Trong xã hội hiện đại, tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ quốc tế, là công cụ quan trọng để mở rộng tri thức và hội nhập toàn cầu. Tuy nhiên, câu chuyện về hiệu quả học tiếng Anh tại Việt Nam đặt ra nhiều vấn đề đáng suy ngẫm. Mặc dù phụ huynh không tiếc tiền đầu tư cho con cái học tiếng Anh tại các trung tâm, kết quả lại chưa tương xứng khi trình độ tiếng Anh của học sinh Việt Nam được đánh giá là ngày càng giảm sút. Điều này phản ánh những bất cập trong cách tiếp cận và giảng dạy môn học này.
Trước hết, việc học tiếng Anh hiện nay chịu ảnh hưởng lớn bởi tâm lý chạy theo thành tích. Nhiều phụ huynh và học sinh xem trọng chứng chỉ như IELTS, TOEIC hơn là năng lực thực tế. Học sinh thường bị ép học những cấu trúc, từ vựng, kỹ năng làm bài thi để đạt điểm cao mà không chú trọng đến khả năng sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp đời sống. Điều này dẫn đến một thực trạng phổ biến: điểm số tốt trên giấy nhưng khả năng giao tiếp yếu, thiếu tự tin trong việc nói và sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên.
Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy cũng là yếu tố quan trọng dẫn đến tình trạng này. Ở nhiều trung tâm, việc học tiếng Anh thường mang tính thương mại hóa. Học sinh tham gia các lớp đông đúc, nội dung học tập không được cá nhân hóa để phù hợp với từng người học. Hơn nữa, nhiều giáo viên chỉ tập trung truyền đạt kiến thức lý thuyết mà chưa khuyến khích học sinh thực hành, sáng tạo trong việc sử dụng ngôn ngữ. Điều này không chỉ gây nhàm chán mà còn hạn chế khả năng phát triển kỹ năng toàn diện.

Nhiều học sinh Việt Nam đạt được chứng chỉ IELTS hoặc TOEIC với số điểm cao nhưng lại lúng túng khi phải giao tiếp bằng tiếng Anh trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, theo một báo cáo năm 2019 của EF English Proficiency Index, Việt Nam đứng ở mức trung bình về khả năng tiếng Anh so với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á. Điều này cho thấy, dù có sự đầu tư lớn vào việc học tiếng Anh, kỹ năng thực hành của học sinh vẫn còn hạn chế.

Ngoài ra, một phần nguyên nhân nằm ở chính thái độ của học sinh. Nhiều bạn trẻ học tiếng Anh chỉ vì áp lực từ gia đình hoặc để đạt yêu cầu của trường học, mà thiếu đi động lực nội tại. Học để thi nhưng không học để ứng dụng, không tự mình tìm hiểu và khám phá, dẫn đến việc nhanh chóng quên kiến thức sau khi hoàn thành bài thi.

Để cải thiện tình trạng học tiếng Anh chưa hiệu quả, học sinh cần xác định mục tiêu thực tế, không chỉ dừng lại ở việc đạt được chứng chỉ mà hướng đến khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp, học tập và làm việc. Thay vì học vì áp lực từ gia đình hay xã hội, mỗi cá nhân nên tìm kiếm động lực tự thân, chẳng hạn để xem phim không cần phụ đề, đọc sách nước ngoài hay chuẩn bị cho môi trường làm việc quốc tế. Bên cạnh đó, các trung tâm và giáo viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy, tập trung vào việc tạo môi trường học tập thực tế và tương tác nhiều hơn. Các hoạt động như thảo luận nhóm, đóng vai trong các tình huống đời sống, hoặc tham gia câu lạc bộ tiếng Anh sẽ giúp học sinh thực hành, rèn kỹ năng giao tiếp và tăng sự tự tin. Đồng thời, phụ huynh nên khuyến khích con em tham gia các hoạt động ngoại khóa thay vì chỉ tập trung vào các lớp học thêm. Ngoài ra, học sinh có thể tận dụng công nghệ và các tài nguyên học tập miễn phí như Duolingo, BBC Learning English, hay các podcast tiếng Anh để tự học. Việc kết hợp học trên lớp, tự học hàng ngày và thực hành trong thực tế sẽ giúp nâng cao hiệu quả học tiếng Anh, biến nó thành công cụ hữu ích thay vì gánh nặng chỉ để đạt thành tích.

Một câu chuyện truyền cảm hứng đến từ bạn Lê Minh, học sinh ở một vùng quê tại Thanh Hóa. Dù không có điều kiện tham gia trung tâm tiếng Anh, Minh vẫn nỗ lực học qua các ứng dụng miễn phí và thường xuyên giao tiếp với người nước ngoài qua các nền tảng trực tuyến. Kết quả, Minh giành học bổng toàn phần để du học ở Úc, minh chứng rằng tài nguyên miễn phí và tự học có thể mang lại hiệu quả cao.

Học tiếng Anh là một hành trình dài đòi hỏi sự kiên trì, nhưng nó cũng là cánh cửa mở ra nhiều cơ hội để mỗi cá nhân khám phá thế giới và phát triển bản thân. Thay vì chạy theo những chứng chỉ hay thành tích hào nhoáng, điều quan trọng là tập trung vào việc học thực chất, nhằm biến tiếng Anh trở thành một công cụ hữu ích, phục vụ cho giao tiếp, học tập và công việc. Điều này không chỉ phụ thuộc vào trách nhiệm của hệ thống giáo dục trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy, mà còn đòi hỏi nỗ lực từ chính mỗi học sinh trong việc tự học và thực hành. Đồng thời, vai trò định hướng và hỗ trợ từ gia đình cũng rất quan trọng, giúp tạo động lực và môi trường phù hợp để việc học tiếng Anh trở nên hiệu quả và bền vững. Chỉ khi có sự phối hợp giữa các yếu tố này, tiếng Anh mới thực sự trở thành chìa khóa để chinh phục tri thức và hội nhập toàn cầu.