Đoạn trích:

Sau bao ngày tháng, giờ đây tôi bỗng nhớ mẹ và em Thu đến cồn cào. Tôi nhớ hồi đó tôi hay giành đồ chơi với Thu và nó chẳng biết làm gì hơn là khóc ư ử….

Tôi chưa bao giờ quan tâm đến em Thu – Ba đã khiến tôi nhận ra điều này! Tôi ẵm bồng bé Bi, ru nó ngủ, may áo búp bê, mua đồ chơi cho nó. Tôi muốn làm thật nhiều cho bé để chuộc lại sự vô tâm đối với em Thu. Nhưng bé Bi là bé Bi, em Thu là em Thu và tôi bật khóc mỗi khi nhớ mẹ. Tôi lục mấy phong thư cũ, tìm địa chỉ của mẹ nhưng vô ích, con dấu ngoài phong bì với hai chữ Nha Trang lạnh lùng chẳng nói được gì hơn. Nha Trang trở thành một địa danh ám ảnh.

Giấy báo tôi thi đậu á khoa Đại Học Y Thành phố Hồ Chí Minh gởi về nhà. Ba mở tiệc mừng ngay ngày hôm sau. Tiếng cụng ly của khách khứa chúc mừng tương lai tôi vọng vào phòng khiến dì run vai lặng khóc. Tôi bồng bé Bi lên, bé nhìn tôi bằng đôi mắt lờ đờ rồi mệt mỏi ngả cổ trên vai tôi.

– Mai mốt Linh đi học…ở đây một mình…dì biết làm sao? – Dì nói nho nhỏ, thống khổ, tuyệt vọng, cô đơn. Dì già sọm như đã bốn mươi.

Tôi cắn nghiêm môi lại. Mẹ cũng đã từng thấy khổ tuyệt vọng và cô đơn như vậy. Mà hồi đó, tôi còn quá nhỏ để biết chia sẻ.

[…]

Thật là bất ngờ, tôi gặp mẹ ngay ngày đầu tiên đến trường Đại học. Trong phút giây, tôi và mẹ đứng lặng nhìn nhau. Mẹ già đi nhiều, tóc lốm đốm bạc. – Sao mẹ…đứng ở đây? Tôi ấp úng hỏi một câu ngu ngơ.

– Mẹ đợi con! – Giọng mẹ khàn khàn.

– Sao mẹ…không viết thư cho con?

– Biết ba con lấy vợ nên mẹ thôi không gởi. Mẹ ngại ba nghĩ rằng mẹ quấy rầy hạnh phúc của ba con.

– Mẹ ngại…ngại…Mẹ không nhớ đến con thì có! – Tôi dằn dỗi, như ngày xưa mỗi lần mẹ mua quà cho em Thu.

– Linh! – Mẹ dịu dàng gọi tên tôi – mẹ luôn hỏi thăm về con. Con có thấy là mẹ đang đứng đây không? Từ khi biết con đậu trường này, ngày nào mẹ cũng đến đây đợi.

Hai mẹ con mà phải đợi chừng đó năm tháng để gặp nhau ở một nơi xa lạ. Tôi gục đầu trên vai mẹ, bật khóc.

– Con về Nha Trang tìm mẹ…mẹ ơi!

– Hồi đó mẹ đưa em về Nha Trang với hy vọng khí hậu biển sẽ tốt hơn cho em con. Rồi nghe nói ở thành phố có nhiều bác sĩ giỏi nên mẹ đưa em về đây.

– Em Thu…sao rồi mẹ? – Tôi hồi hộp hỏi.

– Em con mất rồi! – Nước mắt mẹ rơi trên tóc tôi – Em con không ý thức được nguy hiểm nên đút tay vào ổ điện.

Đột nhiên tôi thấy nhẹ nhõm, nỗi nhẹ nhõm tàn nhẫn, kỳ quặc và đau đớn. Mẹ nghẹn ngào:

– Chết có lúc là giải thoát phải không con?

Nỗi đau trong mắt mẹ khiến cổ tôi cứng lại.

Tôi có thêm một đứa em trai, vì mẹ đã có chồng. Chồng của mẹ là một bác sĩ khoa tâm thần. Thật khó chịu khi biết mẹ có chồng. Việc mẹ có chồng khác hẳn việc ba có vợ! Không thể giải thích được vì sao lại như vậy.

Tôi cố tạo một vẻ mặt vô tư khi gặp cậu bé. Nó có khuôn mặt tròn và sóng mũi thanh tú của mẹ. Rồi khi đối diện với ông bác sĩ, tôi nhận ra đôi mắt nó là bản sao của đôi mắt ông.

Câu chào ngập ngừng trên môi, rồi tôi bật ra “Chào bác”.

