Nguyễn Thị Xuân Quỳnh là một cây bút trẻ có nhiều cống hiến cho nền văn học hiện đại Việt Nam. Tác giả có rất nhiều những tác phẩm văn học ý nghĩa, đặc sắc trong đó truyện ngắn “Bạn Lộc” là một trong những tác phẩm như thế. Trung tâm của tác phẩm này là nhân vật Lộc, một cậu bé nghèo, có hoàn cảnh bất hạnh nhưng rất giàu nghị lực vươn lên trong cuộc sống

Lộc được giới thiệu là một đứa trẻ còi cọc nhất lớp, mười một tuổi mà chỉ bằng đứa trẻ chín tuổi. “Hẳn vì “còi” nên Lộc có vẻ yếu, thường hôm nào học năm tiết, tiết học hát cuối cùng là Lộc hát chẳng ra hơi, có khi cứ dựa vào tập thể mà Lộc chỉ lí nhí hoặc mấp máy mồm hát theo thôi” ngoại hình của Lộc đã phần nào hé lộ về cuộc sống của cậu bé này. Chắc có lẽ gia cảnh túng thiếu và khốn khó lắm, cuộc sống vất vả, không được nuôi dưỡng đủ đầy nên Lộc mới là một đứa trẻ ốm yếu đến vậy.

Theo chân nhân vật Lộc và tôi, người đọc ghé thăm căn nhà lụp xụp của cậu bé này. Dần dần hiểu thêm về cuộc đời khốn khó của Lộc. Lộc mồ côi mẹ từ nhỏ, hai cha con nương tựa vào nhau để sống. Nhưng oái oăm thay cuộc sống lại cứ như muốn dồn cậu bé vào chân tường. Bố cậu lại bị đục thủy tinh thể, đôi mắt rất mờ yếu và có nguy cơ bị mù trong nay mai nếu không được can thiệp sớm. Gia cảnh khốn khó, túng thiếu và rất đáng thương khiến người đọc đồng cảm sâu sắc với Lộc. Cậu bé ấy không chỉ thiếu thốn tình yêu thương của mẹ từ nhỏ mà ngay cả vật chất, cuộc sống với Lộc cũng không dễ dàng gì. Thế nhưng vượt lên trên cuộc sống khốn khó, ngặt nghèo, Lộc chưa bao giờ đầu hàng số phận. Hoàn cảnh khó khăn càng khiến Lộc có ý chí nghị lực gấp bội để làm chỗ dựa cho người cha đau yếu bệnh tật của mình.

Trong khi nhân vật tôi được mẹ cưng chiều, chăm chút cho đầy đủ thì Lộc lại phải tự lập từ rất nhỏ. Vì bố đau yếu nên mọi việc trong gia đình Lộc đều làm rất thành thạo. Từ giặt giũ, nấu nướng cho đến chăm bố, cậu đều tự làm, tự xoay xở mà không nhờ vả ai. Ta thấy được sự ngoan ngoãn, hiếu thảo và ý chí nghị lực phi thường của cậu bé đáng yêu này. Đáng nghẽ ở cái tuổi của em em chỉ phải ăn học, được nâng niu, chiều chuộng thì đằng này Lộc đã là trụ cột của cả gia đình, trở thành chỗ dựa cho người bố mù lòa của mình.

Không chỉ là một đứa con ngoan ngoãn, hiếu thảo, cậu bé Lộc còn gây ấn tượng với người đọc ở đức tính tiết kiệm, chăm chỉ, hiếu học và rất thông minh. Khi người bạn tôi để ý thấy Lộc có phần kiết xỉ khi vì “ Lộc có cái cặp sách đã cũ mà cứ quý như vàng, không bao giờ vứt cặp xuống đất, không bao giờ dám ngồi lên cặp”, lại có bút máy Trường Sơn nét đã to bè, thế mà cứ viết viết cất cất chi chút, chỉ dám viết cái bút ấy vào những buổi kiểm tra bài, còn ngày thường thì Lộc viết bút chấm mực”, nhiều bạn học trêu rồi chê bai em và gọi là Lộc ki, lộc cộc đuôi nhưng Lộc chỉ nở nụ cười hiền lành, lúc nào tức quá thì chỉ lủi thủi đi ra chỗ khác. Đâu ai biết được vì hoàn cảnh vô cùng khó khăn nên Lộc mới phải như vậy, cậu giữ gìn, tiết kiệm cũng chỉ vì thương bố mù lòa không làm ra tiền, vì lo cho gia đình nghèo túng của cậu. Điều đó thật đáng quý biết bao nhiêu.

Trong khi có rất nhiều bạn bè chỉ việc ăn học mà học vẫn trì trệ, không đến nơi đến chốn thì Lộc lại vô cùng hiếu học, ham học và lại rất thông minh. Dù hoàn cảnh của cậu thiếu thốn đủ bề nhưng chưa bao giờ Lộc than vãn số phận hay đổ lỗi cho hoàn cảnh. Cậu rất chăm học, hiếu học và luôn giúp đỡ người bạn “tôi” giải toán, giải toán nhanh, là gia sư cho người bạn của mình. Khi hoàn cảnh của bố vô cùng ngặt nghèo, chỉ mù trong nay mai, Lộc đã chẳng ngần ngại tặng cho tôi cây bút Trường Sơn mà mình vô cùng quý giá với suy nghĩ đơn giản “ Chắc tớ chả tiếp tục học được nữa. Cậu cầm lấy cái này mà dùng, tớ giữ mà không dùng nó phí đi!” Nước mắt trực trào, ta thấy cậu bé ấy ham học thế nào, nhưng cũng chỉ vì hoàn cảnh mà không thể đi học, xót xa, tủi hổ vô cùng. Thương Lộc, người đọc đồng cảm với hoàn cảnh đáng thương của cậu bé và chỉ mong Lộc vẫn được đến trường và đi học giống như bao người bạn cùng trang lứa.

Có thể nói cậu bé Lộc trong truyện ngắn Bạn Lộc là một tấm gương sáng về nghị lực và khát khao vươn lên trong cuộc sống. Soi vào hoàn cảnh của cậu bé mỗi chúng ta thấy mình thật may mắn vì có cuộc sống đủ đầy, càng phải học tập, phấn đấu tốt hơn để xứng đáng với những gì mà cuộc sống đã ưu ái.