Chim ri mách lúa vàng chín rộ
Tu hú kêu vải đỏ trùm cây
Tháng năm mười chín rồi đây
Ngày sinh nhật Bác nắng đầy tiếng chim...

• Khổ thơ đầu tiên miêu tả mùa hè, khi chim ri báo hiệu mùa lúa chín, còn tiếng tu hú kêu báo mùa vải đỏ. Những hình ảnh này gợi lên sự bình yên, trù phú của quê hương. Ngày sinh nhật Bác (19/5) được nhắc đến, hòa quyện cùng thiên nhiên, nắng và tiếng chim, tạo nên bầu không khí tươi vui, ấm áp và sự kính yêu của người dân dành cho Bác.

Khổ 2

Quê em nhỏ bốn bên khe suối
Người vắng qua, chim tới chim lui
Khi vui ngắm núi làm vui
Khi buồn nhặt trái sim rơi đỡ buồn

• Khổ thơ này mô tả cảnh sắc và cuộc sống ở một bản làng vùng cao nhỏ bé, được bao quanh bởi núi non, khe suối. Người dân ở đây gắn bó với thiên nhiên; họ vui khi ngắm cảnh núi rừng, buồn thì nhặt trái sim rơi. Hình ảnh thiên nhiên không chỉ làm phong phú đời sống vật chất mà còn là nơi để người dân gửi gắm niềm vui, nỗi buồn.

Khổ 3

Trái mơ non quả tròn quả méo
Đời em như cỏ héo tứ mùa
Con vua thì họ làm vua
Mình con nhà khó làm mưa ngoài ngàn

• Hình ảnh "trái mơ non quả tròn quả méo" có thể tượng trưng cho cuộc sống có lúc trọn vẹn, có lúc thiếu thốn của người dân vùng cao. Cuộc sống khó khăn được so sánh với “cỏ héo tứ mùa,” và câu nói "con vua thì họ làm vua" thể hiện sự phân biệt giàu nghèo, bất công xã hội trong xã hội cũ. Người dân lao động nghèo khó phải chật vật sinh tồn, "làm mưa ngoài ngàn" - không có quyền lực, chỉ loay hoay với cuộc sống vất vả.

Khổ 4

Đầu mùa bới củ thay cơm
Cuối mùa nấu đọt măng nguồn thay khoai...

• Khổ thơ này nói về sự nghèo khó của người dân: khi lương thực thiếu thốn, họ phải ăn củ thay cơm và dùng đọt măng thay khoai. Những hình ảnh chân thực về cuộc sống khó khăn của người dân vùng cao càng làm nổi bật nỗi khổ cực trong cuộc mưu sinh.

Khổ 5

Từ có Bác cuộc đời chợt sáng
Bát cơm no tháng tám ngày ba
Cơm thơm ăn với cá kho
Công đức Bác Hồ, bản nhớ nghìn năm

• Sự xuất hiện của Bác Hồ đã làm thay đổi cuộc sống của người dân, đem lại "cuộc đời chợt sáng" với cuộc sống no ấm hơn, thể hiện qua “bát cơm no tháng tám ngày ba” và hình ảnh “cơm thơm ăn với cá kho.” Người dân biết ơn Bác, nguyện nhớ công ơn Bác ngàn đời. Khổ thơ thể hiện lòng kính yêu và biết ơn sâu sắc của người dân đối với Bác.

Khổ 6

Bác thương dân chăm ăn chăm mặc
Em đi chợ đồng bằng bán hạt sa nhân
Tháng giêng thêu áo may quần
Tháng hai trẩy hội mùa xuân hãy còn

• Bác Hồ quan tâm đến việc chăm lo cho dân, giúp cuộc sống của họ đầy đủ hơn. Những hình ảnh như “em đi chợ đồng bằng bán hạt sa nhân,” “tháng giêng thêu áo may quần” và “tháng hai trẩy hội” cho thấy cuộc sống của người dân được cải thiện, có điều kiện tham gia các hoạt động văn hóa, lễ hội và làm đẹp cho cuộc sống.

Khổ 7

Lớp bình dân cuối thôn em học
Người thêm khôn, đất mọc thêm hoa
Chim khôn chim múa chim ca
Bản em có Bác như nhà có trăng

• Việc học tập được phổ cập đến vùng xa xôi qua các "lớp bình dân." Nhờ có Bác, dân trí được nâng cao, đất nước phát triển, đời sống tinh thần phong phú hơn với hình ảnh chim chóc hót vang. Hình ảnh “Bản em có Bác như nhà có trăng” thể hiện sự ấm áp, tươi sáng mà Bác mang đến cho dân bản, giống như trăng chiếu sáng vào đêm tối.

Khổ 8

Muối lên rừng tay bưng tay đặt
Bộ đội Bác lên rừng công tác, em thương
Khi xưa lên núi không đường
Giờ anh lên núi bản mường đợi anh

• Khổ thơ này nhắc đến những khó khăn trong quá khứ khi người dân phải tự mang muối lên rừng. Nhưng nhờ có Bác, bộ đội đến hỗ trợ người dân vùng cao, mang lại niềm vui, sự gắn bó. Câu “giờ anh lên núi bản mường đợi anh” thể hiện sự đoàn kết giữa người dân và bộ đội.

Khổ 9

Ra vườn xanh hái nhành vải đỏ
Xuống ruộng vàng gặt bó lúa hương
Ngày vui nấu bữa cơm thường
Thết anh cán bộ lên mường giúp dân

• Khổ thơ cuối nói về niềm vui khi cán bộ lên bản giúp dân, đem lại mùa màng bội thu (vải đỏ, lúa chín). Người dân biểu lộ sự biết ơn bằng cách nấu bữa cơm giản dị để đãi cán bộ, thể hiện tình cảm gắn bó, trân trọng dành cho những người đến giúp đỡ cuộc sống của họ.

Bài thơ là một bức tranh vừa giản dị, vừa xúc động về cuộc sống người dân vùng cao, sự khó khăn, gian khổ nhưng đầy tình nghĩa. Từng câu thơ thấm đẫm lòng biết ơn đối với Bác Hồ và bộ đội cách mạng, đồng thời thể hiện niềm hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.