Ông đáp lại câu chào của tôi bằng một nụ cười.

Ông đưa mẹ và tôi ra mộ em Thu. Ngôi mộ xây theo một kiểu là lạ, ngồ ngộ. Những viên đá hoa đủ màu đắp quanh mộ như những món đồ chơi bày ra bừa bãi. – Với dáng mộ này, bác mong em của cháu có được tuổi thơ ở thế giới bên kia – Ông nói bằng một giọng ấm áp, ân cần.

Tôi hình dung một cuộc sống có ông, mẹ, em Thu và đứa em tôi mới gặp. Thật khó mà hình dung được cuộc sống đó ra sao. Tuy nhiên, tôi hiểu ông rất yêu mẹ tôi. Vì yêu mẹ nên ông đã tặng cho em tôi tuổi thơ, dẫu muộn màng. Cũng như tôi thân thiện với dì vì nhớ mẹ, và nựng nịu vỗ về bé Bi vì tình yêu muộn màng dành cho em Thu.

Tôi chợt hiểu ra một điều cơ bản của cuộc sống. Những ai biết yêu thương sẽ sống đẹp hơn.

Bài làm:

Nhân vật “Tôi” trong đoạn trích “Quà muộn” hiện lên như một hình ảnh phức tạp, chứa đựng những mâu thuẫn, nỗi nhớ da diết và quá trình tự vấn nội tâm sâu sắc của một con người đang dần trưởng thành. Ban đầu, “Tôi” nhớ về quá khứ với những kỷ niệm giản đơn nhưng đầy đắng cay: hồi đó, “Tôi” hay giành đồ chơi với em Thu mà chẳng hiểu được cảm giác chia sẻ, yêu thương. Sự vô tâm ấy chỉ là dấu hiệu của một đứa trẻ chưa từng được dạy bảo, chưa cảm nhận trọn vẹn giá trị của tình cảm gia đình.

Thế nhưng, qua những biến cố của cuộc sống, “Tôi” dần nhận ra những thiếu sót trong con người mình. Khi Ba nói rằng “Tôi chưa bao giờ quan tâm đến em Thu”, lời nói ấy như một cú sốc, buộc “Tôi” phải đối diện với chính bản thân – những hành động qua khứ đầy cằn nhằn và hối hận. Hành động ẵm bé Bi, ru bé ngủ, may áo búp bê, mua đồ chơi cho bé không chỉ là sự chuộc lại cho những lỗi lầm đã qua mà còn là nỗ lực bồi đắp tình cảm, thể hiện mong muốn được làm người biết yêu thương và quan tâm hơn. Những cảm xúc dâng trào càng được làm nổi bật qua ký ức về mẹ – hình ảnh người phụ nữ đã trải qua biết bao gian truân, cô đơn, và cả sự chờ đợi vô vọng khi gửi những phong thư cho “Tôi”. Hình ảnh mẹ đứng chờ “Tôi” ở cổng trường Đại học, mái tóc bạc ngổn ngang nhưng ánh mắt đầy trắc ẩn, lại càng khiến “Tôi” bỗng nhận ra rằng, dù trong quá khứ mình có phớt lờ, quên mất thì tình mẫu tử vẫn luôn hiện hữu, mãnh liệt và không bao giờ phai nhòa. Cuộc gặp gỡ ấy như một lời nhắc nhở về giá trị của tình thân, về sự quan trọng của việc lắng nghe, cảm nhận và đền đáp những yêu thương đã nhận được.

Đồng thời, “Tôi” còn phải đối mặt với nỗi bối rối, mâu thuẫn khi biết mẹ có chồng và có thêm em trai – điều khiến tâm hồn non nớt của “Tôi” trĩu nặng thêm bao cảm xúc không dễ giải thích. Sự khó chịu, xen lẫn với nỗi nhớ mẹ, với ký ức về em Thu đã mất, càng làm “Tôi” nhận ra rằng cuộc sống không chỉ là những thứ vật chất, mà là một chuỗi những cảm xúc chân thật, những mối liên hệ tinh thần thiêng liêng.

Qua hành trình nội tâm đầy đau đớn và trăn trở, “Tôi” dần rút ra được bài học quý: người ta chỉ thực sự giàu có khi biết yêu thương và chia sẻ, khi biết trân trọng những giá trị tinh thần vượt lên trên của cải vật chất. Sự chuyển biến ấy không chỉ là quá trình tự chữa lành vết thương lòng mà còn là bước ngoặt đưa “Tôi” tiến vào một giai đoạn trưởng thành, nơi mà nỗi nhớ, hối hận và niềm thương cảm trở thành động lực để thay đổi, để sống trọn vẹn và có ý nghĩa hơn.