, cái sự ngẫu nhiên và cái tất nhiên luôn tồn tại lẫn lộn, nhiều khi bản chất của quy luật lại biểu hiện ra dưới hình thức, mà cái ngẫu nhiên tạm thời, cái không bản chất. Văn chương nhận thức rằng cuộc sống là phải luôn tìm ra được các quy luật của đời sống. Chính có lẽ vì điều đó mà tác phẩm "Người đàn ông cô độc giữa rừng" của nhà văn Đoàn Giỏi đã đi sâu vào đời sống tinh thần của con người để có thể khám phá ra vẻ đẹp ẩn sâu sự nghèo khổ và túng quẫn của họ. Bằng nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật vô cùng đặc sắc, tác phẩm "Người đàn ông cô độc giữa rừng" đã lên tiếng.