Sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh nước mất nhà tan, lí tưởng lớn lao duy nhất của Hồ Chí Minh là cứu nước, cứu dân. Người đã tâm sự: “Cả đời tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. Vì ham muốn ấy mà Người đã ra đi tìm đường cứu nước và cống hiến cả đời mình cho sự nghiêp Cách Mạng giải phóng dân tộc. Trên con đường hoạt động Cách Mạng, Người đã thấy rõ văn học là vũ khí sắc bén, lợi hại, phục vụ đắc lực cho chính trị, cho sự nghiệp đấu tranh Cách Mạng. Người đã mài giũa ngòi bút của mình. Sáng tác văn chương để làm Cách Mạng. Mục đích chính trị đã chi phối quan niệm sáng tác nghệ thuật của Người.

Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 2/9/1969), vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, không chỉ nổi tiếng với tài năng lãnh đạo xuất sắc mà còn là một nhà văn, nhà thơ có ảnh hưởng sâu rộng. Sinh ra trong một gia đình nhà Nho yêu nước, từ khi còn trẻ, Bác đã có lòng yêu nước nồng nàn và tham gia các phong trào cách mạng. Từ năm 1942, trong hoàn cảnh bị giam cầm ở các nhà tù của chính quyền Tưởng Giới Thạch, Bác đã viết ra những bài thơ trong “Nhật ký trong tù” – những tác phẩm phản ánh sự gian khổ nhưng đầy kiên cường, kiên trì của Người. Một trong những bài thơ tiêu biểu trong tập này là “Không ngủ được”, bài thơ thể hiện rõ ràng tâm trạng thao thức, lo âu của Bác về vận mệnh đất nước trong những ngày tháng gian khổ ấy.

Vào tháng 8 năm 1942, Hồ Chí Minh, dưới tên gọi Hồ Chí Minh của “Việt Nam độc lập đồng minh hội”, đã bị chính quyền Trung Hoa Dân quốc bắt giữ. Tưởng Giới Thạch nghi ngờ Bác là gián điệp và đã giam giữ Người trong suốt một thời gian dài. Dưới sự đàn áp của kẻ thù, Bác phải trải qua một hành trình đầy thử thách và gian nan qua mười ba huyện của Quảng Tây, Trung Quốc, với nhiều lần bị chuyển đi giam cầm ở các nhà lao khác nhau. Chính trong những ngày tháng đen tối ấy, khi không thể ngủ vì trăn trở, Bác đã sáng tác bài thơ “Không ngủ được”, phản ánh tâm trạng đau đáu vì đất nước và dân tộc.

“Một canh hai canh lại ba canh
Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành”

Trong hai câu đầu, Bác thể hiện hình ảnh đếm thời gian trôi qua trong đêm khuya của nhà tù. Thời gian như kéo dài vô tận, mỗi canh giờ trôi qua đều trở nên dài đằng đẵng, nặng nề, thể hiện sự trằn trọc, băn khoăn trong tâm trí của Người. Việc Bác “trằn trọc băn khoăn” không chỉ nói lên sự khó khăn trong việc tìm giấc ngủ mà còn thể hiện sự lo lắng về tình hình đất nước trong thời điểm đó. Bác không thể nào có được một giấc ngủ bình yên, bởi trong lòng luôn chất chứa những suy nghĩ về tương lai đất nước, về cuộc đấu tranh cho sự độc lập và tự do của dân tộc.Hình ảnh “trằn trọc” là một cách diễn tả tinh tế và sâu sắc tâm trạng bất an, lo âu của Bác. Trong khi đa phần mọi người có thể dễ dàng chìm vào giấc ngủ, Bác lại không thể ngủ được vì không yên tâm về đất nước, về nhân dân đang trong cảnh bị áp bức, nô lệ dưới ách thống trị của thực dân và phong kiến. Sự thao thức này cũng cho thấy tấm lòng bao la, luôn lo nghĩ cho sự nghiệp cách mạng của Người.

“Canh bốn canh năm vừa chợp mắt
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh”

Sau bao đêm thức trắng, giấc ngủ đến với Bác chỉ là một giấc “chợp mắt” ngắn ngủi, chưa đủ để lấy lại sức. Tuy nhiên, trong giấc ngủ mơ màng ấy, “sao vàng năm cánh” – biểu tượng của cờ Tổ quốc – lại hiện lên trong tâm trí Người. Dù ở trong hoàn cảnh đau khổ và khắc nghiệt nhất, Bác vẫn luôn có niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi của cách mạng và sự hồi sinh của đất nước. Sao vàng năm cánh không chỉ là hình ảnh trong giấc mơ, mà còn là một niềm tin vững chắc vào chiến thắng của Cách mạng, vào ngày mà đất nước sẽ được độc lập, tự do, nhân dân sẽ được giải phóng khỏi ách nô lệ.

Bác Hồ không chỉ ngủ một cách bình thường như bao người, mà giấc ngủ của Người luôn gắn với những mộng mơ về sự tự do và tương lai tươi sáng cho dân tộc. Câu thơ “sao vàng năm cánh mộng hồn quanh” thể hiện niềm tin sắt son vào một ngày mai chiến thắng, vào một giấc mơ về nền độc lập, tự do cho Tổ quốc. Mặc dù bị giam cầm, Người vẫn không bao giờ đánh mất hy vọng vào một tương lai tươi sáng, là biểu tượng cho khát vọng của cả dân tộc.

Bài thơ không chỉ phản ánh tâm trạng thao thức của Bác trong những đêm ngục tối mà còn thể hiện sự lo lắng sâu sắc về tình hình đất nước. Hình ảnh của sao vàng và khát vọng giải phóng dân tộc đã thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của cách mạng trong tương lai. Bác không ngủ được vì lo cho vận mệnh đất nước và đồng bào, nhưng trong giấc mơ, Bác vẫn có niềm tin mạnh mẽ vào sự độc lập, tự do.Bài thơ được viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, đơn giản, mộc mạc nhưng lại vô cùng sâu sắc. Ngôn ngữ trong bài thơ rất giản dị và dễ hiểu, thể hiện phong cách của Bác: không cầu kỳ, hoa mỹ, mà rất tự nhiên, gần gũi, dễ dàng chạm vào trái tim của người đọc. Hình ảnh thơ rất tự nhiên và sống động, những từ ngữ bình dị như “canh”, “trằn trọc”, “chợp mắt”, “sao vàng” lại chứa đựng biểu tượng mạnh mẽ về một khát vọng lớn lao.

Bài thơ “Không ngủ được” không chỉ là một tác phẩm thơ ca thông thường mà còn là lời chứng minh sâu sắc cho sự hy sinh, nỗi lo lắng và khát vọng của Hồ Chí Minh đối với dân tộc. Dù trong ngục tù, Người vẫn không ngừng suy nghĩ về đất nước, về tương lai của dân tộc. Sao vàng năm cánh trong giấc mơ của Bác không chỉ là hình ảnh của quốc kỳ, mà còn là biểu tượng của hy vọng và niềm tin bất diệt vào ngày thắng lợi của cách mạng. Bài thơ này không chỉ giúp chúng ta hiểu hơn về tâm hồn cao đẹp của Bác mà còn nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm đối với đất nước và với sự nghiệp cách mạng của Người.