Hải khẩu linh từ

(Đền thiêng cửa bể)

(Lược một đoạn: Nguyễn Thị Bích Châu, con gái đại thần Nguyễn Tướng Công, sinh vào khoảng năm 1356, dưới thời vua Trần Dụ Tông. Nàng tư dung xinh đẹp, nổi tiếng thông tuệ, hiểu văn chương, biết thi phú, thạo âm luật, được vua Duệ Tông kén vào hậu cung và hết mực thương yêu, chiều chuộng. Năm 1376, Chiêm Thành đến cướp Hoá Châu. Trần Duệ Tông giận dữ xuống chiếu ngự giá thân chinh đi dẹp giặc. Bích Châu dâng biểu khuyên can không được đành xin đi theo hộ giá. Khi đoàn thuyền chiến của vua vừa đến cửa bể kỳ Hoa (Kỳ Anh – Nghệ Tĩnh), trời bông nổi cơn phong ba bão táp, quan lính kinh hãi nản lòng. Nhà vua nhất quyết đợi tan cơn bão sẽ tiến binh tiếp. Đêm ấy, vua Duệ Tông mộng thấy một vị thần xưng là “Nam Minh Đô đốc”, thủ hạ cuả Quảng Lợi Vương, muốn xin vua ban cho một người thiếp, nếu được như ý nguyện, mới để thuyền vua đi qua. Nguyễn Thị Bích Châu tự nguyện hi sinh thân mình, nhảy xuống bể làm vợ Giao thần, nhờ đó sóng yên bể lặng. Về sau, vua Lê Thánh Tông đem quân đánh Chiêm Thành, đến cửa bể Kỳ Hoa, nàng báo mộng nhờ vua giải thoát mình khỏi cảnh tủi nhục nơi thuỷ phủ. Thánh Tông gửi thư tôs cáo Giao thần đến Quảng Lợi Vương và Giao thần đã bị Quảng Lợi Vương trừng phạt. Nhờ đó, nàng Bích Châu được tự do, tiêu dao nơi tiên cảnh.)

Khi mặt trời đã chiếu vào cửa sổ trong thuyền, quân tiến đến cửa bể, bỗng có một trận gió lốc cuồn cuộn thổi vào thuyền vua, lá cờ bị gió cuốn sang phương nam. Nàng nói:

- Trận gió ấy lạ thay! Tiếng ào ào, sắc thảm đạm, chắc là một thứ gió gian tà!

Vua hỏi:

- Là nghĩa thế nào?

Nàng nói:

- Thiếp từ khi nhỏ đọc sách đã biết phong giác.(1) Vả lại, thủa cùng cực ở ngôi Thìn, Mộc cùng cực ở ngôi Mùi, tính thủy khôn, khôn cùng cực thì làm gian, tính Mộc nhân, nhân cùng cực thì đi lệch. Hiện nay là giờ Mùi, thế mà gió ấy từ ngôi Thìn đến, e có xảy ra việc giết hại người! Xin nhà vua cấp tốc chuẩn bị lục quân để đối phó.

Nàng nói chưa hết lời, quả nhiên gió bão nổi lên, sóng bể gào thét. Vua hạ lệnh bỏ neo để lánh gió mạnh. Cuối canh ba, bỗng thấy một người nanh to râu xồm, diện mạo hung tợn, đầu đội mũ lưu tinh, mình mặc áo gấm vây, bước rộng, cúi đầu, nghiêng mình, đi lắc lư bước thẳng đến trước mặt vua thi lễ. Vua hỏi:

- Ngươi là ai? Đêm khuya tới đây tất có điều gì muốn hỏi?

Người ấy thưa:

- Tôi là Đô đốc vùng Nam Hải, đi làm quan ở nơi giang hồ, hiện còn thiếu người nội trợ, nghe nói bệ hạ cung tần rất nhiều, nay ngẫu nhĩ gặp nhau cho nên nổi sóng mạnh để thay câu thơ “Hoa đường”(2). Vậy xin ban cho nàng Tử Vân, tôi sẽ kết cỏ ngậm vành(3) mong có ngày báo đáp. Nếu chỉ để làm thú vui riêng thì tôi không thể nào bỏ qua được vậy.

Vua gật đầu. Bỗng chốc tỉnh thức dậy, liền vời phi tần, kể chuyện lại việc trong mộng, các cung phi tái mét sắc mặt nhìn nhau im lặng không ai nói gì cả. Trong đó riêng nàng chứa chan nước mắt, nghẹn ngào nói không ra lời, quỳ trước mặt vua tâu rằng:

- Ngôi đền thiêng liêng kia phụ lão đã trình bày, cái nguy sóng gió kia, chứng nghiệm đã báo trước. Nếu không phải là oan khiên ngày trước cũng tất là nghiệp chướng ngày nay. Thiếp đây không dám tham luyến phồn hoa, tiếc thân bồ liễu, xin trả cho xong cái nợ trước mặt vậy.

(..)Nói xong, liền nhảy xuống bể, trong tiếng gió gào, sóng cuộn, còn nghe vẳng tiếng nói:“Kính tạ quân vương, từ nay vĩnh biệt, không thể nào hầu bên vua được nữa”.Vua và các phi tần kinh hoàng luống cuống, ai cũng thương khóc. Bỗng chốc mưa tạnh, gió lặng, bể hết nổi sóng. Vua sai thủy quân mò tìm, đã không thấy tung tích nàng đâu cả…

(Đoàn Thị Điểm, Truyền kì tân phả, in trong Tổng tập tiểu thuyết chữ Hán Việt Nam, Ngô Lập Chi dịch, Trần Nghĩa chủ biên, tập 1, NXB Thế giới, Hà Nội, 1997,tr.345-347)

Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong đoạn trích trên?