Hội hè, lễ tết vốn là những dịp để mọi người quây quần, vui chơi và thư giãn sau những ngày lao động vất vả. Tuy nhiên, đằng sau những tiếng pháo reo, những cờ đèn lấp lánh, không phải lúc nào cũng là niềm vui thật sự. Trong xã hội phong kiến xưa, hội hè đôi khi chỉ là những cuộc vui trống rỗng, lấp đầy khoảng trống vật chất, nhưng lại thiếu vắng giá trị tinh thần. Bài thơ Hội Tây của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm thể hiện rõ nét sự phê phán của tác giả đối với những cuộc hội hè đầy hào nhoáng nhưng lại phản ánh sự giả tạo, những giá trị lệch lạc trong xã hội lúc bấy giờ. Qua những hình ảnh và chi tiết tinh tế, Nguyễn Khuyến đã khắc họa bức tranh xã hội phong kiến, nơi những trò vui nhạt nhẽo, những thói hư tật xấu lại được coi trọng hơn cả nhân cách và phẩm giá con người.

    Hội Tây là bài thơ tiêu biểu của nhà thơ Nguyễn Khuyến, một trong những tác giả lớn của văn học trung đại Việt Nam. Bài thơ được viết trong hoàn cảnh xã hội phong kiến đang tồn tại những thói hư tật xấu, nơi mà những cuộc hội hè, lễ tết trở thành dịp để phô trương, lấp liếm sự thật. Nguyễn Khuyến đã sử dụng hình ảnh sinh động, ngôn ngữ giản dị để phê phán sự giả tạo, phù phiếm trong những cuộc vui này, đồng thời phản ánh sự bất công và khổ đau của những người trong xã hội lúc bấy giờ. Thông qua bài thơ, tác giả gửi gắm thông điệp về sự cần thiết phải tìm lại giá trị thực sự trong cuộc sống, tránh xa những ảo ảnh bên ngoài.

    Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Nguyễn Khuyến đã tạo nên một bức tranh sinh động về cảnh hội hè: 

   Kìa hội Thăng Bình tiếng pháo reo  

    Bao nhiêu cờ kéo với đèn treo"

   Âm thanh của tiếng pháo phá vỡ sự yên tĩnh, như một lời chào đón của không gian lễ hội. Những lá cờ rực rỡ bay phấp phới và đèn treo lấp lánh tạo nên một bức tranh sống động, đầy sắc màu, thể hiện sự phồn thịnh và huy hoàng của một dịp lễ hội. Cảnh tượng này, với vẻ ngoài lộng lẫy, làm nổi bật sự huyên náo, đông đúc của những cuộc vui trong xã hội phong kiến, nơi mà mọi người tụ tập để tận hưởng niềm vui, giải trí. Tuy nhiên, Nguyễn Khuyến không chỉ dừng lại ở việc mô tả cảnh hội hè đơn thuần mà còn muốn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về sự giả tạo trong những cuộc vui này. Dưới lớp hào nhoáng của pháo, cờ, đèn, tác giả ẩn chứa một sự mỉa mai, phản ánh sự rỗng tuếch và thiếu vắng giá trị đích thực trong cuộc sống. Hội hè, mặc dù được xem là dịp vui vẻ, nhưng lại là cơ hội để phô trương, thể hiện, che giấu đi những nỗi buồn, những thảm cảnh của đời sống thực tại. Chính vì vậy, những câu thơ này không chỉ vẽ ra một bức tranh sinh động mà còn là sự phê phán sự giả tạo và trống rỗng trong các cuộc vui của xã hội phong kiến.

