Thạch Lam và Nam Cao, hai nhà văn lớn của dòng văn học hiện thực phê phán Việt Nam.Với ngòi bút của mình hai tác giả đã ghi lại những câu chuyện bất công của xã hội thời kỳ phong kiến nửa thực dân của những người nông dân nghèo.Đặc biệt là người phụ nữ qua hai tác phẩm ”Hai lần chết” của Thạch Lam (1910 - 1942) và “Dì Hảo” của Nam Cao (1915 - 1951) .Cả hai đoạn trích đều chạm đến nỗi đau của những kiếp người thấp cổ bé họng trong xã hội cũ, nhưng mỗi nhà văn lại có cách khắc họa riêng biệt.

    Khi xem hai đoạn trích ta có thể dễ dàng nhận ra hai tác giả đều có chung về giá trị tư tưởng. đều viết về đề tài người nông dân nghèo củ thể hơn là người phụ nữ dưới chế độ phong kiến nửa thực dân. Qua những mảnh đời thấp cổ bé họng ấy, phải chịu đựng đau khổ và bất công mà họ không đáng phải gánh chịu. Nam Cao và Thạch Lam đã lên tiếng tố cáo sự bất công ngang trái của xã hội và thể hiện sự đồng cảm đối với những người phụ nữ. Nhân vật trung tâm của hai đoạn trích là Dung và Dì Hảo đều là những con người lương thiện, nhưng lại bị vùi dập, bế tắc trước những định kiến khắc nghiệt và áp bức vô lý.Từ nhỏ đã bị cha mẹ đối sự lạnh nhạt vô cảm. Đến khi lớn lên, lấy chồng không những họ đều phải lao đồng quần quật mà còn chịu sự đánh đập hành hạ vừa về mặt thể xác lẫn tinh thần. Về nghệ thuật cả hai đoạn trích đều sử dụng bút pháp tả thực với cách miêu tả cụ thể, tỉ mỉ. Khiến cho nỗi đau của người phụ nữ càng được khắc sâu, tô đậm

Cụ thể hơn đoạn trích “Hai lần chết”Thạch Lam khai thác tình huống bi kịch khi một người nông dân lương thiện và trung thành lại phải chết oan vì sự bất công của xã hội. Nhân vật Dung trước sự ghẻ lạnh của mẹ đẻ đã bị bán đi cho một nhà giàu để lấy mấy trăm đồng bạc và bị nhà chồng đối xử giống như kẻ ăn người ở trong nhà.Thạch Lam miêu tả cái chết của “Dung” với sự dịu dàng, lặng lẽ, như một nỗi đau âm thầm và tê tái. Tác phẩm của ông không lên án xã hội một cách dữ dội, mà nhẹ nhàng nhưng không kém phần sâu sắc. Đoạn trích được kể theo ngôi thứ ba, có sự kết hợp giữa điểm nhìn của người kể chuyện với điểm nhìn bên ngoài, điểm nhìn bên trong cùng với ngôn ngữ, giọng điệu của người kể chuyện Thạch Lam đã tạo nên một góc nhìn bao quát và toàn cảnh giúp người đọc hiểu được sự đau đớn và bế tắc của nhân vật, tạo nên một không gian buồn bã và thương cảm

Trong khi đó, đoạn trích "Dì Hảo" của Nam Cao mang một sắc thái khác. Nam Cao phản ánh cuộc sống nghèo đói, khổ sở của người dân một cách trực diện, sắc bén và mạnh mẽ hơn.Đoạn trích khắc hoạ số phận của một người phụ nữ bất hạnh, mồ côi cha, phải sớm đi làm con ở, phải chung sống với một người chồng cờ bạc, vũ phu, không những không được yêu thương mà còn bị khinh ghét, đánh đập. Đó còn là người phụ nữ phải chịu nỗi đau mất con, nỗi đau bị bệnh tật giày vò.Nam Cao miêu tả chân thật, sắc sảo và đầy ám ảnh, không mang vẻ nhẹ nhàng mà đậm chất hiện thực phũ phàng. Đoạn trích được kể theo ngôi thứ nhất, là sự kết hợp giữa điểm nhìn người kể chuyện và điểm nhìn bên trong, cùng với ngôn ngữ nửa trực tiếp. Những câu văn còn là chính những dòng suy nghĩ, độc thoại nội tâm của nhân vật để từ đó giúp người đọc cảm nhận rõ hơn tâm trạng đau đớn, tủi cực của nhân vật dì Hảo.

Qua hai đoạn trích, ta thấy cả Thạch Lam và Nam Cao đều thể hiện tình yêu thương, trân trọng con người, nhưng phong cách thể hiện của họ khác biệt rõ ràng. Thạch Lam với giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng, giúp người đọc cảm nhận được sự đau đớn trong sự lặng thầm, từ đó có cái nhìn nhân văn về con người và cuộc sống. Còn Nam Cao, với văn phong trực diện và sắc bén, đã đẩy người đọc đến những cảm xúc mạnh mẽ hơn, khiến họ không chỉ thương xót mà còn phẫn nộ, đau đớn trước sự khắc nghiệt của xã hội. Dù cách thể hiện khác nhau, nhưng cả hai nhà văn đều gặp nhau ở tình yêu con người, ở khát vọng về một cuộc sống công bằng, tốt đẹp hơn.

Thạch Lam và Nam Cao đều là những nhà văn lớn có tấm lòng nhân đạo cao cả, đều có chung quan điểm “nghệ thuật vị nhân sinh”. “Hai lần chết” và “Dì Hảo” đều là hai tác phẩm tiêu biểu của văn học giai đoạn 1930 - 1945 với phong cách nghệ thuật độc đáo.Vì thế, hai tác giả tạo được dấu ấn riêng cho mình trong cách nhìn, cách nghĩ, cách viết phải “khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”(Nam Cao). Hai đoạn văn tuy chỉ là hai lát cắt nhỏ trong thiên truyện ngắn của Nam Cao, Thạch Lam thế nhưng đã phản ánh chân thực số phận, cuộc đời của những người phụ nữ lao động nghèo khổ dưới chế độ xã hội phong kiến đầy những bất công ngang trái

Qua hai tác phẩm này, ta thấy rõ sự phong phú trong bức tranh hiện thực xã hội Việt Nam thời bấy giờ, với những nỗi đau, những bi kịch của con người trước bất công. Dù với phong cách riêng biệt, cả Thạch Lam và Nam Cao đều để lại những dấu ấn sâu sắc, thể hiện tấm lòng yêu thương, trân trọng với con người, đồng thời là những tiếng nói đòi quyền sống, quyền tự do cho những con người bé nhỏ trong xã hội.