Tuổi thơ là một phần ký ức không thể thay thế trong hành trình lớn lên của mỗi con người. Có thể là cánh diều mỏng manh giữa bầu trời xanh, là hương lúa chín đầu mùa, là vết bùn non còn in nơi đầu gối, hay đôi khi chỉ là cảm giác làn nước mát rượi lướt qua tay chân một buổi chiều tắm sông. Trong truyện ngắn Tắm sông, Nguyễn Ngọc Tư đã vẽ nên một bức tranh tuổi thơ hồn nhiên, tinh nghịch mà thấm đẫm nỗi buồn khi dòng sông - biểu tượng của kí ức tuổi nhỏ không còn như xưa. Qua đó, tác giả thể hiện niềm hoài vọng sâu sắc về môi trường sống, cũng như sự thức tỉnh nhẹ nhàng về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên quê nhà.

Ngay từ những dòng đầu tiên, người đọc đã có thể cảm nhận nỗi tiếc nuối âm ỉ của đứa trẻ khi không còn được tắm sông. Má cấm vì lo con bị bệnh, vì nước sông giờ đã ô nhiễm. Câu văn kể lại lời má một cách hồn nhiên nhưng ngậm ngùi, thể hiện sự bất lực trước thực tại: “Tôi hỏi ô nhiễm là gì, má tôi nói dơ.” Một từ “dơ” tưởng chừng đơn giản nhưng đã làm thay đổi cả thế giới tuổi thơ. Từ đây, dòng sông không còn là người bạn đồng hành vô tư nữa, mà đã trở thành nơi đầy nguy cơ. Nỗi buồn ấy không chỉ là sự tiếc nuối của một đứa trẻ bị tước mất niềm vui, mà còn là tiếng thở dài cho sự thay đổi của thiên nhiên và cuộc sống.

Càng đọc, ta càng thấy rõ dòng sông trong Tắm sông không chỉ là một dòng nước mà là nơi cất giữ ký ức êm đềm, là không gian gắn kết tình cảm gia đình. Kỷ niệm với ba hiện lên ấm áp qua chi tiết “bàn tay to bè đặt lên cái bụng tròn ủm của tôi”. Đó không chỉ là hình ảnh một người cha dạy con tập bơi, mà còn là biểu tượng cho sự truyền lửa, truyền yêu thương và cả sự trưởng thành. Những kỷ niệm ấy làm nổi bật vẻ đẹp của tình phụ tử bình dị, gần gũi và sâu sắc. Nhân vật tôi cũng không giấu được sự hãnh diện khi là người đầu tiên trong đám bạn biết bơi, tạo nên một không khí tuổi thơ sôi nổi, đầy sắc màu.

Tuy nhiên, ẩn sau những tiếng cười ấy là sự phai nhạt dần của thiên nhiên. Tác giả khéo léo đan xen sự chuyển biến của dòng sông qua thời gian: “Từ từ, sông ngầu đục hẳn đi”, “Mặt sông đầy rác”, “rác quấn chân vịt máy”. Những hình ảnh này không ồn ào, gay gắt nhưng đủ khiến người đọc day dứt. Dưới ngòi bút giản dị, chân thực, Nguyễn Ngọc Tư không chỉ mô tả sự ô nhiễm của dòng sông, mà còn cho thấy sự thay đổi trong cách con người đối xử với môi trường. Có người lặng lẽ gỡ rác, có người tiện tay quăng cả con mèo chết. Những chi tiết nhỏ nhưng có sức tố cáo mạnh mẽ và khiến ta phải tự soi lại chính mình.

Điều đặc biệt khiến Tắm sông trở nên lay động là bởi cách Nguyễn Ngọc Tư để nhân vật trẻ con nhận ra và phản ứng với sự biến đổi ấy bằng chính nhận thức non nớt nhưng giàu cảm xúc. Nhân vật “tôi” lẳng lặng cất rác vào xuồng, rồi đem về nhà. Khi má rầy, ba lại mỉm cười. Đó không chỉ là hành động dễ thương mà còn là sự lớn khôn, là ý thức gìn giữ môi trường được hình thành tự nhiên từ tình thương và gắn bó. Câu chuyện vì thế vượt lên trên một dòng hồi ức, để trở thành lời nhắc nhở về lối sống hôm nay.

Kết thúc truyện, người đọc vẫn còn in đậm hình ảnh con Én “lặng sải tay bơi một mạch qua bờ bên kia”. Một chi tiết nhỏ nhưng đầy ám ảnh. Dòng sông vẫn còn đó, những người bạn vẫn còn đó, chỉ khác là niềm vui hồn nhiên đã không thể trở lại trọn vẹn như xưa. Dòng chảy của thời gian và dòng chảy của nước dường như đang cùng cuốn đi những giá trị xưa cũ. Câu nói “mai mốt thể nào cũng trả thù” vang lên như một tiếng cười lạc giữa khoảng trống mênh mông của mất mát.

Về nghệ thuật, Nguyễn Ngọc Tư đã vận dụng lối kể chuyện tự nhiên, dung dị và đầy chất Nam Bộ. Giọng điệu hồn nhiên của nhân vật “tôi” giúp câu chuyện trở nên gần gũi, chân thật. Ngôn ngữ đời thường được sử dụng linh hoạt, mang đậm tính khẩu ngữ tạo nên chất thơ mộc mạc trong từng câu chữ. Cách đan xen giữa hiện tại và quá khứ cũng được thể hiện khéo léo giúp mạch truyện liền mạch nhưng vẫn sâu sắc, thấm đẫm nỗi buồn man mác. Những hình ảnh chân thực như “con chó phèn”, “cái gàu”, “chân vịt máy” góp phần tạo nên màu sắc đặc trưng cho vùng quê sông nước miền Tây.

Tắm sông không đơn thuần là một truyện ngắn kể về một thời tuổi thơ đã mất. Đó là một bản nhạc buồn về dòng sông đã đổi thay, về những điều thân quen không còn nguyên vẹn. Nhưng hơn hết, truyện còn là lời thức tỉnh nhẹ nhàng về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Mỗi người cần sống với ý thức gìn giữ môi trường bởi nếu một dòng sông thôi không còn trong sạch thì có lẽ những kỷ niệm đẹp nhất cũng đành trôi xa mãi mãi.