  Hình ảnh tiếp theo được Nguyễn khuyến miêu tả:

   Bà quan tênh nghếch xem bơi trải    

   Thằng bé lom khom nghé hát chèo

  Nguyễn Khuyến đã khắc họa một bức tranh đối lập giữa những tầng lớp trong xã hội phong kiến, từ đó bộc lộ sự mỉa mai, phê phán sâu sắc của tác giả về những thói hư tật xấu của xã hội. Hình ảnh "Bà quan tênh nghếch xem bơi trải" là sự chỉ trích đối với những người giàu có, quyền lực, nhưng lại sống một cuộc đời xa rời thực tế, chỉ biết ngồi ngắm những trò chơi vô nghĩa mà không hiểu gì về những gian truân, khổ cực của người dân. Bà quan trong câu thơ không tham gia vào những hoạt động có ý nghĩa, mà chỉ thỏa mãn với việc xem những trò giải trí mang tính chất bề ngoài, điều này thể hiện sự thiếu hiểu biết và lòng vô cảm của tầng lớp cầm quyền đối với những vấn đề thực tế của xã hội. Ngược lại, "Thằng bé lom khom nghé hát chèo" lại là hình ảnh của một đứa trẻ nghèo, phải vật lộn với cuộc sống, nhưng lại bị đưa ra làm trò tiêu khiển trong những cuộc vui mà không ai thực sự quan tâm đến hoàn cảnh của nó. Cậu bé phải cúi lom khom, vất vả hát chèo để kiếm sống, nhưng lại bị xem như một vật trang trí trong mắt những người "quan" xa hoa kia. Hình ảnh này không chỉ phơi bày sự bất công trong xã hội, khi những người nghèo khổ bị lợi dụng để phục vụ cho những thú vui tầm thường của người giàu có, mà còn thể hiện sự tàn nhẫn và thiếu tình người trong xã hội phong kiến. Nguyễn Khuyến qua đó phản ánh một thực trạng đau lòng, nơi mà người dân thấp cổ bé miệng phải chịu cảnh bần cùng và bị đối xử vô cảm, trong khi những kẻ quyền lực, giàu có chỉ biết thỏa mãn những thú vui tầm thường mà không hề quan tâm đến sự đau khổ của người khác.

    Câu thơ tiếp theo, Nguyễn Khuyến đã tiếp tục phê phán sự giả dối và sự tham lam trong xã hội phong kiến qua hình ảnh của những người tham gia hội hè:

         Cậy sức cây đu nhiều chị nhún    

          Tham tiền cột mỡ lắm anh leo

Hình ảnh "Cậy sức cây đu nhiều chị nhún" tượng trưng cho những người phụ nữ trong xã hội đương thời, họ chỉ biết vui chơi, thỏa mãn những thú vui tầm thường mà không có sự đóng góp gì đáng kể cho xã hội. Câu thơ sử dụng hình ảnh cây đu để ám chỉ một trò chơi đơn giản, chỉ có tính chất giải trí, và "nhún" là hành động vô nghĩa, không có giá trị thực tế. Những người phụ nữ này, dù có sức lực, nhưng lại không dùng nó vào những công việc có ích, mà chỉ để tham gia vào những trò vui suông, những thú vui vô bổ, phản ánh một phần trong bức tranh xã hội lạc hậu và vô thức. Ngược lại, câu thơ "Tham tiền cột mỡ lắm anh leo" lại chỉ trích những người đàn ông tham lam, mải mê theo đuổi lợi ích cá nhân mà không có sự quan tâm đến đạo đức và giá trị nhân văn. "Tham tiền" là động từ thể hiện lòng tham vô đáy, trong khi "cột mỡ" lại là hình ảnh tượng trưng cho những lợi ích vật chất, những giá trị tầm thường mà xã hội phong kiến coi trọng. "Anh leo" là hành động biểu thị cho sự cố gắng vươn lên để chiếm đoạt những thứ vật chất đó, bất chấp đạo lý và sự công bằng. Nguyễn Khuyến qua hình ảnh này đã lên án sự tham lam, ích kỷ, khi con người không chỉ thỏa mãn với những gì mình có, mà còn tìm cách chiếm đoạt thêm, để rồi quên đi giá trị đạo đức và nhân phẩm. Cả hai câu thơ này đều thể hiện một xã hội mà ở đó, những con người chỉ chăm chăm vào sự thỏa mãn những nhu cầu vật chất, bỏ qua những giá trị tinh thần và đạo đức. Nguyễn Khuyến đã dùng những hình ảnh sinh động và ẩn dụ sắc sảo để phê phán một xã hội đầy bất công, nơi mà sự giả dối, thói tham lam và ích kỷ chiếm ưu thế, làm mờ nhạt đi những giá trị tốt đẹp của con người. Từ đó, tác giả không chỉ tố cáo những thói hư tật xấu của xã hội phong kiến mà còn gửi gắm thông điệp về sự cần thiết phải thoát khỏi những trò vui tầm thường và tìm lại những giá trị chân thật, nhân văn trong cuộc sống.

   Cuối cùng, là kết luận đầy mỉa mai của Nguyễn Khuyến, thể hiện sự phê phán sâu sắc đối với những cuộc vui, những trò giải trí trong xã hội phong kiến:

     "Khen ai khéo vẽ trò vui thế    

     Vui thế bao nhiêu nhục bấy nhiêu"

   Câu thơ đầu tiên mang vẻ tán dương, nhưng ẩn chứa sự giễu cợt, khi tác giả chỉ ra tài năng của những người tạo nên những trò vui nhạt nhẽo, phù phiếm. Trong khi đó, câu thơ thứ hai lại là sự phản ánh thực tế, khi tác giả chỉ rõ sự "vui" ấy chỉ là sự vui vẻ giả tạo, bên ngoài, nhưng thực chất chứa đựng sự nhục nhã, sự trống rỗng bên trong. Nguyễn Khuyến mỉa mai khi chỉ ra rằng những trò vui được tán thưởng ấy thực chất là biểu hiện của sự giả dối, thiếu chất nhân văn, khi mà những thú vui tầm thường được nâng niu, trong khi những giá trị đạo đức, chân thật lại bị lãng quên. Bài thơ khép lại bằng sự đối lập giữa vẻ hào nhoáng bề ngoài và sự thật trần trụi bên trong, qua đó cho thấy sự phê phán sâu sắc của tác giả đối với sự giả tạo và thói hư tật xấu của xã hội phong kiến.

   Bài thơ Hội Tây của Nguyễn Khuyến không chỉ thể hiện sự phê phán sắc bén đối với xã hội phong kiến mà còn sử dụng nghệ thuật tinh tế để truyền tải thông điệp. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh sinh động, đối lập rõ rệt để vẽ nên bức tranh của những cuộc vui huy hoàng nhưng lại thiếu đi giá trị nhân văn. Hình ảnh "cờ kéo, đèn treo" hay "cây đu nhiều chị nhún" tạo nên không khí nhộn nhịp, nhưng lại ẩn chứa sự mỉa mai, phản ánh sự giả tạo của những thú vui bề ngoài. Ngôn ngữ của Nguyễn Khuyến giản dị, dễ hiểu nhưng lại đầy ẩn ý, khiến người đọc phải suy ngẫm về sự thật đằng sau lớp hào nhoáng. Cách sử dụng đối lập giữa cái "vui" và cái "nhục" trong những câu thơ cuối càng làm nổi bật sự mâu thuẫn giữa thực tại và cái nhìn của xã hội phong kiến, từ đó tạo ra một tác phẩm vừa sâu sắc về nội dung, vừa ấn tượng về nghệ thuật.

    Bài thơ không chỉ phê phán những thói hư tật xấu của thời đại, mà còn gửi gắm thông điệp về sự cần thiết phải nhìn nhận lại những giá trị tinh thần và đạo đức trong đời sống. Trong xã hội hiện đại, khi mà những giá trị vật chất và thành công cá nhân ngày càng được đề cao, bài thơ của Nguyễn Khuyến vẫn có sức sống mãnh liệt, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự chân thật, công bằng và lòng nhân ái, để không bị lạc lối trong những hào nhoáng phù phiếm.